Μνημειακός χώρος για την Επανάσταση του 1821 στον Αλμυρό – Γράφει ο Τριαντάφυλλος Σπανός

Γράφει ο Τριαντάφυλλος Σπανός, θεολόγος – ιστορικός ερευνητής

Ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες το επετειακό έτος 2021, που είναι  αφιερωμένο στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του υπόδουλου έθνους των Ελλήνων ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πριν μερικά χρόνια, το 2018, προετοιμάζοντας την ομιλία μου για την εκδήλωση της Φιλαρχαίου Αλμυρού, που αφορούσε τη συμμετοχή της περιοχής Αλμυρού στην Επανάσταση του 1821, βρέθηκα με την Χρυσούλα Κοντογεωργάκη, την νυν πρόεδρο της Φιλαρχαίου, στον χώρο που διαδραματίσθηκε τον Μάιο του 1821 το κυριότερο γεγονός στη πόλη του Αλμυρού, στην έναρξη του Ξεσηκωμού του Γένους των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού ζυγού.

Τότε ήταν που μου γεννήθηκε η ιδέα για έναν λιτό χώρο μνήμης στο συγκεκριμένο σημείο (οδός Μετσόβου, στη γειτονιά της Ευαγγελίστριας) που να θυμίζει στις νεώτερες γενιές την Επανάσταση του 1821 στον τόπο μας. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή ακολουθεί που διαφωτίζει τα γεγονότα (απόσπασμα της ομιλίας μου στην αίθουσα  της Φιλαρχαίου στις 25 Μαρτίου 2018).

«…Όταν το Μάρτιο του 1821 έγινε η έκρηξη της Επανάστασης στη Νότια Ελλάδα, στον Μοριά και στη Ρούμελη, ο επαναστατικός πυρετός δυνάμωνε και στα μέρη μας και ο Άνθιμος Γαζής αναζητούσε την κατάλληλη ευκαιρία. 7^η Μαΐου 1821, η ημέρα ορόσημο για την Επανάσταση σ’ όλη τη Μαγνησία.

Ο Γιάννης Δήμου υψώνει τη Σημαία της Επανάστασης στην πλατεία του χωριού και στο ναό των Αγίων Ταξιαρχών στις Μηλιές, μιλάει στους ντόπιους μαζί με το Φιλικό Γρηγόριο Κωνσταντά και καλεί τους σκλαβωμένους ραγιάδες να ξεσηκωθούν για την ελευθερία τους.

Δύο μέρες μετά στις 9 Μαΐου 1821, όλα τα επαναστατικά σώματα του Πηλίου έχουν συγκεντρωθεί στον Βόλο και επιτίθενται αμέσως στο Κάστρο του, στη σημερινή συνοικία Παλαιά, όπου οι Τούρκοι είχαν κλειστεί θορυβημένοι. Η πολιορκία δεν πετυχαίνει, ο οπλαρχηγός Μπασδέκης τραυματίζεται κι αναλαμβάνει το πρωτοπαλίκαρό του ο Κοντονίκος. Ο επαναστατικός στρατός μεταφέρεται στην περιοχή του Βελεστίνου, για να ανακόψουν την επικοινωνία Βόλου-Βελεστίνου-Αλμυρού. Μπαίνουν στο Βελεστίνο και εκεί στις 11 Μαΐου συνεδριάζουν όλοι οι εκπρόσωποι των επαναστατικών σωμάτων. Η συνέλευση, η συγκέντρωση αυτή, ονομάσθηκε «Βουλή της Θετταλομαγνησίας» και πρόεδρο είχε τον Άνθιμο Γαζή, γραμματέα δε τον Ζαγοριανό Φίλιππο Ιωάννου. Η Βουλή αυτή εξέδωσε επαναστατική προκήρυξη με την οποία καλούσε τους υπόδουλους Χριστιανούς του κάμπου του Βελεστίνου, του κάμπου του Αλμυρού, των 24 χωριών του Πηλίου, του Βόλου να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων. Εδώ σ’ αυτή την προκήρυξη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η σφραγίδα, το έμβλημα του Αγώνα της Μαγνησίας το 1821. Σε μαύρο κύκλο ο Σταυρός χαραγμένος και από κάτω η φράση «Ελευθερία Μαγνησίας 1821» . Στάλθηκε παντού αυτή η προκήρυξη, ήρθε και στα μέρη μας, αλλά δυστυχώς η ανταπόκριση δεν ήταν η αναμενόμενη.

Οι Αλμυριώτες σύμφωνα με το σχέδιο θα κινούνταν ενάντια στους Τούρκους στις 8 Μαΐου, όμως ο Αγάς της πόλης, ο Ναίπ εφέντης, μόλις πληροφορήθηκε την Επανάσταση στο Πήλιο, έπιασε τα γυναικόπαιδα από τις 50 ελληνικές οικογένειες και τα έκλεισε, ως ομήρους βέβαια, στον πύργο του Μεμέτ Κουτσιούκου, απειλώντας ότι θα τα θανατώσει  αν οι Αλμυριώτες ξεσηκωθούν. Έτσι οι Αλμυριώτες σταμάτησαν προσωρινά κάθε επαναστατική κίνηση. Ο πύργος αυτός, που φυλακίσθηκαν τα γυναικόπαιδα, υπήρχε ως το 1979 στην γειτονιά της Ευαγγελίστριας, στη σημερινή οδό Μετσόβου. Τον έχει ερευνητικά καταγράψει η Χρυσούλα Κοντογεωργάκη το 2007 στο 11^ο Δελτίο της Φιλαρχαίου, από όπου πληροφορούμαστε ότι ήταν ένας οχυρός πύργος με τρεις ορόφους, γύρω στα 10 μ. ύψος, κτισμένος με πέτρες, στρόγγυλες κροκάλες από τον Ξηριά, ανήκε δε το 1821 σε επιφανή άρχοντα της πόλης, τον Μεμέτ εφέντη.

Ο Άνθιμος Γαζής δεν γνώριζε βέβαια την ομηρεία του Αλμυρού και σε επιστολή του, που διασώθηκε, στις 9 Μαΐου 1821 προς τους Υδραίους καπεταναίους άρχοντες, που είχαν μπει με τα πλοία τους στον Παγασητικό, αναφέρει: «στις 7 του παρόντα μήνα κινηθήκαμε κατά των τυράννων, πολιορκούμε το κάστρο του Γόλου ….και από τα μέρη του Αλμυρού εκινήθησαν εχθές για να μας βοηθήσουν…», πίστευε δηλαδή ότι θα έρθει βοήθεια από τα μέρη του Αλμυρού. Ωστόσο Αλμυριώτες καπεταναίοι, όπως ο Γιάννης Βελέντζας, ο κορυφαίος Αγωνιστής του 1821 από την περιοχή του Αλμυρού, με 50 παλικάρια, ο Φιλικός Κωνσταντής Σακελλίων από τους Κοκκωτούς και άλλοι οπλαρχηγοί φεύγουν από την περιοχή του Αλμυρού και βρίσκονται  στο επαναστατικό στρατόπεδο στο Τρίκερι για να ενισχύσουν την Επανάσταση της Θεσσαλομαγνησίας. 

Στα τέλη του ίδιου μήνα ο Δράμαλης πασάς της Λάρισας φθάνει με ισχυρές δυνάμεις, σκορπά τους πολιορκητές του κάστρου του Βόλου, οι Έλληνες οπισθοχωρούν προς το Τρίκερι. Ο Δράμαλης καίει χωριά του Πηλίου, ιδίως χωριά με σπίτια Φιλικών, επιβάλλει στους κατοίκους βαριά χαράτσια, αλλά δεν συλλαμβάνει τον ηγέτη του Ξεσηκωμού Άνθιμο Γαζή που διαφεύγει σε Σκιάθο, Σύρο.

Ιστορικά καταγράφεται σύντομος ο Αγώνας της Μαγνησίας, αλλά ήταν τελικά πολύ σημαντικός για την έκβαση της Επανάστασης. Για εβδομήντα ημέρες η στρατιά του Δράμαλη πασά ήταν απασχολημένη στα μέρη μας και έτσι δεν βρήκε τον καιρό να κατέβει αμέσως στον Μοριά και στη Ρούμελη για να καταστείλει το ξεκίνημα του Αγώνα. Βρήκαν έτσι πολύτιμο χρόνο ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι οπλαρχηγοί να βάλουν γερές βάσεις στο επαναστατικό τους κίνημα και όταν πια αργότερα ήρθαν τα τούρκικα ασκέρια βρήκαν τους Έλληνες αγωνιστές απόλυτα προετοιμασμένους….

Ο χώρος λοιπόν που βρίσκονταν ο πύργος του Τούρκου άρχοντα της πόλης του Αλμυρού το 1821, όπου φυλακίστηκαν ως όμηροι τα γυναικόπαιδα των Ελλήνων της πόλης, σήμερα βρίσκεται στην οδό Μετσόβου, όπως προαναφέρθηκε, μερικές οδούς πιο επάνω από τον ναό της Ευαγγελίστριας. Είναι ένα άδειο οικόπεδο στην αυλή ενός  σπιτιού (σχετική φωτογραφία) και εκεί ως το 1979 υπήρχε αυτός ο πύργος.

Η πρόταση που καταθέτω δημοσίως με το παρόν άρθρο είναι να δημιουργηθεί σε κοντινή, παραπλήσια, θέση στον χώρο αυτόν του παλαιού πύργου, ένα μεγάλο πλαίσιο με στυλοβάτες, με προστατευτικό τζάμι, όπου θα υπάρχει ενημερωτικό κείμενο, μια φωτογραφία του πύργου που υπάρχει στο τοπικό ιστορικό αρχείο και μια ζωγραφική απεικόνιση του γεγονότος (από κάποιον ντόπιο καλλιτέχνη) δηλαδή του εγκλεισμού, της ομηρίας, των γυναικόπαιδων του Αλμυρού τον Μάιο του 1821. Ένας απλός λοιπόν μνημειακός χώρος που να μας θυμίζει  την Επανάσταση του 1821 στον τόπο μας.

Επιμύθιο: προφανώς και ο Δήμος Αλμυρού μπορεί να υλοποιήσει αυτήν την πρόταση (και με αλλαγές και βελτιώσεις βεβαίως) και να δημιουργήσει το τοπικό επετειακό μνημειακό «αποτύπωμα» για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.