Κρανιά, μαυροβεργιά, κράνα της Όθρυος – Ιδιότητες και συνταγές – Υπερτροφή, φάρμακο για καρδιά, διαβήτη, έντερο

Κείμενα παραδοσιακής θεραπευτικής και εθνοφαρμακευτικές μελέτες αναφέρουν τα κράνα ως καρπούς αναζωογονητικούς, αναλγητικούς, αντισπασμωδικούς, καταπραϋντικούς, στυπτικούς, αιμοστατικούς, κατά της δίψας, κατά της διάρροιας, κατά της δυσεντερίας και της ελονοσίας.

Αφορμή για το άρθρο αποτέλεσε ανάρτηση του κ. Ευσταθίου Πολυμέρου και της συζύγου του Βασιλικής, οι οποίοι κάθε χρόνο, μαζεύουν τους καρπούς της κρανιάς από την Όθρυ και πάνω από τους Κοκκωτούς και κάνουν το λικέρ τους για το χειμώνα. Υπάρχουν μνήμες στο χωριό για τη χρήση του ξύλου της κρανιάς για τις μαγκούρες τους και άλλες κατασκευές. Μνήμες, που συναντούν αρχαίες τεχνικές, όπως και συνταγές και γιατροσόφια που αναδεικνύουμε μέσα από αυτό το κείμενο. Σε συνέχεια του άρθρου μας για τα κυνόροδα στοχεύουμε στην ενημέρωση των νεώτερων κυρίως για τον πλούτο της Όθρυος και τις δυνατότητες αξιοποίησής της.

Η κρανιά είναι πασίγνωστη από την αρχαιότητα, από την εποχή του Ομήρου με το όνομα “Κράνεια”. Στα πολύ παλιότερα χρόνια τα κράνα πρέπει να είχαν κα μαγικές ιδιότητες, αν πιστέψουμε τον Όμηρο που βεβαιώνει ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του, για τροφή, «καρπόν κρανείας και άκυλον βάλανον», κράνα και πουρναρίσια βαλανίδια. Μάλιστα, σύμφωνα με το Θεόφραστο, το ξύλο της κρανιάς ήταν σκληρό και το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν μπαστούνια, κυνηγητικές λόγχες, πολεμικά ακόντια, και τόξα.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν τον Δούρειο Ίππο με ξυλεία κρανιάς από το ιερό δάσος του Απόλλωνα. H κρανιά αποτελεί ένα πολύτιμο και ενδιαφέρον είδος, καθώς από την αρχαιότητα ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού, ενώ επειδή δεν έχει πολλούς εχθρούς και ασθένειες, μπορεί να καλλιεργηθεί ως βιολογική καλλιέργεια.

Η κρανιά ανθίζει νωρίς τον χειμώνα (Ιανουάριο-Φεβρουάριο) και η άνθηση διαρκεί περίπου 45-50 ημέρες, ενώ το ξύλο της είναι πολύ σκληρό και έχει μεγάλη αντοχή στη θραύση. Από τα αρχαία χρόνια, λόγω αυτών των ιδιοτήτων του, χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία βελών και δοράτων, διαφόρων μικροκατασκευών και εργαλείων (μπαστούνια, γκλίτσες, βέργες, πίπες κ.λπ.).

Από τον φλοιό προέρχεται κόκκινη βαφή, με την οποία παλαιότερα βάφονταν δέρματα, ενώ με τους καρπούς έβαφαν αβγά. Επίσης παράγεται ένα παραδοσιακό λικέρ (βλέπε συνταγή στο τέλος του κειμένου).

Οι καρποί της είναι στυφοί στην αρχή και με την πλήρη ωρίμανση γίνονται εδώδιμοι. Έχουν πολλά αντιοξειδωτικά (φλαβονοειδή και ανθοκυάνες) με αποτέλεσμα να αποτελούν ένα πολύ σημαντικό φαρμακευτικό φυτό. Επίσης, η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C και βιταμίνη Α είναι υψηλή. Περιέχουν ακόμη τανίνες, πηκτίνες και πολλά μεταλλικά στοιχεία όπως είναι ο σίδηρος.

Τα κύρια χημικά συστατικά των κράνων είναι οι ανθοκυάνες που αποτελούν φυτικές υδατοδιαλυτές χρωστικές που ανήκουν στα φλαβονοειδή. Δίνουν στους καρπούς και στα άνθη έντονα χρώματα (πορτοκαλί, κόκκινο, μοβ, μπλε, κ.λπ.).

Tο κράνο (Cornus) συγχέεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων με τα ξενόφερτα κράνμπερι (Vaccinium macrocarpon), το οποίο συγγενεύει με το μύρτιλλο. Άλλωστε οι καρποί του κράνμπερι έχουν σκούρο βυσσινί χρώμα ενώ αντίθετα το κράνο έχει κόκκινους γυαλιστερούς καρπούς και είναι πολύ πιο πλούσιο σε διατροφικά στοιχεία.

Η σύγχυση αυτή δυστυχώς έχει φέρει σε δυσμενή θέση τους παραγωγούς κράνου και προϊόντων αυτού καθώς πολλές φορές κυρίως σε καταστήματα delicatessen, κάβες και σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ πωλούνται κράνμπερι ως κράνα, τα οποία εισάγονται κυρίως από χώρες του εξωτερικού με ότι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους τους καλλιεργητές.

Στην Ελλάδα η συνήθης πρακτική πού απαντάται σε όλες σχεδόν τις περιοχές, είναι η αποθήκευση των καρπών τους, η αποξήρανσή τους, και η παρασκευή λικέρ που πίνεται όποτε παρουσιάζεται ανάγκη, καθώς η παρασκευή μαρμελάδας.

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διαπιστώθηκε πως τα κράνα είναι σημαντικής διατροφικής αξίας, καθώς είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά ενώ η συνολική αντιοξειδωτική τους ικανότητα είναι υψηλότερη από κάθε άλλο φρούτο με το οποίο συγκρίθηκαν.

Καθώς οι διατροφική τους αξία διαφοροποιείται ανάλογα με την ποικιλία και την γεωγραφική θέση, κάθε τόπος χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί τα κράνα για την αντιμετώπιση διαφορετικών ασθενειών και διαταραχών, και με διαφορετικό τρόπο.

Αξιοσημείωτο όμως είναι, ότι υπάρχουν παγκόσμια ιστορικά στοιχεία όπου καταγράφεται η θεραπευτική χρήση των κρανών από όλους σχεδόν τους λαούς. Από την Κίνα όπου χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του διαβήτη, μέχρι τις ΗΠΑ όπου τα χρησιμοποιούσαν οι Cherokee για την διάρροια, και από τους ινδιάνους της ΝΑ Αμερικής που τα χρησιμοποιούσαν για τους πόνους της μέσης, μέχρι την Κροατία που τα χρησιμοποιούν κατά της παχυσαρκίας, των αιματωμάτων και του πονοκεφάλου, τα κράνα αποδεικνύονται μια υπερτροφή με πολλές θεραπευτικές ικανότητες.

Έρευνες απέδειξαν ότι τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή, ανθοκυάνες και φαινολικά παράγωγα. Σε άλλες εργαστηριακές έρευνες βρέθηκε μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe) αλλά και βιταμίνη C (103 mg/100 g), καθώς και υψηλή περιεκτικότητα σε ασκορβικό οξύ (4873 mg/100 g, περισσότερο από φράουλες, πορτοκάλια και ακτινίδια), καροτίνη και τανίνες. Οι ουσίες αυτές έχουν αντιοξειδωτικές και στυπτικές ιδιότητες. Αποτελούν τονωτικό του ανθρώπινου οργανισμού και ρυθμίζουν το πεπτικό σύστημα. Τα κράνα περιέχουν την υψηλότερη ποσότητα σε ανθοκυάνες σε σύγκριση με τα σμέουρα, τα βατόμουρα και τα φραγκοστάφυλα.

Oι Αρχαίοι Έλληνες τη χρησιμοποιούσαν για παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, της δυσπεψίας, και της καρδιάς διότι μπορούσε πολλές φορές να θεραπεύει αυτές τις παθήσεις. Ακόμη δίνει ενέργεια στον οργανισμό μετά από σκληρές εργασίες που τον καταπονούν. Τα κράνα επίσης περιέχουν βιταμίνες Α και C και πολλά αντιοξειδωτικά και μεταλλικά στοιχεία όπως ο σίδηρος. Επομένως δε φαίνεται περίεργο που η Κινεζική ιατρική χρησιμοποιούσε τα κράνα για αιώνες.

Τα κράνα βελτιώνουν την όραση και τη μνήμη. Τα αντιοξειδωτικά θωρακίζουν τον οργανισμό και επιβραδύνουν τη γήρανση γιατί απομακρύνουν από τα κύτταρα, τις ελεύθερες ρίζες. Τα φλαβονοειδή έχουν αντιθρομβωτική δράση και μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου πολλών χρόνιων ασθενειών, όπως ο καρκίνος, το εγκεφαλικό και η στεφανιαία νόσος.

Πώς καταναλώνονται;
Στη βιομηχανία τροφίμων, τα κράνα έχουν τραβήξει το ενδιαφέρον διότι όπως και άλλα είδη μούρων όπως είναι τα blueberries και τα cranberries έχουν πολύ ελκυστικό χρώμα και γεύση, όπως και φαρμακολογικές ιδιότητες, ειδικότερα αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντικαρκινική και αντιδιαβητική δράση. Έτσι, στην πράξη αποτελούν εξαιρετική βάση για την παρασκευή: χυμών, μαρμελάδων, chutneys, σιροπιών, λικέρ και κρασιών. Ακόμα, όταν ζυμωθούν μπορεί να παραχθεί ποτό με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, αλλά υψηλή διατροφική αξία.

Στην καθημερινότητα, μπορεί να αποτελέσουν εύκολα μία από τις διαθέσιμες επιλογές φρούτου, όπως και να είναι εξαιρετική προσθήκη μέσα σε γιαούρτι ή pancakes ή ακόμα και κέικ φρούτων με βάση τα κράνα. Το μυστικό είναι να τα συνδυάσεις και με άλλα φρούτα όπως είναι τα μούρα και οι φράουλες γιατί έτσι δρουν συνεργιστικά, προωθώντας τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες.

Μαρμελάδα με κράνα
Καθαρίζουμε τα κράνα από τυχόν κοτσανάκια ή φυλλαράκια και τα πλένουμε. Τα στραγγίζουμε και τα βάζουμε σε κατσαρόλα με νερό ίσα να τα σκεπάζει. Φέρνουμε σε θερμοκρασία βρασμού και βράζουμε 10 λεπτά μετρώντας από την αρχή του βρασμού. Αφήνουμε να κρυώσουν λίγο ώστε να μπορούμε να τα χειριστούμε.

Μεταφέρουμε με κουτάλα τρυπητή σε σουρωτήρι με μεγάλες τρύπες ποσότητα και με τη βοήθεια μεγάλου κουταλιού ή φορώντας γάντι συνθλίβουμε τα κράνα παίρνοντας τον πολτό τους μέσα σε μπολ ή κατευθείαν στην κατσαρόλα που θα τα επεξεργαστούμε. Βοηθάμε τη διαδικασία προσθέτοντας λίγο νερό από αυτό που έβρασαν. Στο τέλος προσθέτουμε μέρος του νερού που έβρασαν έτσι που το μείγμα να είναι ένας μέτριας πυκνότητας πολτός.

Ζυγίζουμε τον πολτό και προσθέτουμε μισή ποσότητα του βάρους ζάχαρη.

Βράζουμε, ανακατεύοντας περιοδικά, προσέχοντας να μην κολλήσει στον πυθμένα της κατσαρόλας, μέχρι να δέσει όπως όλες οι μαρμελάδες. Εγώ προτίμησα να είναι λίγο πιο αραιή από τις συνηθισμένες μου μαρμελάδες. ( με θερμόμετρο 102 βαθμοί).

Προσθέτουμε χυμό λεμονιού ( 1 μέτριο λεμόνι ανά κιλό μείγματος). Μοιράζουμε σε αποστειρωμένα βάζα και γυρίζουμε ανάποδα μέχρι να κρυώσουν. Αποθηκεύουμε σε δροσερό μέρος.

Λικέρ με κράνα (συνταγή του Ευστάθιου και Βασιλικής Πολυμέρου)

Σε ένα δοχείο τοποθετούμε τα κράνα, έως λίγο πάνω από τη μέση του. Γεμίζουμε με ζάχαρη μέχρι το ύψος από τα κράνα. Βάζουμε λίγο κανέλα και 4-5 γαρίφαλα και γεμίζουμε το υπόλοιπο του δοχείου με ουίσκι (εναλλακτικά με άσπρο κονιάκ). Ανά 20 μέρες ανοίγουμε το δοχείο και ανακατεύουμε. Σε 4 μήνες στραγγίζουμε στο τελικό του δοχείο και μπορούμε να το καταναλώσουμε! Εις υγείαν!

https://www.itrofi.gr
https://asproylas.gr
https://medlabgr.blogspot.com
https://www.mednutrition.gr
https://medlabgr.blogspot.com