Αύγουστος και Παναγία Ξενιά στον Αλμυρό – Γράφει η Θεοδώρου Κυριακή, Φιλόλογος

Δεκαπενταύγουστο και Παναγία Ξενιά στον Αλμυρό

Γράφει η Θεοδώρου Κυριακή, Φιλόλογος

Το καλοκαίρι τελειώνει στον Αλμυρό, ανάμεσα σε ροδαυγές μαγευτικές κι ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα με το λυκόφως σε όλα τα χρώματα της ίριδος, στην ανοιχτωσιά της θάλασσας και του κάμπου.

Τελειώνει, σε τόνους σοβαρούς μετά τη φασαρία του καλοκαιριού, τις εκδηλώσεις, τον κόσμο που έβγαινε έξω όλα τα βράδια. Όμως το καλοκαίρι εδώ τελειώνει πάντα σε τόνους σοβαρούς… μέσα σε μια ατμόσφαιρα περισυλλογής και μια διάθεση ενδοσκόπησης. Διάθεση σοβαρή, για στοχασμό, που κινητοποιείται ασυνείδητα με τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές στα δυο σπουδαία ιστορικά μοναστήρια στην Όθρυ. Και τα δυο αφιερωμένα στην Παναγία. Την Παναγία την Κισσιώτισα στο Πάνω μοναστήρι, κοντά στους Κοκκωτούς, πιο γνωστή ως Πάνω Ξενιά, που γιορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, εν πλήρει λαμπρότητι και κατανύξει και την δική μας Παναγία, την Παναγία Ξενιά, προστάτιδα της περιοχής του Αλμυρού στο Κάτω μοναστήρι στις 23 Αυγούστου, κοντά στη Βρύναινα.

Ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο μεγάλες θρησκευτικές γιορτές συμβαίνει να γιορτάζεται, σταθερά ευτυχώς, η επέτειος της Απελευθέρωσης του Αλμυρού από τους Οθωμανούς μετά από 440 χρόνια δουλείας, το 1881, όταν απελευθερώθηκε και όλη η Θεσσαλία. Επέτειος που έρχεται δηλαδή να επιτείνει ακόμα περισσότερο αυτό το αίσθημα περισυλλογής, που οι δύσκολη εποχή μας απλώς το έχει κάνει εντονότερο.

Και πώς να μη τα στοχαστείς όλα αυτά και πώς να ξαστοχήσει η ψυχή σου να μη συγκινηθεί να μην αναλογιστεί τους αγώνες, τον πόθο για ελευθερία όλων αυτών των προγόνων, που αγωνίστηκαν από το 1821 ως το 1878 σ’ αυτούς τους αγιασμένους τόπους των δύο μοναστηριών, αφήνοντάς μας βαριά κληρονομιά, να την αναλογιζόμαστε και να εμπνεόμαστε απ αυτήν, όταν τα επισκεπτόμαστε στις δυο αυτές γιορτές της Παναγίας και περπατάμε μέσα στις περιβόλους τους ή όταν μπαίνουμε μέσα στους ναούς τους και προσκυνάμε τις εικόνες, μέσα στην υποβλητική ατμόσφαιρα του εσωτερικού τους, με τις μορφές της Παναγίας, του Χριστού, των Αγίων να σε κοιτούν ολόγυρα μέσα στις ψαλμωδίες.

Πως να μη στοχαστείς όταν βαδίζεις στην κυριολεξία πάνω στα βήματα εκείνων των γενιών, όταν προσκυνάς και κάνεις το σταυρό σου μπροστά σ αυτές στις ίδιες εικόνες που προσκύνησαν και κείνοι προτού να σηκώσουν το λάβαρο της επανάστασης, προτού να ορκιστούν αγώνα μέχρις εσχάτων για την ελευθερία της Πατρίδας. Με την Παναγία την Ξενιά να τους κοιτά ήρεμα και σταθερά σα να ήθελε να τους ψυχώσει στις αποφάσεις τους εκείνες.

Πώς να μη στοχάζεσαι, πώς να μη σκιάζεσαι….Και πώς μέσα απ αυτούς όλους τους συνειρμούς να μη σου έρθουν στο νου ή και στα χείλη, τα λόγια του ποιητή, του Καβάφη, του μεγάλου Αλεξανδρινού

Την εκκλησίαν αγαπώ – τα εξαπτέρυγα της,

τ’ ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της

τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνά της.

Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησία των Γραικών–

με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,

με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,

τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες

και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό –

λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό–

ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες

της φυλής μας,

στον ένδοξο μας Βυζαντινισμό.

Οι ορθόδοξες εκκλησίες και τα μοναστήρια των Γραικών, σαν και τα δικά μας της Ξενιάς, τόποι και χώροι αναβάπτισης του πνεύματος και των ψυχών στα νάματα του ανθρωπισμού. Σαν μπαίνεις στα περιβόλια των μοναστηριών αυτών, αμέσως σε καθηλώνει ένα διάχυτο αίσθημα ηρεμίας και ασφάλειας. Περπατώντας ανάμεσα στα αιωνόβια κυπαρίσσια και πλατάνια με τους κορμούς τους σκαμμένους βαθιά από το χρόνο, που δίπλα τους τρέχουν τα γάργαρα νερά των πηγών, νιώθεις να μπαίνεις μέσα στην αγκαλιά της φύσης, της πρώτης μεγάλης μητέρας, της ίδιας της πλάσης, γεμάτης αγάπης για όλα της τα πλάσματα. Κι όσο προχωράς κι όταν μπαίνεις μέσα στις εκκλησίες της Ξενιάς τότε το ίδιο αίσθημα γιγαντωμένο σε κατακλύζει. Νιώθεις να ξαναγεννιέσαι μπροστά στην εικόνα της, Βρεφοκρατούσα κι Οδηγήτρια μαζί, η Παναγία η Ξενιά, η Παναγία που ήρθε από τα ξένα, που ήταν ξένη στον τόπο αυτό, που η μοίρα του ήταν και είναι, σαν πέρασμα που είναι, να υποδέχεται ανθρώπους από παντού, να τους φιλοξενεί ή και να τους κρατά για πάντα κοντά του, να τους δίνει ένα καινούριο σπιτικό. Η Παναγία η Φιλόξενη!

Στα δύο αλμυριώτικα μοναστήρια στην Όθρυ, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, όλη την εβδομάδα θα έλεγα εγώ του Δεκαπενταύγουστου, η Παναγιά μας δέχεται στις εκκλησιές της. Εκκλησιές που είναι ναοί αγάπης αγιασμένης μα και θεϊκής. Την αισθάνεσαι γύρω σου και μέσα σου, ανάμεσα στις εικόνες απ όπου αγιασμένοι άνθρωποι σε κοιτάνε και σου θυμίζουν τον προσωπικό αγώνα τους στο όνομα του Χριστού για να παραμείνουν άνθρωποι και για την παγκόσμια αγάπη. Άνθρωποι, που κατάκτησαν την αγιοσύνη και το φωτισμό του πνεύματος τους χωρίς να χρησιμοποιήσουν βία, εκτελώντας την νέα εντολή της Καινής Διαθήκης «Αγαπάτε αλλήλους και Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Αγίασαν κάνοντας την αγάπη πράξη ζωής, όπως και ο ίδιος ο Χριστός, επειδή πίστεψαν στη δύναμη της αγάπης και στην μη χρήση βίας ακόμη και προς τους διώκτες τους. Μας κοιτούν ολόγυρα σαν μπαίνεις μες στις εκκλησιές για να μας θυμίζουν να παραμένουμε άνθρωποι, να καλλιεργούμε τον ανθρωπισμό μας μέσα από την αλληλεγγύη και την αγάπη προς το Εσύ, να βάζουμε στην άκρη το Εγώ, που μόνο κακία, αδικία, βάσανα και δάκρυα και πολέμους φέρνουν στον κόσμο μας, να προάγουμε τον Άβελ και να στεκόμαστε μακριά από τον Κάιν που κουβαλάμε μέσα μας, να γίνει ο κόσμος όλος ένας Παράδεισος ειρήνης, αγάπης, συναδέλφωσης, αυτάρκειας ισότητας και ελευθερίας.

Δυστυχώς η ατέλεια όμως του Ανθρώπου, σπρώχνει την ανθρωπότητα σε βία και πολέμους και αιματοκυλίσματα και όχι μόνο, όπως το ζούμε στην εποχή μας κι έτσι, όσο ανθρώπινο να ‘ναι το Εγώ δε μπορεί παρά με πόλεμο με αγώνα να καταπολεμήσει το αρρωστημένο Εσύ! Μα μας κοιτάνε οι άγιοι απ’ τις εικόνες για να μας θυμίζουν την τελειότητα και σε κάθε περίπτωση τον δίκαιο καμμιά φορά αναπόφευκτο αγώνα, προσωπικό και συλλογικό.

Έτσι λοιπόν με τέτοιες υποσυνείδητες ψυχικοπνευματικές διεργασίες, σαν στεκόμαστε μέσα στις εκκλησίες της Παναγίας της Ξενιάς, παραδινόμαστε αμαχητί στην ομορφιά που μας περιβάλλει, στην ομορφιά των εικόνων και των χρωμάτων, στο αντιφέγγισμα του φωτός πάνω στ ασήμια και τα μαλάματα των αφιερωμάτων, στην ομορφιά και την γλυκύτητα των φωνών στους ήχους της ψαλμωδίας. Όλες οι τέχνες ενώνονται για να μας φέρουν κοντά στο θείο μέσα στην εκκλησία. Η ζωγραφική, η μουσική, η χορωδία με τους ψαλτάδες αριστερά και δεξιά της ωραίας πύλης, η μονωδία του ιερέα όταν ψέλνει και η ρητορική όταν κηρύττει, η αρχιτεκτονική του ναού. Είναι αυτός ο τρόπος της εκκλησίας να διαπαιδαγωγεί όλους χωρίς διακρίσεις, χωρίς διαφορές, είναι ο τρόπος ο αρχαίος, όπως μας έρχεται κατευθείαν μέσα από τα αρχαία ελληνικά θέατρα, τόσο στη δομή τους όσο και στη λειτουργία τους και στο σκοπό τους, είναι σα να ξυπνάει μέσα μας κι όλη η μνήμη η ελληνική, από την πρώτη αρχή μέχρι σήμερα.

Η ομορφιά που φέρνει την αρμονία σε όλα τα επίπεδα και σ όλες τις μορφές, αυτή σώζει τον κόσμο κι αυτήν συναντούμε απλόχερα σαν μπαίνουμε μες σ’ εκκλησία των Γραικών, μέσα στις εκκλησίες της Παναγίας της Ξενιάς όλη την εβδομάδα του Δεκαπενταύγουστου στον Αλμυρό.

Αύριο και μεθαύριο 22 Αυγούστου τελείται Εσπερινός και Θεία λειτουργία αντίστοιχα στο παλιό Μοναστήρι της Παναγίας της Ξενιάς και στο νέο που είναι λίγο πιο κάτω και πλήθος κόσμου όπως κάθε χρονιά θα συρρεύσει στα δύο μοναστήρια. Έτσι με τόνους σοβαρούς στοχαστικούς τελειώνει ο Αύγουστος στον Αλμυρό. Χρόνια μας πολλά λοιπόν και με υγεία!