Βασικά μέταλλα και πράσινη ενεργειακή επανάσταση, γράφει ο Ευθύμης Ζιγγιρίδης

Το σχέδιο της ΕΕ για μετάβαση στην Πράσινη Ενέργεια και ο χρόνος υλοποίησης της μετάβασης θα εξαρτηθεί μεταξύ άλλων και από τα μέταλλα στα οποία ο εξοπλισμός των ηλιακών συλλεκτών και των ανεμογεννητριών  βασίζεται για την κατασκευή τους.

Καθώς η κίνηση προς καθαρότερες τεχνολογίες προχωρά, ο τομέας μετάλλων και εξόρυξης θα τεθεί σε δοκιμασία, θα πρέπει να παρέχει τις τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση. Επειδή τα μέταλλα και η εξόρυξη είναι ένας κλάδος μεγάλης διάρκειας και υψηλής έντασης κεφαλαίου, οι αυξήσεις τιμών και τα σημεία συμφόρησης θα είναι αναπόφευκτες καθώς η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά και η αστάθεια των τιμών δημιουργεί αβεβαιότητα σχετικά με τις μεγάλες αρχικές επενδύσεις κεφαλαίου που απαιτούνται για την παραγωγή. Ας δούμε πως οι τιμές σε διάφορα μέταλλα επηρεάζουν το τελικό προϊόν.

Σχεδόν όλα τα ηλιακά πάνελ βασίζονται σε εξαρτήματα από ασήμι, παρά τις προσπάθειες των μηχανικών να ελαχιστοποιήσουν τη χρήση του πολύτιμου μετάλλου. Η υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα του ασημιού το καθιστά εξαιρετικό υλικό για ηλεκτρόδια και οι γκοφρέτες πυριτίου επικαλυμμένες με σκόνη αργύρου αποτελούν συχνά τη βάση των συμβατικών φωτοβολταϊκών στοιχείων. Το ασήμι από 450 ευρώ το κιλό το 2019 ανέβηκε στα 750 ευρώ το κιλό σήμερα

Η συντριπτική πλειοψηφία των ηλιακών συλλεκτών βασίζεται σε πολυκρυσταλλικό πυρίτιο, γνωστό ως πολυπυρίτιο. Το υλικό είναι ένας τύπος ημιαγωγών και υπάρχει άφθονο στον φλοιό της γης, επομένως η τιμή αποφασίζεται μόνο από την ικανότητα επεξεργασίας. Αυτό έχει αυξηθεί μαζικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, κυρίως για να εξυπηρετήσει την τεράστια επέκταση της βιομηχανίας ηλιακών πανέλων. Η ζήτηση για πυρίτιο σε ηλιακές κυψέλες αυξήθηκε κατά περισσότερο από 160 φορές. Το 2020, η Κίνα παρήγαγε το 77% του παγκόσμιου πολυπυριτίου. Η τελευταία μηνιαία άνοδος της τιμής ήταν της τάξης του 10%. Ως εκ τούτου, έφτασε τα 39,3 δολάρια ανά κιλό και έχει αυξηθεί πλέον κατά 400% από τον Ιούνιο του 2020.

Το αλουμίνιο έχει υψηλή αγωγιμότητα, επιτρέποντάς του να αντικαταστήσει το ασήμι σε ορισμένες εφαρμογές. Αυτό οδήγησε ορισμένους παραγωγούς ηλιακής ενέργειας να αντικαταστήσουν τα ασημένια εξαρτήματα με διπλάσια ποσότητα αλουμινίου, ενώ εξακολουθούν να κάνουν οικονομία με το φθηνότερο μέταλλο.

Ωστόσο, ενώ το αλουμίνιο παραμένει συγκριτικά φθηνό, το κόστος του έχει αυξηθεί ραγδαία από την έναρξη της πανδημίας τον Απρίλιο του 2020. Από το χαμηλό των 1.460 $ ανά τόνο, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί σε περισσότερα από 3.500 $ ανά τόνο. Το τρέχον υψηλό 13 ετών βρίσκεται πολύ πάνω από τις τιμές πριν από την πανδημία, οι οποίες παρέμειναν περίπου στα 2.000 δολάρια ανά τόνο από το 2016.

Το βασικό πλαίσιο πολλών ηλιακών συλλεκτών βασίζεται στον χάλυβα, τόσο για την ακαμψία του όσο και για την τιμή του. Η παραγωγή χάλυβα βασίζεται σε μια σταθερή προσφορά μαγνησίου, το 87% του οποίου προέρχεται από εργοστάσια στην Κίνα. Η βιομηχανική αναστάτωση εκεί έχει ωθήσει τους παραγωγούς χάλυβα σε όλο τον κόσμο στο χείλος του τερματισμού της παραγωγής. Το κόστος του χάλυβα οπλισμού στην Ευρώπη πριν 3 εβδομάδες αυξήθηκε σε ιστορικό υψηλό 1.140 ευρώ ο τόνος, αυξημένο κατά 150% από τα τέλη του 2019. Η δε τιμή του ρόλου θερμής έλασης, μιας δημοφιλέστατης μορφής χάλυβα, έφτασε σε ιστορικό υψηλό περίπου 1.400 ευρώ ο τόνος, αύξηση σχεδόν 250% σε σχέση με την τιμή λίγο πριν από την έναρξη της πανδημίας της Covid-19.

Επίσης για 4 μέταλλα το νικέλιο, κοβάλτιο ,χαλκός και λίθιο οι προβλέψεις του ΔΝΤ μιλάνε για διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των τιμών τους. Αυτά τα μέταλλα  χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και αποθήκευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) ή για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ένα τυπικό πακέτο μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, για παράδειγμα, χρειάζεται περίπου 8 κιλά (18 λίβρες) λιθίου, 35 κιλά νικέλιο, 20 κιλά μαγγάνιο και 14 κιλά κοβάλτιο, ενώ οι σταθμοί φόρτισης απαιτούν σημαντικές ποσότητες χαλκού.

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει περίπου το 70 τοις εκατό της παραγωγής κοβαλτίου και το ήμισυ των αποθεμάτων. Ο ρόλος είναι τόσο κυρίαρχος που η ενεργειακή μετάβαση θα μπορούσε να γίνει πιο δύσκολη εάν η χώρα δεν μπορέσει να επεκτείνει τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Παρόμοιοι κίνδυνοι ισχύουν για την Κίνα, τη Χιλή και τη Νότια Αφρική, οι οποίες είναι όλες κορυφαίες παραγωγοί για ορισμένα από τα μέταλλα που είναι πιο σημαντικά για την ενεργειακή μετάβαση.

Η ραγδαία αύξηση των βασικών μετάλλων τα οποία χρησιμοποιούνται σε εξοπλισμό για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή για την αποθήκευση της έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών για την κατασκευή των τελικών προϊόντων κάτι που επιβαρύνει του επενδυτές και  θα οδηγήσει  ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων να παγώσει ή ακόμη να εγκαταλειφτεί αφού ο χρόνος  απόσβεσης της επένδυσης θα επιμηκυνθεί ακόμη περισσότερο.

Το γεγονός του μεγάλου κόστους κατασκευής αλλά και της ανάγκης εύρεσης εναλλακτικών λύσεων για την ενεργειακή κάλυψη της Ευρώπης,  θα φέρει ακόμη πιο πίσω την πράσινη ενεργειακή επανάσταση και τους αρχικούς σχεδιασμούς της ΕΕ αλλά και της χώρας μας.

Σε κάθε περίπτωση η ελληνικές κυβερνήσεις λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά δεδομένα και χωρίς φοβικά σύνδρομα και ιδεοληψίες πρέπει να σχεδιάσουν  ένα διαφορετικό ενεργειακό μίγμα το οποίο θα διασφαλίσει για τα επόμενα 30 χρόνια την ενεργειακή επάρκεια των Ελλήνων.

Ευθύμιος Ζιγγιρίδης BEng MSc AMIEE MILT
Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων