Ιστορίες ζωής και θανάτου – Το έργο ζωής της Βασιλείας Γιασιράνη που τιμά την ζωή και τον θάνατο

Έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν στην ανάγκη για κουλτούρα θανάτου, ώστε να έχουμε και να απολαμβάνουμε «κουλτούρα ζωής». Σκληρό να αναφέρεσαι σε ιστορίες θανάτου, ενώ εύπεπτο και ευκολότερο -θα έλεγε κανείς- ένα πόνημα για ιστορίες ζωής.

Η Βασιλεία Γιασιράνη – Κυρίτση, πέρασε ανάμεσα από αυτές τις συμπληγάδες και αφιέρωσε τον περισσότερο χρόνο «της συγγραφικής της ζωής» στο τρίτομο έργο της «Ιστορίες ζωής και θανάτου στο Νεκροταφείο του Βόλου» που εκδόθηκε από τον Δήμο Βόλου και προλογίζουν ο Δήμαρχος κ. Αχιλλείας Μπέος και ο κ. Χρήστος Λούλης.

Πρόκειται για ένα έργο που κατ’ αρχήν είναι αράδα προς αράδα τεκμηριωμένο, αντέχει στην ακαδημαϊκή δοκιμασία κριτικών μεθόδων, με πλήθος αναφορών σε πρωτογενείς, δευτερογενείς πηγές, ενώ περιλαμβάνονται ζωντανές μαρτυρίες.

Η θεματική, πρωτότυπη και πολύτιμη, συνεισφέρει πολύπλευρα στην σύγχρονη ιστοριογραφία, ενώ η ιδεολογική προσέγγιση γίνεται με μεγάλη ευθύνη και ευαισθησία ψυχής -μιας μεγάλης ψυχής, τολμώ να πω, αφού γνωρίζω εδώ και δεκαετίες τη συγγραφέα. Η τέχνη που συναντούμε στα μνημεία, η επαγγελματική ζωή της πόλης, οι κοινωνικές δομές και τελικά όλες οι πτυχές της ζωής, είναι στοιχεία παρόντα που προκύπτουν από αυτή την αντίστροφη διαδρομή της έρευνας, δηλαδή από το νεκροταφείο, από τον θάνατο, προς την έρευνα για τη ζωή και την καταγραφή της ιστορίας.

Παραθέτουμε στοιχεία από τα εισαγωγικά σημειώματα του τρίτομου έργου και το χαρακτηριστικό ποίημα της κας Γιασιράνη:

«Φιλόδοξο το όνειρό μου, επίπονο, πολύπονο, πολύπτυχο όνειρο μιας ιδέας συνυφασμένης με την τέχνη, τον πολιτισμό, την οικογενειακή μικροϊστορία, το πάθος, τον έρωτα, την αυτοκτονία, την ίδια την ζωή, που κάλυπτε 60 σχεδόν χρόνια ιστορικής έρευνας με θεαματικά βήματα προόδου της βολιώτικης κοινωνίας από το 1881 – αφετηρία πολιτιστικής και κοινωνικής ακμής μέχρι το 1940, χρονολογία αρχής ενός νικηφόρου πολέμου κατά των Ιταλών και ηττημένου ενάντια στη γερμανική δύναμη…

…Στόχος μου η ιστορική αλήθεια και η μετάγγισή της στους αναγνώστες. Πάσχισα να τιθασεύσω, να ισορροπήσω το άγνωστο, ανερμήνευτο, αφτιασίδωτο υλικό, ένα υλικό που απαιτούσε χρόνο, αποκωδικοποίηση, ένταξη χωρίς την υποκειμενική θέαση του ιστορικού σχολιαστή, με εμβόλιμες μαρτυρίες προσώπων στις ληξιαρχικές πράξεις θανάτου και στις οικογενειακές μερίδες του δημοτολογίου Βόλου για να υφάνω αψεγάδιαστο το υφάδι της τοπικής βολιώτικης ιστορίας…

…Η καταγραφή είναι πλήρης μέχρι το 1940. Ο κατάλογος των ονομάτων είναι χρονολογικός, ανάλογα με τη χρονολογία του πρώτου θανόντα, που υπάρχει στο μνημείο . Όσα μνημεία είναι αχρονολόγητα, και είναι γύρω στα 20, μόνο με κάποια ονόματα και χωρίς άλλη ένδειξη, δεν έχουν καταχωρηθεί, εκτός και αν είναι γνωστή η ημερομηνία θανάτου του προσώπου, ή εάν την έχω συναντήσει κατά την έρευνά μου στο ληξιαρχείο. Ακόμη υπάρχουν παλιά μνημεία, αγορασμένα μέχρι το 1934, τα οποία όμως έχουν ανακαινιστεί από τους απογόνους, οι οποίοι έσβησαν τα παλιά ονόματα και τις χρονολογίες έτσι ώστε να μην εντάσσονται στον πίνακα, αφού έχουν μόνο τα ονόματα των τελευταίων θανόντων.

Για όσες οικογένειες είναι στο πρώτο βιβλίο η εξέλιξη των οικογενειακών δέντρων έχει σταματήσει στο 1994-1995, όταν έγιναν οι συνεντεύξεις. Σήμερα είναι αδύνατο να αλλάξουν γιατί οι περισσότεροι δεν ζουν πια. Σε τούτες τις οικογένειες έχω προσθέσει πολλά στοιχεία από την έρευνα των επόμενων χρόνων κα άλλα έχω αναθεωρήσει, διορθώσει, με νέες μαρτυρίες και πηγές…

…Έτσι στο παρόν βιβλίο προσπαθώ να παρουσιάσω, όσο καλύτερα μπορώ, πιο ολοκληρωμένη την ιστορία της κάθε οικογένειας, να προβάλλω τις ρίζες και τις φύτρες της παλιάς βολιώτικης αστικής κοινωνίας και σεις οι αναγνώστες και ερευνητές να ψάχνετε, περνώντας από τη μια στην άλλη οικογένεια, υφαίνοντας τον μύθο με την ιστορία, να μοιραστείτε την τύχη και την ατυχία των προσώπων και να ξετυλίξετε το κουβάρι του χρόνου από το χθες στο σήμερα, διαβάζοντας συχνά αυτολεξεί τα κείμενα των εφημερίδων και βλέποντας σκηνές μιας άλλης εποχής, ονομασίες δρόμων, επαγγέλματα, ήθη και έθιμα, πολιτικά δρώμενα, αντιλήψεις και νοοτροπία…

…Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις τόμους. Στον Α’ τόμο περιγράφονται η ιστορία του ναού των Ταξιαρχών, τα ξένα νεκροταφεία, οι επιτύμβριες επιγραφές και τα βιογραφικά των γλυπτών.

Στον Β’ τόμο περιγράφονται τα μνημεία των οικογενειών μέχρι το 1922, χρονολογία αναφοράς σημαντικών πολιτικών γεγονότων και τον ερχομό των προσφύγων στον Βόλο, στον Γ’ τόμο συνεχίζεται η περιγραφή μέχρι το 1930, αρχή της δεκαετίας του Μεσοπολέμου και στον Δ’ τόμο μέχρι την έναρξη του ιταλικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής…

Στην πέτρα την μαρμάρινη

Σκύβω στην πέτρα την ψυχρή να αφουγκραστώ τον ήχο,

και στην οσμή του ανήλεου, αόρατου θανάτου,

τους έρωτες, τα όνειρα, τη ζήση, την ψυχή του,

τον άνθρωπο που αφήσαμε κάτω απ’ τα κυπαρίσσια,

να ζει στον κόσμο των νεκρών με θύμιση μια πέτρα.

Στην πολιτεία των σταυρών, των πέτρινων ονείρων,

των μουδιασμένων στεναγμών και των πικρών των θρήνων,

φίλε διαβάτη δύσκολο γυμνός να περπατήσεις,

ν’ αφήσεις έγνοιες και καημούς, να δέσεις την ψυχή σου,

να πάψεις πια να δέχεσαι την άδικη την μοίρα,

κι όλα τα χθες και τ’ αύριο που θάρθουν στη ζωή σου,

στους νόμους και στα πρέπει μας κοίτα να πειθαρχήσεις

και ήρεμα, γαλήνια να υποταχθείς στη λήθη,

να ιδείς στο άσπρο μάρμαρο, το θαύμα αυτό της φύσης,

το τέλος το ανθρώπινο, που δεν ζητάει λύσεις.

Φόβος, πίκρα και μοναξιά μου πλάκωσαν τα στήθια,

Κι όλοι οι σταυροί, τα μάρμαρα μου φώναζαν «βοήθεια»

κι άρχισαν όλα ξαφνικά γύρω να ζωντανεύουν

χέρι  με χέρι αγκαλιαστά να βγαίνουν να χορεύουν

κι ο τρόμος τότε σβήστηκε, νεκρά στα σωθικά μου,

είδα σ’ αυτούς τους άγνωστους τα όνειρα τα δικά μου.

Ευλαβικά γονάτισα με σεβασμό κοντά τους

φίλοι μου είναι, δεν ξεχνώ να υπάρχω ανάμεσά τους.

Το έργο της Βασιλείας Γιασιράνη – Κυρίτση είναι ένας θησαυρός για τον ιστορικό του μέλλοντος, αλλά και για τον αναγνώστη που θέλει να κατανοήσει την κοινωνία της πόλης ή και να προσεγγίσει πληροφορίες και στοιχεία για τους προγόνους του. Είναι η βάση για την αξιοποίηση του νεκροταφείου του Βόλου ως μνημείου και για την δημιουργία ενός μουσείου στον ίδιο χώρο.

Ευχαριστούμε Βασιλεία για το έργο που μας παρέδωσες και τασσόμαστε μαζί σου για την καλύτερη αξιοποίησή του. Μόνο μια μεγάλη ψυχή θα άντεχε να βουτήξει σε κάτι τόσο ψυχοφθόρο και μεγάλο και να βγει από την θάλασσα των απαιτήσεων κρατώντας το πολύτιμο αυτό έργο.

Βιβή Γ. Τσιντσίνη