Ολοκληρωμένη πρόταση για ένα επισκέψιμο πολιτιστικό κέντρο και σύνδεση με τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του θεσμού «Ευρωπαϊκές μέρες πολιτιστικής κληρονομιάς» πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στο Γιαννοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και την Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού. Πρόκειται για μια συνεργασία που όπως αναφέρθηκε και στην εκδήλωση, είναι διαρκής και οι δεσμοί τους ακατάλυτοι.

Σε μια άρτια και «γεμάτη» εκδήλωση οι φορείς μας παρουσίασαν την δυνατότητα και τα οφέλη της σύνδεσης του Γιαννοπούλειου Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού και του περιβάλλοντος χώρου του (Παλαιό Γυμνάσιο Αλμυρού, Πινακοθήκη Δήμου Αλμυρού, Κυλινδρόμυλος Σαμαρίκου) από τη μια και επιλεγμένων αρχαιολογικών χώρων της περιοχής του Αλμυρού από την άλλη (Ζερέλια, Άλος, Κάστρο Πτελεού, Γρίτσα), σε μια προσπάθεια δημιουργίας ενός δικτύου πολιτιστικών διαδρομών στην περιοχή του Αλμυρού.

Για το θέμα μίλησαν οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας κα Βάσω Ροντήρη, κα Δέσποινα Ευσταθίου και κ. Πασχάλης Σταντζούρης και ο αντιπρόεδρος της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Όθρυς» κ. Βασίλης Φυτιλής.

Η εκδήλωση έκλεισε συγκινητικά με αφιέρωμα-έκπληξη στην κα Ροντήρη που διοργάνωσαν οι υπάλληλοι και συνεργάτες του μουσείου. Η κα Ροντήρη το επόμενο διάστημα αναμένεται να συνταξιοδοτηθεί και ο κ. Μπακάλης με την βελούδινη φωνή του και φανερά ευσυγκίνητος μίλησε για την άριστη συνεργασία τους, την συνολική προσφορά της κας Ροντήρη, ενώ παρακολουθούσαμε ένα βίντεο-αφιέρωμα από τις πολλές κοινές δράσεις. Η βραδιά έκλεισε μουσικά και …ιδανικά, με την Φρόσω Γαρδικλή, καθηγήτρια του Δημοτικού Ωδείου στο πιάνο.

Η κα Ροντήρη αναφέρθηκε στην θεμελίωση του μουσείου Αλμυρού, πως διασώθηκε και πως περιήλθε στην περιουσία και ευθύνη της εφορείας αρχαιοτήτων Μαγνησίας, στην έκθεση του Ακριβόπουλου και αντίστοιχα την ιστορία και διάσωση των κτιρίων του 1^ου Γυμνασίου Αλμυρού (σημερινού ωδείου) και του διπλανού «πέτρινου κτιρίου». Επόμενα σημεία στον χάρτη οι δίδυμες λίμνες, τα ευρήματα στην μαγούλα Ζερελίων και η ανάγκη αξιοποίησης του χώρου που δημιουργήθηκε στον σκοπό του, δηλαδή στο ενημερωτικό περιβαλλοντικό κέντρο, στο «πλοίο των Ζερελίων» όπως αποκαλείται από κάποιους το κτίριο που στέκει πάνω από το μικρό Ζερέλι. Η κα Ευσταθίου παρουσίασε την Άλο και σημαντικότητά της. Χρήσιμο είναι να θυμόμαστε ότι οι κάτοικοι υπολογίζονται ότι ήταν περισσότεροι από τον σημερινό Αλμυρό. Τέλος ο κ. Σταντζούρης μάς παρουσίασε τα γενικά στοιχεία για το κάστρο του Πτελεού. Στάθηκε ιδιαίτερα στην μελέτη αξιοποίησης που υπάρχει από το 1984, με διαμόρφωση χώρου, ενημερωτικό περίπτερο, μονοπάτι, αναψυκτήριο, όλα εναρμονισμένα με τον αρχαίο χώρο. Τόνισε την ανάγκη επικαιροποίησης της μελέτης και πως ένα τέτοιο έργο θα μπορούσε να αναβαθμίσει την περιοχή.

Κοινός τόπος όλων των ομιλητών ήταν ότι χρειάζεται συνεργασία πολλών φορέων και των πολιτών. Ζητήθηκε από την Δημοτική Αρχή Αλμυρού να λάβει πρωτοβουλίες διαμόρφωσης του χώρου γύρω από το μουσείο, το Ωδείο και τον αλευρόμυλο Σαμαρίκου και ίσως και με τα Πλατάνια, το νέο θέατρο και το πολιτιστικό κέντρο και μέχρι τα Ζερέλια. Ο επισκέπτης θα πρέπει ανεμπόδιστος να περιηγηθεί στο πολιτιστικό κέντρο της πόλης, σε ήπιας κυκλοφορίας και ειδικά διαμορφωμένους δρόμους και πεζοδρόμια.

Αφήσαμε για το τέλος την ομιλία του κ. Φυτιλή για τον αλευρόμυλο Σαμαρίκου, την οποία μας παραχώρησε προς δημοσίευση. Για τα υπόλοιπα σημεία ενδιαφέροντος έχουμε αφιερώσει χώρο πολλές φορές, θεωρήσαμε σημαντικό να δώσουμε περισσότερο έκταση στα σχετικά με τον αλευρόμυλο ο οποίος στέκει αναξιοποίητος εδώ και χρόνια. Ακολουθούν τα κύρια σημεία της ομιλίας του κ. Φυτιλή:

…Ας μου επιτραπεί να αναφέρω, ότι η παρουσία μας, σ΄ αυτό το χώρο, μας γεμίζει περηφάνεια, γιατί στα 1910 η Φιλάρχαιος Εταιρεία. Θεμελίωνε αυτό το λαμπρό απόκτημά της -απόκτημα της περιοχής…

…Ελπίζουμε από την εκδήλωση να προκύψουν συμπεράσματα και να δρομολογηθούν αποφάσεις και πράξεις από τους αρμόδιους φορείς για την αναγκαιότητα ενοποίησης των κτηρίων, γειτονικά με το Αρχαιολογικό Μουσείο, μοναδικά επίσης αρχιτεκτονικά και ιστορικά μνημεία, απαράμιλλης αισθητικής, τοπόσημα της πόλης, καθώς και της σύνδεσης των μνημείων της περιοχής, σε μια πολιτιστική διαδρομή, ολιστική πρόταση, για την αειοφορία και βιώσιμη ανάπτυξή της.

Ο αλευρόμυλος Σαμαρίκου είναι ένα βιομηχανικό κτήριο της εποχής του Μεσοπολέμου, όμορο κατά μήκος της νότια πλευράς του Αρχαιολογικού Μουσείου και λειτούργησε μέχρι λίγο πριν από το 1980. Στο οικόπεδό του έκτασης τ.μ. 810,00 υφίστανται τα δύο κτήριά του, το ένα εμβαδού τ.μ. 209,00, το οποίο αποτελούσε τον αλευρόμυλο και τη παρακείμενη πέτρινη αποθήκη εμβαδού τ.μ. 141,00, για την υποστήριξη της λειτουργίας του αλευρόμυλου.

Αρχικός ιδιοκτήτης του ήταν ο Ιωάννης Σαμαρίκος του Χριστοφόρου, Ηπειρώτης στην καταγωγή, από το Μακρίνο του Ανατολικού Ζαγορίου, που ήλθε στον Αλμυρό τη πρώτη δεκαετία του 1900, όπως συνέβη με πολλούς Ηπειρώτες της ίδιας περιοχής, οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό ρόλο στη πόλη μας. Όλοι τους σχεδόν ασχολήθηκαν και διακρίθηκαν στο εμπόριο. Αναφέρομαι και στον Ιωάννη Γιαννόπουλο, πατέρα του ιδρυτή και ψυχή της Φιλαρχαίου Εταιρείας, Νικόλαο Γιαννόπουλο, τον οποίο και προόριζε ως διάδοχο στην νερόμυλο που διατηρούσε στο Χολόρεμα, όμως, εκείνος είχε ανοίξει τα φτερά του, για άλλους ορίζοντες.

Ο Ιωάννης Σαμαρίκος διατηρούσε και παντοπωλείο στη πόλη του Αλμυρού, «εδώδιμα και αποικιακά», έφερε ως τίτλο η πινακίδα του παντοπωλείου του. Επίσης για ένα διάστημα, δραστηριοποιήθηκε παράλληλα και στην Αίγυπτο.

Ο αλευρόμυλος, λειτουργούσε στο κτήριο , κατασκευασμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του, από πλίνθους και αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για την ιστορία της περιοχής και του κτηρίου φυρικά, με μεταγενέστερη προσθήκη με υλικά της εποχής και η παρακείμενη πέτρινη αποθήκη, είχε υποστηρικτικό ρόλο της δραστηριότητας. Από το αρχείο του ιδιοκτήτη, μου παραδόθηκε και τοπογραφικό διάγραμμα με την άδεια λειτουργίας του και ημερομηνία σύνταξης 2/5/1938.

Τη δεκαετία του ’50 τον διαδέχεται ο υιός του Χρήστος Σαμαρίκος, ο οποίος τον λειτούργησε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70.

Το Δεκέμβριο του 2016 απεβίωσε και κατέστησε κληρονόμο του , τον ανεψιό του, Αναγνώστη Σαμαρίκο, ο οποίος μεταξύ των άλλων στοιχείων και εγγράφων της κληρονομιάς του, μου παρέδωσε και ένα φάκελο, που περιείχε την αλληλογραφία του θείου του προς την ΙΓ Εφορεία Κλασσικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και του Υπουργείου Πολιτισμού, που είχε διανοίξει μαζί τους από το 2007 με αντικείμενο τη πρόταση πώλησης του κυλινδρόμυλου.

Συγκεκριμένα, η αλληλογραφία ξεκίνησε προς την ΙΓ Εφορεία Αρχαιοτήτων στις 21.02.2007, η οποία και διαβίβασε το αίτημα στο Υπουργείο Πολιτισμού, με θετική εισήγηση, για την κάλυψη ζωτικών αναγκών της, αλλά και την περιβαλλοντική-αισθητική αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου, καθώς και για τη δημιουργία ενός πολυχώρου με σημαντικές μουσειακές δραστηριότητες, εναρμονισμένες με το προς απόκτηση χώρο και τη κοινωνική-πολιτισμική ταυτότητα της περιοχής.

Η Αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου, έδωσε συνέχεια στο θέμα, ζητώντας περισσότερα στοιχεία για το κτήριο και την ιστορία του. Το 2009 η ΙΓ Εφορεία Αρχαιοτήτων, πραγματοποίησε επίσκεψη και ξενάγηση στο χώρο, προβάλλοντας τη σημασία της απόκτησής του.

Η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε για το λόγο έλλειψης διαθέσιμων πόρων για την αγορά του. Το θέμα παραπέμφθηκε στις καλένδες. Ο κληρονόμος, Αναγνώστης Σαμαρίκος, επανήλθε το 2017 , με επιστολή του προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, η οποία και το επικαιροποίησε…

Είναι τύχη, που τα κτήρια έμειναν όρθια, από το καταστρεπτικό σεισμό του 1980 μέχρι σήμερα, παρά τις βλάβες που έχουν υποστεί και την επιβάρυνσή τους από την εγκατάλειψη, αλλά και δεν κατεδαφίσθηκε από τον ιδιοκτήτη και να πεταχθεί με το πολύτιμο περιεχόμενό του. Διασώζεται ολόκληρος ο εξοπλισμός του, όπως ήταν μέχρι την τελευταία ημέρα της λειτουργίας του.

Εύχομαι να δρομολογηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες, ώστε να υλοποιηθεί ο οραματικός στόχος απόκτησης του χώρου.

Και αυτό είναι αναγκαίο να συμβεί για τους ακόλουθους λόγους:

Αποτελεί μνημείο της τοπικής μας ιστορίας και ταυτότητας. Η αγροτική μας περιοχή , πορεύθηκε ανά τους αιώνες μέσα από τη καλλιέργεια σιτηρών και αγροτικών προϊόντων. Μ΄αυτό το τρόπο επιβίωσε και αναπτύχθηκε οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά…

Μπορεί να αντληθούν εικόνες και πληροφορίες της διαδικασίας παραγωγής του σιταριού και του αλευριού, που ανάγονται σε μακρινές εποχές, με τα ξύλινα άροτρα και εργαλεία, τη χρήση ζώων για τη καλλιέργεια του σιταριού, καθώς και τα λίθινα εργαλεία για το αλεύρι και το ψωμί , που έτρεφε τη ζωή , τα όνειρα και τις ελπίδες των ανθρώπων που πορεύθηκαν σ΄αυτή τη γη.

Εκτός από την αυτοτέλεια του προς απόκτηση χώρου με τις δράσεις , που θα αναδείξει μελέτη, είναι πολύ σημαντικό και επιβεβλημένο να ενοποιηθεί με το Αρχαιολογικό Μουσείο, να επικοινωνούν οι δύο χώροι ως ένα κοινό αφήγημα, με τα ευρήματά του, στο μακρύ χρόνο.

4. Η απόκτησή του, θα αναβαθμίσει τους δύο χώρους, αλλά και το περιβάλλον , θα αποφευχθεί ο κίνδυνος με την απώλειά του, της υποβάθμισής του με την ανέγερση ιδιωτικού οικοδομήματος στο όριο του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Θα αποτελέσει ένα οργανικό , αισθητικά και χρηστικά σύνολο και η ένταξή του στο πρόταση της Εφορείας Αρχαιοτήτων, θα είναι ευτυχής κατάληξη, που θα ωφελήσει πολλαπλά τη κοινωνία μας.

Το εγχείρημα έχει τις δυσκολίες του, αλλά η πρόθεση και στόχευση των φορέων που έχουν λόγο και αρμοδιότητα μπορεί να τις υπερκεράσουν…