Μεσοδιαστήματα ισημεριών – Γράφει ο π. Γεώργιος Γεωργιάδης

Κάθε χρόνο τόν Μάρτιο ο Ήλιος ανέρχεται τόν γήινο ισημερινό (λέμε οτι εκείνην τήν στιγμή έχει απόκλιση δ=0°), και κάθε Σεπτέμβριο τόν κατεβαίνει (έχει declination δ=0° πάλι). Φυσικά περί τίς 21 Ιουνίου φθάνει τό δυνατόν βόρεια (δ= +23° 26΄), ενώ αντιστοίχως περί τίς 21 Δεκεμβρίου φθάνει τό δυνατόν νότια (δ= -23° 26΄). Όλα αυτά είναι απλά και γνωστά, αλλά σήμερα θέλουμε να επιστήσουμε τήν προσοχή σε δύο άγνωστα σημεία.

1^ον: Ίσως σάς ξένισε που γράψαμε απόκλιση ±23° 26΄ και όχι τό γνωστό ±23° 27΄. Τούτο λέγεται «λόξωση» και διεθνώς «obliquity». Η λόξωση λοιπόν δέν είναι σταθερή, αλλά κάθε (τρεχόντως) 128 έτη μειώνεται κατά ένα πρώτο λεπτό μοίρας. Τήν μέγιστη τιμή τήν είχε τό έτος 7530 π.Χ. (±24° 14΄), τό έτος 2771 πΧ είχε 24° ακριβώς, τόν καιρό τού Χριστού (110 πΧ έως 26 μΧ) είχε κατέλθει στό ±23° 42΄), ενώ τό γνωστό 23°27΄ τό είχε μόνον από 1853 έως 1981 μΧ.. Έκτοτε οι δομέστιχοι συγγραφείς αδιαφόρησαν εάν έχει αυτή αλλάξει, και τό διαιωνίζουν στήν ελληνική βιβλιογραφία {παρακαλώ τούς καθηγητές στά σχολεία να λένε στά παιδιά τί συμβαίνει}. Ήδη έγινε είπαμε 23°26΄ από τό 1981 έως τό 2109 μΧ, τό 5566 μΧ θα γίνει 23 μοίρες ακριβώς, και η κατρακύλα θα σταματήσει περί τό έτος 12.000 μΧ που θα κατέλθει στό 22° 36΄ 41΄΄. Αμέσως κατόπιν θα αρχίσει να αυξάνεται. Αυτά προκύπτουν από τό πολυώνυμο 10 όρων που έδωσε  ο πραγματικά σοφός Jacque Laskar.

Πάμε τώρα στό άλλο 2^ον θέμα, που είναι και πιό απλό:
Εφέτος «φθινοπωρινή ισημερία» (δ= 0°) είχαμε στίς 22/9/2024, περίπου ώρα Ελλάδος 15:44΄ (θερινή). Χειμερινό ηλιοστάσιο (δ= -23°26΄) θα έχουμε στίς 21/Δεκ., και τότε βλέπουμε τόν Ήλιο να ανατέλλει (και να δύει) πολύ νότια, παρέχοντάς μας τίς ευεργεσίες του μόνον γιά 9 ώρες (γεωγραφικό πλάτος Σούρπης φ= +39° 06΄) ανά 24ωρο (αντί γιά 12 που είναι κατά τίς δύο ισημερίες). Μεσολαβούν 90 ημέρες, και αν δέν σκεφτούμε προσεκτικά θα νομίσουμε οτι στό μέσον τής πορείας του πρός τά νότια ο Ήλιος είναι κάθε (22/9^ου + 45=) 6 Νοεμβρίου (= 21/12^ου -45 μέρες). Όμως τότε (6/11^ου) ο Ήλιος είναι πολύ πιό νότια, με δ= -16°.

Θα με ρωτήσετε ποιό είναι το γωνιώδες «μεσοδιάστημα». Μα φυσικά τό ±23°26΄/2 = ±11°43΄. Και αντί στίς 6/11^ου (τό ίδιο ισχύει και γιά τίς 4/2^ου) ο Ήλιος να βρίσκεται ~12° μακριά από τόν ισημερινό, ωστόσο βρίσκεται πλιότερο, 16° μακριά του. Τί άραγε συμβαίνει;

Όταν ο Ήλιος διαβαίνει τίς ισημερίες (21/3^ου & 22/9^ου) αλλάζει συντεταγμένη (:απόκλιση «δ», σάν να λέμε ουρανογραφικό πλάτος) πολύ γρήγορα, μία μοίρα ανά μόλις 60 ώρες (= 2½ μέρες). Όταν όμως είναι κοντά στά ηλιοστάσια (21/6^ου & 21/12^ου), τότε αλλάζει απόκλιση (δ) πάρα πολύ αργά. Προσοχή όμως πώς υλοποιείται αυτό το «πολύ αργά». Είπαμε 1°. Δηλαδή, πότε έχει δ= +22°26΄;  Έχει στίς 4 Ιουνίου. Επομένως έχουμε 17 μέρες από 4/6^ου έως 21/6^ου, και άλλες 17 μέρες από 21/6^ου μέχρι 8/7^ου που θα ξαναέχει δ= +22°26΄. Σύνολον 33 μέρες ολόκληρες! Δέν είναι τυχαίο που τό ονόμασαν «ηλιοστάσιο», καθότι τότε (Ιούνιο & Δεκέμβριο) ο Ήλιος παραμένει σταθερός στόν ορίζοντα (φαίνεται επί 33 μέρες να ανατέλλει και δύει στά ίδια σημεία τών κορυφογραμμών μας) γιά διάστημα 13πλάσιο (!!) τών ισημεριών (33/2½ = 13). Φυσικά το ίδιο συμβαίνει και περί τά Χριστούγεννα, που ο Ήλιος έχει δ= -22°26΄ κάθε 5/12^ου και 6/1^ου.

Συμπέρασμα απ’ όλ’ αυτά: Πότε έχουμε μέρα επί [(12+9)/2=] 10½ ώρες; Κάθε 24 Οκτωβρίου και 18 Φεβρουαρίου που ο Ήλιος μεσοδιαβαίνει σε απόκλιση δ= -11°43΄. Και κάθε πότε έχουμε μέρα γιά [(15+12)/2=] 13½ ώρες; Κάθε 21 Απριλίου και 22 Αυγούστου που ο Ήλιος έχει απόκλιση δ= +11°43΄. Τουτέστιν ± ~δύο μήνες από τό κάθε ηλιοστάσιο, ή αλλιώς μόνον ± ~έναν μήνα από τήν κάθε ισημερία. Εάν εντοπίσατε κάποια ασυμμετρία, είναι διότι κάθε 4/1^ου η Γή είναι στό περιήλιό της και τρέχει πιό γρήγορα.

Και προσέξτε κάτι: Αυτές οι 4 ημερομηνίες που σάς δώσαμε (21/4^ου, 22/8^ου, 24/10^ου, 18/2^ου) δέν ισχύουν μόνον γιά κάνα-δυό-τρία χρόνια, αλλά είναι  παντοτινές. Φυλάξτε τες επομένως, γιά να ξέρετε πότε έχουμε μισοφέγγωτο (13½ ώρες) και πότε μισοσκόταδο (10½ ώρες).

Φωτογραφία από NASA, Mysid – Vectorized by Mysid in Inkscape after a NASA Earth Observatory image in Milutin Milankovitch Precession., Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3993432