Κυριακή Β΄ Νηστειών – Κήρυγμα του Αρχιμ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΙΑΝΝΙΟΥ

(Αγίου Γρηγορίου Παλαμά) «Τι ταύτα διαλογίζεσθε εν ταις καρδίαις υμών;»

 Ένα από τα μεγάλα χαρίσματα που έλαβε ο άνθρωπος από τον Θεό, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι ο νους και η ικανότητά του να σκέπτεται. Το χάρισμα αυτό τον ξεχωρίζει από τα ζώα και τον βοηθά να προοδεύει, να μορφώνεται και να δημιουργεί πολιτισμό. Όμως, όπως με όλα τα άλλα χαρίσματα, έτσι και ο νους, μετά την πτώση των πρωτοπλάστων, εσκοτίσθη και διεστράφη. Γι’ αυτό και δεν χρησιμοποιείται πάντοτε όπως όρισε ο Θεός, να γνωρίζει δηλαδή και να σκέπτεται το άγιο και αγαθό θέλημα Του, αλλά γίνεται συχνά όργανο και κέντρο κακίας και αμαρτίας, νους αμαρτωλός, γεμάτος πονηριά και αχρειότητα.

Στο σημερινό Ευαγγέλιο, ανάμεσα στον κόσμο που ακούει την διδασκαλία του Χριστού και βλέπουν την θεραπεία του παραλυτικού, είναι και μερικοί Γραμματείς. Όταν, λοιπόν, ακούν τον Χριστό να λέει στον παραλυτικό «σου συγχωρώ τις αμαρτίες σου», αρχίζουν να σκέπτονται κρυφά μέσα στις σκοτεινές καρδιές τους. Ποιος είναι αυτός που εκστομίζει τέτοιες βλασφημίες. Αυτός είναι ένας άνθρωπος σαν κι εμάς. Και που βρήκε την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες, αφού τέτοια πνευματική εξουσία την έχει μόνο ο Θεός; Κι’ αυτά τα έλεγαν μέσα τους με την ιδέα πως δεν τους βλέπει και δεν τους ακούει κανείς. Αλλά ο Κύριος σαν Παντογνώστης που είναι και τους βλέπει και τους ακούει. Βλέπει και ακούει τους απόκρυφους διαλογισμούς τους και γυρίζει τότε προς αυτούς, τους βλέπει καλά και τους λέει: «Γιατί σκέπτεσθε τέτοια πονηρά και άδικα πράγματα και γιατί βάζετε στο νου σας βλάσφημους λογισμούς;». Με αφορμή τα λόγια αυτά του Κυρίου προς τους Γραμματείς, ας δούμε κι εμείς σήμερα πότε και πως αμαρτάνει ο νους μας και πως είναι δυνατό να διορθωθεί και ανακαινισθεί.

Ο Θεός, αδελφοί μου, δεν μας έδωσε το νου για την εξυπηρέτηση της φυσικής μόνο ζωής μας, αλλά και για να μας βοηθά να προσεγγίζουμε Εκείνο. Να Τον ενθυμούμαστε, να Τον σκεπτόμαστε και να επικοινωνούμε μαζί Του. Πόσοι όμως χρησιμοποιούμε τον νου μας, για τους σκοπούς αυτούς; Μια μικρή μειοψηφία. Οι περισσότεροι τον αφήνουμε να αμαρτάνει. Σκέψεις οίησης, αλαζονείας και εγωισμού αφήνουμε ν’ αναπτύσσονται συχνά στον νου μας και να μας δημιουργούν μια νοσηρή κατάσταση υψηλοφροσύνης. Κι’ έτσι, υπό την επίδραση των σκέψεων αυτών, φρονούμε ότι εμείς είμαστε σπουδαίοι και ανώτεροι από όλους τους άλλους. Αυτή η υψηλοφροσύνη ήταν και το ιδιαίτερο γνώρισμα των Γραμματέων και των Φαρισαίων, κατά την εποχή που ζούσε στη γη ο Χριστός. Σήμερα, είναι το γνώρισμα σχεδόν όλων μας που δίκαια μας κάνει αποκρουστικούς στο Θεό.

Βέβαια το ότι η υψηλοφροσύνη είναι σοβαρό αμάρτημα του νου, που πρέπει να την καταπολεμούμε συστηματικά, ελάχιστοι το γνωρίζουμε. Θα πρέπει να την καταπολεμούμε ενθυμούμενοι πάντοτε την παραγγελία του αποστόλου Παύλου, που λέει: «Μη υπερηφανεύεσαι, αλλά ταπεινοφρονών έχε φόβον» (Ρωμ. ΙΑ΄,20). Σαν αποτέλεσμα της υψηλοφροσύνης είναι ένα άλλο αμάρτημα που διαπράττουμε πάλι με το νου μας. Πρόκειται για την κατάκριση των άλλων που κάμνουμε κατ’ αρχάς μέσα μας. Επηρεασμένοι πολλές φορές από τον θαυμασμό για τον εαυτό μας και τυφλωμένοι από την αλαζονεία μας, κρίνουμε τους άλλους με πολλή ευκολία. Και βρίσκουμε σ’ αυτούς όλα τα σφάλματα του κόσμου, τους θεωρούμε ένοχους και τους καταδικάζουμε με ασπλαχνία. Αυτό έκαμαν και οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι κατά του Κυρίου, που συγχώρεσε και θεράπευσε τον παραλυτικό του σημερινού Ευαγγελίου. Άρχισαν, όπως είδαμε, να Τον κατακρίνουν και να θεωρούν βλασφημία τα λόγια Του. Όμως, τι μας λέει ο Κύριος γι’ αυτό; «Μη κρίνετε τους συνανθρώπους σας, για να μη σας κρίνει κι εσάς ο Θεός. Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε και με το μέτρο που μετράτε θα μετρηθείτε» (Ματθ. Ζ΄1-2).

Άλλο αμάρτημα του νου είναι οι πονηροί και οι σαρκικοί λογισμοί. Όπως ο ίδιος ο Θεός, είπε, η σκέψη του ανθρώπου είναι πονηρή από την νεότητά του (Γεν. Η΄21). Φυσιολογικά, λοιπόν, οι λογισμοί αυτοί, μολύνουν και ρυπαίνουν το νου. Κι εδώ είναι που συνεργάζεται ο νους με την καρδιά του ανθρώπου. Η καρδιά, όπως είναι γνωστό, είναι η πηγή των πονηρών επιθυμιών του ανθρώπου. Κι ο νους που θα έπρεπε ν’ αντισταθεί στην επίδρασή τους, τις δέχεται και τις επεξεργάζεται. Το αποτέλεσμα είναι να παθαίνει βαρύ μολυσμό. Γιατί συνηθίζει να στρέφεται όλο γύρω από σαρκικές έννοιες και εικόνες. Και το κάθε τι, μάλιστα πολλές φορές και αθώες ενέργειες, να τις κρίνει με πονηριά.

Για τους καθαρούς όλα είναι καθαρά, μας λέει ο απόστολος Παύλος, για τους μολυσμένους όμως  και τους άπιστους, τίποτε δεν είναι καθαρό, γιατί και το μυαλό τους και η συνείδησή τους είναι μολυσμένη (Τίτ. Α΄,15). Με αυτούς, λοιπόν, τους τρόπους αμαρτάνει συνήθως ο νους. Κι ας μη ξεχνούμε ότι ο Κύριος, σαν Παντογνώστης που είναι, γνωρίζει για τους διαλογισμούς μας και κάποια μέρα θα μας ελέγξει και γι’ αυτούς, όπως έλεγξε σήμερα τους Γραμματείς. Γι’ αυτό μη τους αφήνουμε να μας μολύνουν γιατί, εκτός από το φόβο της φανερώσεώς τους, οι λογισμοί συνήθως είναι η αρχή και η αφετηρία των αμαρτωλών και ένοχων πράξεων. Αντίθετα, ας φροντίζουμε για την καθαρότητα και ανακαίνιση του νου μας. Πως όμως θα πετύχουμε την  ανακαίνιση αυτή;

Η ανακαίνιση του νου είναι πρώτα ο καρπός ενός συνεχούς πνευματικού αγώνος κι έπειτα η συνέργεια της Θείας Χάριτος. Σ’ αυτό πολύ θα βοηθήσει η ειλικρινής μετάνοια. Με την μετάνοια και την εξομολόγηση θα αποβάλουμε το ακάθαρτο περιεχόμενό του. Σαν  αποτέλεσμα της κάθαρσης αυτής έρχεται η Χάρις του Θεού, που φωτίζει το νου και όλη μας την ύπαρξη. Νέες σκέψεις και νέα φρονήματα επικρατούν πλέον στον εσωτερικό μας κόσμο. Και βέβαια δεν αρκεί μόνο αυτό. Χρειάζεται και πάλι προσοχή, ώστε να μη αναπτυχθούν εκ νέου εντός μας σκέψεις αλαζονείας ή κατακρίσεως ή πονηριάς. Θετικά θα βοηθηθούμε πολύ αν εκμεταλλευθούμε όλα αυτά και αν στρέψουμε το νου μας προς τον Θεό. Αν στην καθημερινή μας ζωή σκεπτόμαστε Εκείνο και το Πανάγιο θέλημα Του, τότε να είμαστε βέβαιοι ότι θα έχουμε άφθονη τη Χάρη Του. Αν διαλογιζόμαστε όσα είναι αληθινά, σεμνά, δίκαια, καθαρά, αξιαγάπητα, καλόφημα, ό,τι έχουν σχέση με την αρετή και είναι άξια επαίνου. (Φιλ. Δ΄,8). Αν διατηρούμε τον εαυτό μας σε κατάσταση ταπεινοφροσύνης και σωφροσύνης και φόβου Θεού και ο νους μας θα είναι αγνός και καθαρός. Γιατί ένας αγνός νους είναι η καλύτερη προϋπόθεση μιας ζωής μεταμορφωμένης και πνευματικής.

Αδελφοί μου! Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μας καλεί να κάνουμε έργο πάθους. Σ’ αυτό πρωτίστως εντάσσεται και ο έλεγχος των λογισμών. Άλλωστε και ο σήμερον τιμώμενος Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ιδιαίτερα ασκήθηκε στον τομέα αυτό και διακρίθηκε για το πειθαρχημένο και φωτεινό νου του. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, κι εμείς τον αγώνα. Με ενθουσιασμό, επαγρύπνηση και δυναμισμό. Να κρατήσουμε την σκέψη μας καθαρή, ιερή, ουράνια. Ώστε ολόκληρη η ύπαρξη μας να γίνει ειρηνική, φωτεινή, εξαγιασμένη, πράγματι ευλογημένη.