- 21 Δεκεμβρίου, 2023
Ευθ. Ζιγγιρίδης: Οδηγούν τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας σε διάλυση
Γράφει ο Ευθύμιος Ζιγγιρίδης, BEng MSc AMIEE MILT
Πρόεδρος Δ.Σ. του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Π.Ε. Μαγνησίας «Πρόταση Ζωής»
Αντιπρόεδρος Δ.Σ. του Πανελλαδικού Δικτύου των Διοικήσεων των Κέντρων Πρόληψης (ΔΙ.ΚΕ.ΠΡ.Ε.)
Tα Κέντρα Πρόληψης, με την υφιστάμενη μορφή τους, αποτελούν εγκεκριμένους φορείς υλοποίησης προγραμμάτων πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας. Οι αστικές εταιρείες που αποτελούν το δίκτυο των Κ.Π. σε όλη την επικράτεια, λειτουργούν, αφενός, με τη συμμετοχή, ως εταίρων, ενεργών φορέων (επιστημονικών και κοινωνικών) των τοπικών κοινωνιών, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την τοπικότητα των δράσεων, αφετέρου, λόγω της ευελιξίας που διακρίνει τον τρόπο λειτουργίας τους, την άμεση ανταπόκριση σε ανάγκες και αιτήματα των τοπικών κοινωνιών.
Τα 75 Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, λειτουργούν στη χώρα μας πάνω από 27 χρόνια και είναι από τις, πλέον, αποτελεσματικές δομές στον τομέα της Πρωτογενούς Πρόληψης κατά των ουσιών και των εν γένει εξαρτήσεων. Έχουν επιτελέσει σημαντικό έργο το οποίο έχει αναγνωρισθεί από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά και έχουν καταξιωθεί στις τοπικές κοινωνίες. Κάποια Κέντρα Πρόληψης έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις, όπως το Ευρωπαϊκό Βραβείο Πρόληψης Pompidou.
Αυτό το διοικητικό και επιστημονικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία του δικτύου των Κ.Π., πιστώνεται την οριοθέτηση και την κατοχύρωση της πρόληψης ως διακριτού και αυτόνομου επιστημονικού πεδίου στη χώρα μας. Τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, αποτελούν τον κύριο φορέα υλοποίησης των προγραμμάτων πρόληψης των εξαρτήσεων, σε τοπικό επίπεδο. Η πρόληψη των εξαρτήσεων στην χώρα μας αποτελεί, πρωτίστως, τοπική υπόθεση. Ήδη, στον ιδρυτικό του νόμο, ο ΟΚΑΝΑ (Ν. 2161/1993) προέβλεπε τη δυνατότητα ανάπτυξης προγραμμάτων πρόληψης από τοπικούς φορείς με τη συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού, τονίζοντας ότι η πρόληψη των εξαρτησιογόνων ουσιών, εμπίπτει στις αρμοδιότητες και στις ευθύνες των τοπικών, κοινωνικών φορέων.
Η ευελιξία των αστικών κέντρων είναι αποτέλεσμα του μεγέθους τους και της δυνατότητας να αφουγκράζονται και να ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της πρόληψης ως απάντηση στα κοινωνικά αιτήματα, οδήγησε στη μετονομασία των Κ.Π. κατά των ναρκωτικών σε Κ.Π. των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας. Η ικανότητα προσαρμογής και μετεξέλιξης των Κ.Π., προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, αποτυπώνεται στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό δράσεων που υλοποιούν καθώς και στον πληθυσμό των ωφελούμενων.
Εν ολίγοις, τα Κέντρα Πρόληψης όλα αυτά τα χρόνια λειτουργίας, έχουν πετύχει:
-Λιγότερο Δημόσιο τομέα, ειδικά σε μια εποχή που το κοινωνικό αίτημα είναι η συρρίκνωσή του.
– Αποφυγή απολύσεων των εργαζομένων, που στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι έμπειρα και αξιόλογα στελέχη.
– Αύξηση του αριθμού των δράσεων και διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της πρόληψης.
– Αύξηση αριθμού ωφελούμενων.
– Αύξηση του αριθμού των Κ.Π. σε όλη την επικράτεια.
– Ευαισθητοποίηση, κινητοποίηση και ενεργοποίηση ενεργών πολιτών και κοινωνικών φορέων των τοπικών κοινωνιών δημιουργώντας δίκτυα και συνέργειες.
– Αναγνωρισιμότητα και εμπιστοσύνη από πολίτες και φορείς.
– Συνεργασία με πανεπιστήμια, επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό καθώς και συμμετοχή σε πλήθος σεμιναρίων.
Τα όποια προβλήματα και δυσλειτουργίες που εντοπίζονται, αφορούν ελλείμματα αποτελεσματικής εποπτείας και παρακολούθησης τα οποία δύνανται να αντιμετωπιστούν με βελτιώσεις στο υπάρχον καθεστώς παρακολούθησης από τον ΟΚΑΝΑ.
Στο προσχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», διαφαίνεται το χειρότερο σενάριο για τα Κέντρα Πρόληψης:
Συγκεκριμένα, καταργείται το άρθρο 61 του Νόμου 3459 (2006), το οποίο και διατηρήθηκε στο νόμο 4139 του 2013, νόμος με τον οποίο εξασφαλίζονται μέχρι τώρα:
- Ηύπαρξη και η λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης, καθώς προβλέπεται η πάγια και τακτική χρηματοδότησή τους από το Κράτος, μέσω των δύο ονομασμένων πηγών, (Υπουργεία Υγείας και Εσωτερικών).
- Η συνέχεια της λειτουργίας των Κέντρων Πρόληψης μέσω προγραμματικών συμβάσεων που θα ανανεώνονται, καθώςκαι ρήτρες που δυσχεραίνουν τη διάλυσή τους.
Καταργείται, επίσης, το άρθρο 60, παράγραφος 4, του νόμου 4139, σύμφωνα με το οποίο τα Κέντρα Πρόληψης ανήκουν στους εγκεκριμένους φορείς πρόληψης.
Συνέπεια αυτών, είναι ότι τα Κέντρα Πρόληψης μένουν μετέωρα, χωρίς καμία νομοθετική ρήτρα, στα χέρια του νέου οργανισμού (ΕΟΠΑΕ). Το μόνο που διατηρείται είναι η παρούσα σύμβαση μέχρι το 2027, η οποία λήγει αυτοδίκαια χωρίς να προβλέπει καμία συνέχεια λειτουργίας και ύπαρξης των Κέντρων Πρόληψης. Μετά το 2027, δεν υπάρχει καμία δημόσια χρηματοδότηση.
Επιθυμία του Πανελλαδικού Δικτύου των Διοικήσεων των Κέντρων Πρόληψης (ΔΙ.ΚΕ.ΠΡ.Ε.), είναι:
- Η διατήρηση του υφιστάμενου νομικού καθεστώτος λειτουργίας των Κέντρων Πρόληψης ως Αστικές μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες, έτσι όπως ορίσθηκαν με τις Πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις ( Ν. 3459/2006, άρθρο 61 , όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 3966/2011).
- Η διατήρηση της δυνατότητας των Κέντρων Πρόληψης να συνάπτουν συμβάσεις με το Δημόσιο και άλλους φορείς καθώς και την δυνατότητα υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
- Η βελτίωση των διαδικασιών εποπτείας και της αξιολόγησης των Κέντρων Πρόληψης.
- Η αναγκαιότητα εξωτερικής αξιολόγησης των Κέντρων Πρόληψης, με βάση επιστημονικά και αξιόπιστα κριτήρια ώστε να αναδειχθούν οι όποιες ουσιαστικές δυσκολίες στη λειτουργία τους.
Με λίγα λόγια, τα Κέντρα Πρόληψης οφείλουν να παραμείνουν ανεξάρτητες δομές, προκειμένου να είναι πιο ευέλικτες στις δράσεις τους άρα πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές σε ότι αφορά στα αποτελέσματα σε κοινωνικό και διοικητικό επίπεδο. Το όραμα του Κέντρου Πρόληψης απέχει πολύ από συγκεντρωτικά μοντέλα διαχείρισης ή μοντέλα τα οποία εντάσσουν τα Κ.Π. στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
