Το Interreg βοηθά στη μείωση των αποβλήτων και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα

Πώς δύο πετυχημένα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας παράγουν τεχνογνωσία για όλη την Ελλάδα

Του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)

Το πιο γνωστό πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας της ΕΕ, το Interreg, που έκλεισε ήδη τριάντα χρόνια συνδρομής στις περιφέρειες των κρατών μελών που συνορεύουν με άλλα κράτη, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα περιβάλλοντος και ειδικά στα θέματα διαχείρισης αποβλήτων με την ανακύκλωση και προώθησης της κυκλικής οικονομίας, με λιγότερη κατανάλωση πόρων και επαναχρησιμοποίηση υλών και υλικών. Ειδικά για τη χώρα μας, και ενόψει της εφαρμογής της νέας στρατηγικής της ΕΕ για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι πόροι που αφιερώνονται από το Interreg σε συνεργασία φορέων και επιχειρήσεων από διαφορετικές χώρες στις δύο πλευρές των συνόρων αλλά και η τεχνογνωσία (για δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς) που παράγεται από έργα που χρηματοδοτούνται από την εμβληματική αυτή δράση της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ, είναι πολύ σημαντικά εφόδια για την κοσμογονία επενδύσεων και δράσεων που προγραμματίζει η Ελληνική Πολιτεία τα επόμενα χρόνια στον πράσινο μετασχηματισμό της χώρας, όπως αναλύσαμε την προηγούμενη εβδομάδα.

Αξίζει λοιπόν να παρουσιάσουμε δύο πολύ ενδιαφέροντα έργα του Interreg που ασχολούνται ακριβώς με αυτούς τους δύο τομείς, ώστε να μάθουν περισσότεροι (ειδικά όσοι ασχολούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση) και να αναζητήσουν τεχνογνωσία και λύσεις για τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν σε τοπικό επίπεδο σε όλη τη χώρα.

«LESSWASTEII»: Μία διασυνοριακή κίνηση φροντίδας του περιβάλλοντος
Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία ενώνουν τεχνογνωσία, εμπειρία και όραμα σε μία κοινή προσπάθεια διαχείρισης των βιοαποβλήτων για καθαρότερο περιβάλλον μέσα από την ανάπτυξη του πρόγραμματος«LESSWASTE ΙΙ» που υλοποιείται τα τελευταία δύο χρόνια στο πλαίσιο του διασυνοριακού προγράμματος ΙntteregΕλλάδα-Βόρεια Μακεδονία 2014-2020. Το πρόγραμμα βασίζεται στην ιεράρχηση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα απορρίμματα, η οποία θέτει ως προτεραιότητα την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων καθώς και την εκτροπή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από την ταφή.

Το πρόγραμμα έχει επικεφαλής εταίρο την Διαχείριση Απορριμμάτων Δυτικής Μακεδονίας (ΔΙΑΔΥΜΑ) που είναι και ο αρμόδιος φορέας διαχείρισης αποβλήτων όλης της περιφέρειας – και εξαιρετικό παράδειγμα επιτυχίας μιας ΣΔΙΤ στον τομέα απορριμμάτων που αποτελεί παράδειγμα για όλη τη χώρα και προβάλλεται αντιστοίχως ως επιτυχημένη πρακτική από την Πολιτική Συνοχής της ΕΕ – και συμμετέχουν ακόμα πέντε εταίροι. Τρεις εταίροι από την Ελληνική πλευρά και συγκεκριμένα: ο Δήμος Πρεσπών, ο Δήμος Φλώρινας και ο Δήμος Αμυνταίου και δύο εταίροι από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας και συγκεκριμένα ο Δήμος του Ρέσεν και η κοινωνική επιχείρηση Προλετέρ η οποία επίσης συνεργάζεται με τον Δήμο του Ρέσεν στην γείτονα χώρα.

Βασικός στόχος είναι η πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων αλλά και η σωστή διαχείριση τόσο των βιοαποβλήτων, των οργανικών αποβλήτων δηλαδή που παράγονται στην περιοχή αλλά και από την γείτονα χώρα. Γενικότερος στ’όχος είναι η ορθολογική και σύννομη διαχείριση των αποβλήτων, καθώς όπως γνωρίζουμε το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται στη γείτονα χώρα είναι χαμηλότερο από το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται η Δυτική Μακεδονία, η οποία είναι παράλληλα σε πολύ καλύτερο επίπεδο στον τομέα αυτόν από πολλές άλλες ελληνικές περιφέρειες. Σκοπός του προγράμματος LESSWASTEII είναι η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και η προώθηση της κομποστοποίησης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Β.Μακεδονίας. Το πρόγραμμα στοχεύει στην κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων που προέρχονται από οικίες και επιχειρήσεις εστίασης, όπως επίσης στην οργάνωση και βελτιστοποίηση της διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων και της κομποστοποίησης σε επίπεδο Δήμων.

Ο Περικλής Καφάσης, υπεύθυνος προγράμματος για την Διαχείριση Απορριμάτων Δυτικής Μακεδονίας(ΔΙΑΔΥΜΑ) μιλά για την ανάπτυξη του προγράμματος στον Δήμο Φλώρινας και τα οφέλη για τους πολίτες: «Η επιλέξιμη περιοχή για μας είναι η Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας η οποία αυτή τη στιγμή αποτελείται από 19.000 περίπου νοικοκυριά. Στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος προσπαθούμε να καλύψουμε έναν αριθμό περίπου 4.000 νοικοκυριών σε θέματα κάλυψης δικτύου συλλογής ξεχωριστής των βιοαποβλήτων που παράγονται. Κατά την υλοποίησή του θα αναπτυχθεί και μία υπηρεσία προς τους πολίτες και συγκεκριμένα προς τα φτωχά νοικοκυριά τα οποία δεν δύναται να καλύψουν τις βασικές ανάγκες καθημερινής σίτισής τους, με την συνεργασία εστιατορίων και άλλων καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος στις επιλέξιμες περιοχές, ούτος ώστε μέσω μιας δημιουργίας ενός γραφείου υποστήριξης το φαγητό το οποίο ετοιμάζεται και περισσεύει σε αυτά τα καταστήματα να πακετάρεται και να πηγαίνει σε αυτά τα φτωχά νοικοκυριά προκειμένου να καλύπτει τις καθημερινές τους ανάγκες. Μέσω τέτοιων Ευρωπαϊκών προγραμμάτων καταφέρνουμε στην ουσία να αναπτύξουμε πάρα πολύ την περιβαλλοντική συνείδηση όλων των πολιτών της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και κυρίως των επιλέξιμων περιοχών και των εμπλεκόμενων μερών.»

Ο Μιχάλης Πετράκος,υπεύθυνος έργου για τον Δήμο Πρεσπών μας μιλά για τη σημασία του προγράμματος για την περιοχή: «Οι Πρέσπες είναι ένα μέρος, μια περιοχή με πάρα πολύ μεγάλη σημασία για το περιβάλλον κυρίως όσον αφορά την βιοποικιλότητα. Άρα είναι και κάτι το οποίο τα τελευταία τουλάχιστον τριάντα χρόνια είναι μέσα στην καθημερινή συζήτηση και έχει ενσωματωθεί στις αξίες της κοινωνίας. Στα νοικοκυριά μοιράζουμε κυρίως κάδους οικιακής κομποστοποίησης  στα οποία οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν είτε τα υπολείμματα κουζίνας (είτε μάλλον) και κάποια υπολείμματα από τον κήπο τους για να φτιάξουν κομπόστ, λίπασμα δηλαδή που μπορούν να χρησιμοποιήσουν στην επόμενη καλλιεργητική περίοδο, είτε στα λουλούδια, είτε στα λαχανικά τους, είτε να τα δώσουν στον γείτονά τους. Αυτό που σκοπεύουμε και ελπίζουμε είναι ένα μεγάλο μέρος των αποβλήτων από την Πρέσπα να ξαναμπεί στην παραγωγική διαδικασία. Μπορεί να μην είναι απαραίτητα οικονομική αλλά είναι στην καθημερινότητά μας. Εδώ σε μας υπάρχει η διάθεση, υπάρχει η όρεξη, υπάρχει η θέληση για ανακύκλωση και κομποστοποίηση. Αυτό το πράγμα αξιοποιεί ο Δήμος με αυτό το πρόγραμμα έτσι ώστε να αποτελέσει κατά κάποιο τρόπο την πρωτοπορία της Ελληνικής επαρχίας στο ζήτημα της κομποστοποίησης.»

Ο Κυριάκος Πουκαμισάς, κάτοικος Πρεσπών εξηγεί την εφαρμογή της κομποστοποίησης και τα οφέλη για το περιβάλλον: «Πήρα αυτόν τον κάδο κομποστοποίησης από τον Δήμο Πρεσπών μέσω του Ευρωπαϊκού προγράμματος. Μου έχει φανεί πολύ χρήσιμος γιατί έχω έναν κήπο που τον δουλεύω περμακουλτούρα. Αυτό σημαίνει ότι δεν πετάω τίποτα από τα φυτικά απορρίμματα, τα χρησιμοποιώ, κάνω κομπόστ, τα κάνω λίπασμα και τα ξαναρίχνω μέσα. Ό,τι ξεβοτανιάζω, ότι κόβω από χόρτα το ξαναρίχνω πάνω. Αυτό δημιουργεί ένα στρώμα από χόρτα που στην ουσία λειτουργεί σαν γαιόπανο. Νομίζω ότι ο κόσμος θα το δει πως λειτουργεί. Οι κάδοι είναι η αφορμή και θα βρούμε πρακτικές που ταιριάζουν σε αυτόν τον τόπο.»

BEGIN: (Επαν)εκκίνηση της Κυκλικής Οικονομίας
Το έργο BEGIN (BlueGreen Infrastructures through Social Innovation), είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα καθορισμού επιχειρηματικών μοντέλων για τη δημιουργία και τη διαχείριση των νεοσύστατων κοινωνικών επιχειρήσεων που θα οριστικοποιηθούν με την ένταξη ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Περιθωριοποιημένες ομάδες – π.χ. άνεργοι, γυναίκες, νέοι, μετανάστες, άτομα με ειδικές ανάγκες, πρώην κατάδικοι, πρώην τοξικομανείς – υπολογίζονται ως  σημαντικό ποσοστό σε κάθε χώρα εταίρο.

Καινοτόμο χαρακτηριστικό και κύριος στόχος του BEGIN είναι η δημιουργία εργαλείων για την ενθάρρυνση της δημιουργίας και ανάπτυξης νεοσύστατων κοινωνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος για την κοινωνική ένταξη και την απασχόληση ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Το BEGIN μεταφέρει τεχνογνωσία από πιο καινοτόμες και έμπειρες περιοχές σε εκείνες που υστερούν δημιουργώντας ένα καινοτόμο μοντέλο που μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές που δεν συμμετέχουν στο έργο.

Το έργο BEGIN, υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ ΙΟΝΙΟΣ. Έχει ως επικεφαλής Εταίρο την Αναπτυξιακή Εταιρία του Δήμου Νόβα Γκορίτσα της Σλοβενίας. Από πλευράς Ελλάδας συμμετέχει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τοπικής Ανάπτυξης. Συμμετέχουν φορείς από την Ιταλία, τη Σικελία και από τα υπόλοιπα δυτικά Βαλκάνια συμμετέχουν κυρίως φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δήμοι που εκπροσωπούν την Κροατία, το Μαυροβούνιο, την Σλοβενία, την Βοσνία Ερζεγοβίνη και την Κροατία.

Ο Μανώλης Χρυστοστάλλης, Υπεύθυνος προγράμματος για το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τοπικής Ανάπτυξης-Θεσσαλονίκης μιλά για την εξέλιξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα και πως αυτή ενισχύεται με την ανάπτυξη Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων: «Η έννοια της κοινωνικής  επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής οικονομίας παρότι είναι μια παλιά έννοια, σχετικά πρόσφατα και στην Ελλάδα, με νέα νομοθετικά πλαίσια από το 2010 και μετά έχει μπει σε μια διαδικασία περεταίρω ανάπτυξης. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε και εμείς στο Ινστιτούτο με τη συμμετοχή μας μέσα σε Ευρωπαϊκά έργα και Ευρωπαϊκές κοινοπραξίες ώστε να μεταφέρουμε καλές πρακτικές και περισσότερη τεχνογνωσία και στον Ελλαδικό χώρο. Αποτυπώνοντας την υφιστάμενη κατάσταση  ως προς την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας μέχρι σήμερα, το νομικό πλαίσιο που υπάρχει, τις ευκαιρίες στην αγορά που υπάρχουν για την περεταίρω ανάπτυξη της κοινωνικής  επιχειρηματικότητας, αναπτύξαμε σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους επιχειρηματικά μοντέλα, και στη συνέχεια αναπτύξαμε ένα ευρύ συνεργατικό δίκτυο, με εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, της επιχειρηματικότητας, της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της κοινωνίας των πολιτών.»

Ένας εκ των οργανισμών οι οποίοι συμμετέχουν στο συνεργατικό δίκτυο που έχουμε αναπτύξει είναι ο ευρωπαϊκός όμιλος εδαφικής συνεργασίας, ο ΕΛΙΚΑΣ με έδρα την Θεσσαλονίκη. Ο Γιάννης Αναστασιάδης, Διευθυντής ΕΛΙΚαΣ ( Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας) μιλά για τον τρόπο με τον οποίο φορείς μπορούν να ωφεληθούν από προγράμματα όπως το BEGIN αναπτύσσοντας εργαλεία ανάπτυξης δράσεων κοινωνικής οικονομίας: «Ο ΕΛΙΚΑΣ ήταν στην κατηγορία των δυνητικά ωφελούμενων υπό την έννοια ότι ως οργανισμός προσπαθεί να εντοπίζει καλές πρακτικές και καλά αποτελέσματα από συγχρηματοδοτούμενα έργα και από δράσεις και πρωτοβουλίες που αναπτύσσουν άλλοι φορείς, ούτος ώστε με την ικανότητα που έχει να μπορεί να τα πολλαπλασιάζει εσωτερικά επιδιώκοντας την μέγιστη δυνατή ωφέλεια των μελών του. Επειδή υπάρχει ένα τεράστιο ζήτημα αναφορικά με το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας την κοινωνική οικονομία και με δεδομένο ότι η κοινωνική οικονομία αναπτύσσεται στην πραγματική οικονομία, εμείς θεωρήσαμε ότι πρέπει να παρακολουθήσουμε εκ του σύνεγγυς το έργο και να αξιοποιήσουμε το σύνολο των εργαλείων και των διακριτών αποτελεσμάτων που έχει φέρει ούτως ώστε να τα διοχετεύσουμε στα μέλη μας με έναν τρόπο που να μπορούν να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες τοπικά, πρωτοβουλίες ενίσχυσης της κοινωνικής οικονομίας.»

Το έργο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V–B ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ-ΙΟΝΙΟ 2014-2020