Η περιοχή του Αλμυρού στην Τουρκοκρατία – Γράφει ο Τριαντάφυλλος Σπανός

Πλούτος γνώσεων τοπικής ιστορίας στα μαθήματα της Φιλαρχαίου Αλμυρού

Την Κυριακή  7/4/2019 οι φιλίστοροι συμπατριώτες μας, (35 μέλη και φίλοι της Φιλαρχαίου) παρακολούθησαν, όπως πάντα με αμείωτο ενδιαφέρον, το 6^ο μάθημα τοπικής ιστορίας που διοργανώνει, ανά δεκαπενθήμερο, η Φιλάρχαιος Αλμυρού. Κιβωτός γνώσεων της τοπικής μας ιστορίας, ο Βίκτωρας Κοντονάτσιος, μετέδωσε τον πλούτο και θησαυρό των  γνώσεων του στο ακροατήριο, θέμα του: Η περίοδος της Τουρκοκρατίας στη περιοχή του Αλμυρού. Σταχυολογώ μερικές από τις σημαντικές πληροφορίες για την ζωή και τα γεγονότα στη περιοχή μας στη ζοφερή περίοδο της τουρκικής σκλαβιάς (1430 -1821).

Τα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου, είχαν επικρατήσει στη Θεσσαλία μεγαλοιδιοκτήτες γης, Έλληνες αλλά και Σέρβοι τοπάρχες, που επέβαλλαν αβάστακτους, απίθανους, φόρους στο ντόπιο πληθυσμό, όπως π.χ. φόρος αγγαρείας, ψωμοζητείας, καστροκτησίας, πλοήγησης κ.ά. Γάλλος περιηγητής ανέφερε μάλιστα ότι: «Αμφιβάλλω αν οι Θεσσαλοί στεναχωρήθηκαν από τον ερχομό των Τούρκων, των νέων κατακτητών». Αδιάφορα, ειρηνικά, δέχθηκαν οι Θεσσαλοί τελικά την επέλαση των Οθωμανών, άλλωστε δεν αισθάνονταν πλέον ως Βυζαντινοί υπήκοοι, αφού η άλλοτε κραταιά Βυζαντινή αυτοκρατορία έπνεε τα λοίσθια. Κατακτήθηκε έτσι και η περιοχή του Αλμυρού, αθόρυβα, αναίμακτα. Οι Τούρκοι είχαν την φήμη ότι δεν πείραζαν τους πληθυσμούς που παραδίνονταν ειρηνικά. Καταρχάς, η πρώτη κατάκτηση έγινε το 1392-1396. Οι τοπικοί άρχοντες δεν αντιστάθηκαν. Περισσότερο τους ενδιέφερε να συνεργασθούν με τον νέο κατακτητή. Το 1396 αποχώρησαν οι Οθωμανοί, αφού τα στρατεύματά τους μεταφέρθηκαν στη Μ. Ασία, για να αντιμετωπίσουν τις επιδρομές του Μογγόλου στρατηλάτη Ταμερλάνου.

Επανήλθαν ωστόσο στο Θεσσαλικό χώρο το 1420-1440  με τον Τουρχάν μπέη. Μόνο ο Πτελεός, το λιμάνι του και η γύρω περιοχή δεν κατακτήθηκε, ως Βενετική κτήση, η περιοχή της Νικοπολίτα όπως ονομάζονταν, που εκτείνονταν ως το σημερινό οικισμό του Αγ. Δημητρίου στο Αχίλλειο και την Χαμάκω. Μια εύφορη περιοχή, με αμπέλια και τον περίφημο Πτελεάτικο οίνο, που εμπορεύονταν φυσικά οι Βενετοί. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 1470 κατακτήθηκε και ο Πτελεός από τον Μωάμεθ τον Πορθητή, μαζί με την Χαλκίδα. Επειδή αντιστάθηκαν, τέτοια διαταγή είχε ο Βενετός διοικητής της Καστροπολιτείας, τιμωρήθηκαν σκληρά, ανελέητα, οι άνδρες άνω των 12 ετών σκοτώθηκαν και τα γυναικόπαιδα μεταφέρθηκαν στη Κων/πολη, στην άσημη τότε συνοικία Φανάρι. Ο κάμπος του Αλμυρού στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας ερημώθηκε, αραιοκατοικήθηκε, οι περισσότεροι φυγαδεύτηκαν στα ορεινά χωριά της Όρθρυς. Οι Τούρκοι έφεραν μάλιστα και έποικους από τα βάθη της Ανατολίας, τους Κονιάρους, από το Ικόνιο, στα πεδινά χωριά. Διαφορετικές ωστόσο «Τουρκοκρατίες» υπήρξαν στην περιοχή του Αλμυρού. Ανάλογα με τα δοσίματα, τους φόρους, το κάθε χωριό γνώρισε σκληρότερη ή ανεκτικότερη αντιμετώπιση από τους Τούρκους ζαμπίτες, φοροεισπάκτορες. Δύο κοκόσια(φορολογικά διαμερίσματα) υπήρξαν στην περιοχή μας και 17 συνολικά τσιφλίκια, χριστιανικά, δηλαδή με αμιγή ελληνικό στοιχείο ως κολίγοι  –τουρκικά και μικτά.

Υπήρξαν ωστόσο και ελευθεροχώρια, καθαρά ελληνικά, που δεν ανήκαν σε τσιφλίκια, όπως ο τόπος μου η Σούρπη, ο Πτελεός, ο Πλάτανος. Στήριγμα του ελληνικού, χριστιανικού, στοιχείου στην περιοχή μας ήταν αναμφίβολα η Άνω Μονή Παναγίας Ξενιάς. Σχολεία, βιβλία και εκκλησίες εμφανίσθηκαν χάρις στους μοναχούς, πρώτα στα ορεινά χωριά της Όθρυς και πολύ αργότερα στα πεδινά μέρη. Και αυτό γιατί μόνο Έλληνες ζούσαν στα ορεινά μας χωριά και δεν ενοχλούνταν οι Τούρκοι, ενώ στον κάμπο που υπήρχε έντονο τουρκικό στοιχείο υπήρξε αντίδραση για σχολεία-ναούς. Και αν κτίζονταν κάποιος ναΐσκος στην πεδιάδα του Αλμυρού έπρεπε να είναι χαμηλός, μικρός και έξω οπωσδήποτε από τον οικισμό, να μην τον πολυβλέπουν οι Τούρκοι, όπως π.χ. ο Αγ. Χαράλαμπος στο Αϊδίνι ή ο Αγ. Νικόλαος στα 1802 στον Αλμυρό. Χριστιανικοί όμως γάμοι, βαπτίσεις, κηδείες γίνονταν  στα μέρη της περιοχής του Αλμυρού, που δεν είχαν ναό, αλλά μόνο εσωτερικά, σε σπίτια. Δεν μπορούσαν να γίνονται σε δημόσιο χώρο. Ακόμη και τα νεκροταφεία επιτρέπονταν   αρκετά έξω από τα χωριά, χωρίς βέβαια ναό.

Το επόμενο «μάθημα» της τοπικής μας ιστορίας, με την συνέχεια της Τουρκοκρατίας στην περιοχή μας, θα γίνει την Κυριακή των Βαΐων, 21 Απριλίου 2019, στις 5 το απόγευμα, με «διδάσκοντα» τον Βίκτωρα Κοντονάτσιο, πρόεδρο της Φιλαρχαίου Αλμυρού.