Ο παππούς μου, ο Πρωτεσίλαος – Γράφει η Κυριακή Θεοδώρου, Φιλόλογος – έκδοση 9-7-2016

Σαν παιδί ήμουν από τα τυχερά. Πρόλαβα κι έζησα πολλά χρόνια με τους παππούδες και τις γιαγιάδες μου και από τους δυο γονείς μου. Ήταν για μένα πάντα ένα καταφύγιο αστείρευτης αγάπης, όπως είναι πάντα οι γιαγιάδες και οι παππούδες για όλα τα παιδιά του κόσμου. Οι ατελείωτες διηγήσεις και τα παραμύθια, που μου έλεγαν αρκετές φορές τα βράδια, στέκονταν βάλσαμο ψυχής από τους κόπους και τους πόνους ίσως της ημέρας ενός μικρού παιδιού, και ξύπνησαν από νωρίς μέσα μια αγάπη για τα αρχαία παραμύθια και την ιστορία, όπως συμβαίνει εξάλλου σε πολλά παιδιά.

Και έτσι ψάχνοντας, ακούγοντας και διαβάζοντας, έμαθα για έναν από τους αρχαίους μου παππούδες, που με κάνει πολύ υπερήφανη που τον έχω παππού, όπως και όλοι που κατοικούμε στον τόπο αυτό του Αλμυρού, τον παππού μου τον Πρωτεσίλαο.

Ο παππούς μου ο Πρωτεσίλαος, ήταν ξακουστό και γενναίο παλικάρι και τον έκανε ακόμα πιο ξακουστό, αθάνατο στους αιώνες, ο μεγάλος μας αρχαίος ποιητής ο Όμηρος, που λέγοντας στην Ιλιάδα για το θάρρος και την αξεπέραστη ανδρεία του, του χάρισε το στεφάνι της αθανασίας. Έτσι, έμαθα και έγω γι’αυτόν, διαβάζοντας τον Όμηρο.

Ο παππούς μου ο Πρωτεσίλαος έζησε γύρω στα 1300 π.Χ. στη Φυλάκη και ήταν βασιλόπουλο. Παππούς δικός του, ήτανε ο Φύλακος που ίδρυσε τη Φυλάκη τον καιρό που και ο Αθάμαντας ίδρυσε τη Άλο, την προομηρική. Πατέρας του ήταν ο Ίφικλος, σπουδαίος σταδιοδρόμος, πρώτος πάντα έβγαινε στους αγώνες ταχύτητας και πολύ δυνατός.

Ο Πρωτεσίλαος του έμοιασε και έγινε, λέει, ψηλός και γεροδεμένος. Του άρεσε το γλέντι με τους φίλους στα μυκηναϊκά παλάτια του πατέρα του, στην «Πολυστάφυλο» Φυλάκη, να γλυκοκουβεντιάζουν τρώγοντας «μεριά καλοθρεμμένα ταύρων και ερίφων» και πίνοντας γλυκό κρασί από τα πλούσια αμπέλια του ν’ακούνε τον ποιητή, ακουμπισμένο στο ραβδί του, να απαγγέλει ιστορίες και παραμύθια για τους θεούς και τους ήρωες.

Όταν ήρθε η ώρα έγινε αυτός βασιλιάς στη Φυλάκη και σε όλη την επικράτεια του. Το βασίλειο του ήταν πολύ ισχυρό. Με πρωτεύουσα ξεκινούσε από την Πύρασο, «χλωρή και δασωμένη» τότε, τη σημερινή Αγχίαλο, μετά έπιανε στην Όθρυ και σε όλα τα ορεινά και ημιορεινά της μέρη, την «πολυάρνη» Φύλακη και Ίτωνα, φημισμένες για τη ράτσα των αμνοεριφίων τους, συνέχιζε στη χλοερή Πτελεό, με τα νερά και την πλούσια βλάστηση και έφτανε στης Αντρώνας τους γιαλούς, τη σημερινή Γλύφα. Το βασίλειό του ήταν φημισμένο, ισχυρό, δυνατό, πλούσιο.

Με δυο μεγάλα λιμάνια, ένα στην Πύρασσο και ένα στον Πτελεό. Με μεγάλη κτηνοτροφία βοδιών και αιγοπροβάτων, ονομαστά για τη ράτσα τους. Ήταν μάλιστα τόσο καλή αυτή η ράτσα, που ο Νηλέας, αδελφός του Πελία βασιλιά της Ιωλκού, σαν έγινε βασιλιάς στην Πύλο και πάντρευε την κόρη του την Πηρώ, ζήτησε από τον υποψήφιο γαμπρό, τον Βίαντα, φίλο του γυιού του Νέστορα, που μαζί με τον Πρωτεσίλαο έφτασαν στην Τροία, να του φέρει ένα κοπάδι αιγοπρόβατα από την Φυλάκη, διαφορετικά δεν θα γινόταν ο γάμος. Και έτσι έγινε.

Η δασωμένη Όθρυς με τις βελανιδιές, τα έλατα τα πεύκα και την πλούσια βλάστηση, χάριζε πλουσιοπάροχη υλοτομία και βοσκότοπους για τα κοπάδια την Φυλάκης και της Ίτωνος και των άλλων μικρότερων οικισμών που υπήρχαν και τότε. Και στα λιμάνια του Πρωτεσίλαου γινόνταν το εμπόριο της εποχής. Ήταν δεινοί ναυτικοί τότε οι Αχαιοί Φθιώτες ή Μυρμιδόνες ή Έλληνες του Πρωτεσιλάου, όπως τους αποκαλεί ο Όμηρος.

Και πολύ καλοί ιππείς και αλογατάρηδες. Από τότε κράταγε το περίφημο Θεσσαλικό ιππικό και όποιος το είχε κέρδιζε τον πόλεμο! Αφού και ο Βουκεφάλας του Μ. Αλεξάνδρου αργότερα ήταν θεσσαλικό άλογο! Έτσι, λοιπόν ο Πρωτεσίλαος σαν σωστός μυκηναίος βασιλιάς είχε και πολλά άλογα δικά του. Ο Όμηρος λέει πως πήγε στον Τρωικό πόλεμο με σαράντα πλοία, ασύλληπτος αριθμός μπροστά στα έντεκα πλοία της Ομηρικής Ιωλκού του Εύμηλου. Μαζί με άλλους ομηρικούς Θεσσαλούς βασιλιάδες, το Φιλοκτήτη και τον Αχιλλέα του οποίου σαν πρώτη πόλη στη σειρά ο Όμηρος αναφέρει την Άλο, ξεκίνησαν για νίκη στην Τροία. Με πενήντα πλοία ο Αχιλλέας και σαράντα ο Πρωτεσίλαος σύνολο ενενήντα πλοία έναντι των ογδόντα του Άργους καταλαβαίνουμε γιατί, χωρίς αυτούς τους φοβερούς Μυρμιδόνες τους καστροπολεμίτες, η Τροία δεν θα έπεφτε ποτέ. Λέει ο Όμηρος στο Β681-685 και στο Β695-699: «Νυν δ’ αυ τους όσσοι το Πελασγικόν Άργος έναιον/ οι τ’ Άλον οι τα’ Αλόπην οι τε Τρηχίνα νέμοντο/ οι τα’ είχον φθίην ηδ’ Ελλάδα καλλιγοναικά/ Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί/ των αυ πεντήκοντα νεών ην αρχος Αχιλλεύς. Οι δ είχον Φυλάκην και Πύρασον ανθεμόεντα/ Δήμητρος τέμενος, Ιτωνά τε μητέρα μήλων/ αγχίαλον τ’ Αντρώνα ιδέ Πτελεόν λεχεποίην/ των αυ Πρωτεσίλαος αρήιος ηγεμόνευε ζωός εών».

Του άρεσαν του παππού μου όμως και τα έργα της ειρήνης. Σαν βασιλιάς ήταν αγαπητός. Όλοι τον είχαν μέσα στην καρδιά τους, γιατί πρώτα απ’όλα ενδιαφερόταν για το καλό του λαού και το καλό του κράτους. Πριν φύγει για τον πόλεμο, το ωραίο και γενναίο αυτό παλληκάρι, ο βασιλιάς της ξακουστής Φυλάκης, παντρεύτηκε την όμορφη και γλυκιά Λαοδάμεια, κόρη του Άκαστου, να την αφήσει πίσω του κυρά και αρχόντισσα του μυκηναϊκού του οίκου, να τον περιμένει με πίστη και αφοσίωση. Τότε, στο γάμο του το όνομά του ήταν Ιόλαος, που ήταν και το «βαφτιστικό» του. Το Πρωτεσίλαος του δόθηκε μετά που έφυγε, γαμπρός μιας μέρας, για την Τροία και συμπυκνώνει μέσα του όλη τη δραματική  μορφή του πρώτου Έλληνα νεκρού του Τρωικού πολέμου, γιατί η μοίρα είχε αποφασίσει και οι θεοί να μη γυρίσει ποτέ πίσω στη νεαρή του σύζυγο, στα πλούσια αγαθά του και στο μισοτελειωμένο σπίτι του: (Ομήρου Ιλιάδα, Β 699-710).

Ο χρησμός του Μαντείου των Δελφών έλεγε πως ο πρώτος, που θα αποβιβαζόταν στην Τροία από τα πλοία των Αχαιών θα φονευόταν. Αυτό το ήξερε ο Ιόλαος και παρόλα αυτά, πρώτος εισήλθε στο έδαφος της Τροίας (Πρωτεσίλαος «πρώτος- εισελαύνει;) με πλήρη επίγνωση του βέβαιου θανάτου του, προκειμένου να πραγματοποιηθεί το μεγάλο έργο η αποκατάσταση της πληγωμένης τιμής της Ελλάδας εξαιτίας της αρπαγής της ωραίας Ελένης, με το πάρσιμο της Τροίας.

Μου το μάθε και αυτό ο παππούς μου. Ότι δηλαδή τα μεγάλα έργα απαιτούν μεγάλες θυσίες. Έτσι για την Τροία! Πρώτα η Ιφιγένεια στην Αυλίδα και μετά εκείνος ο Πρωτεσίλαος στην ακτή της Τροίας! Η Λαοδάμεια όταν έμαθε το τραγικό νέο έκλαιγε σπαρακτικά μέρα – νύχτα και θρηνούσε γδέρνοντας τα τρυφερά της μάγουλα. Μετά έφτιαξε ένα κέρινο ομοίωμα του άντρα της για να τον βλέπει και να του μιλάει. Ο Πρωτεσίλαος βασανιζόταν και αυτός στον Κάτω Κόσμο από την αγάπη για τη γυναίκα του. Παρακαλούσε τον Πλάτωνα και κείνος, ο σκληρός, λύγισε και διέταξε τον ψυχοπομπό Ερμή να τον ανεβάσει στη γη για τρεις ώρες, να δει την γυναίκα του. Τη βρήκε να έχει στην αγκαλιά της το ομοίωμά του. Εκείνη δεν πίστευε στα μάτια της και ο παππούς μου αναγκάστηκε να της πει την αλήθεια, πως θα έμεναν μόνο λίγες ώρες μαζί και θα ξανακατέβαινε στον Άδη. Η τραγική Λαοδάμεια τότε άρπαξε το σπαθί του και το βύθισε στο στήθος της. Έτσι έμειναν για πάντα μαζί στον Κάτω Κόσμο. Την αγάπη τους ύμνησαν μεγάλοι ποιητές όπως ο Ευρυπίδης στην τραγωδία «Πρωτεσίλαος». Έχουν βρεθεί νομίσματα της Φυλάκης, που έχουν στη μια πλευρά τους τον Πρωτεσίλαο πάνω σε πλώρη πλοίου, δηλ. «νηός αποθρώσκοντα».

Ήταν μπορούμε να πούμε ακόμη ο πρώτος πεζοναύτης του Τρωικού πολέμου. Οι Αχαιοί Φθιώτες του και Μυρμιδόνες του Αχιλλέα του συνόλου των ενενήντα πλοίων ήταν η πρώτη «ομάδα κρούσης» που θα έκαναν απόβαση στην Τρωική ακτή. Και όμως δεν κατέβηκε πρώτος ο γενναίος και αθάνατος Αχιλλέας, αλλά ο παππούς μου ο Πρωτεσίλαος, Ο ΗΡΩΑΣ! Γιατί βέβαια πως θα ‘φτιαχνε ο Όμηρος την Ιλιάδα, ενδεχομένως χωρίς τον Αχιλλέα;

Στην πραγματικότητα όλοι στον τόπο αυτό ήμαστε περήφανοι για τον προγονό μας τον Πρωτεσίλαο! Στην πλατεία της Φυλάκης και στην παραλία του Πτελεού έχουν στηθεί προς τιμήν του ανάγλυφες αναθηματικές πλάκες, με την παράστασή του μπροστά στο πλοίο του και το όνομά του φέρει μια γνωστή (τοπική ή ποδοσφαιρική) ομάδα, όπως ταιριάζει στη ρώμη του και στην ανδρεία του, να συμβολίζει το ακατάβλητο αγωνιστικό πνεύμα και να οδηγεί, εμάς τα εγγόνια του στην πραγματοποίηση υψηλών στόχων πάση θυσία. Ο παππούς μου ο Πρωτεσίλαος όπου πατάω πάτησε και όπου αγνατεύω είδε… μα τα μέγαρά του τα μυκηναϊκά και την ακρόπολή του, όπως και την ομηρική Άλο, τα σκεπάζει ακόμα η μαύρη γης, όπως θα ‘λεγε και ο Όμηρος!

Μόνο οι αρχαιολογικές ανασκαφές μπορούν να φέρουν στο φως και να επιβεβαιώσουν το μύθο και την ιστορία του Πρωτεσίλαου, του Θεσσαλού βασιλιά της Φυλάκης της Αχαΐας Φθιώτιδας και της γης των Μυρμιδόνων, που αυτοθυσιάστηκε ηρωικά για το πάρσιμο της Τροίας, για την επιτυχή πραγματοποίηση του κοινού σκοπού των ενωμένων Ελληνικών φύλων του Ομήρου! Εύχομαι να γίνουν τα ταχύτερο οι ανασκαφές αυτές, για να λάμψει επιτέλους στα μάτια όλου του κόσμου η ιστορία του λαμπρού προγόνου μιας ένδοξης ελληνικής χώρας  του Πρωτεσίλαου του Δήμου Αλμυρού, τον συμμαχητή του μεγάλου Αχιλλέα στην Τροία για να έχουμε και μεις τις δικές μας Μυκήνες!

Πολλά απ’ αυτά τα διάβασα στις εκδόσεις των Αχαιοφθιωτικών του Δήμου Αλμυρού που είναι τα πρακτικά των Α’ Β’ Γ’ και Δ΄ Συνεδρίων Αλμυριωτικών Σπουδών που συνδιοργάνωσε το 1991, το 1995 το 2006 και το 2008 μαζί με τη Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού «Όθρυς» και τώρα επίκειται και το Ε’ Συνέδριο στις 14,15,16/10/2016. Ποιος ξέρει τι άλλα θα ακούσουμε εκεί για τους τοπικούς μας ήρωες και τον Πρωτεσίλαο! Μα πρώτα από όλα διάβασα τον Όμηρο και την απόδοση των σχετικών χωρίων από την Ομηρική γλώσσα στη Ν. Ελληνική, από το μεγάλο μας λογοτέχνη Αλέξανδρο Πάλλη, που παραθέτω αμέσως:

Β 681 – 685 και 695 – 710

Και από τ Άργος το Πελασγικόν οσ’ ήλθαν και απ΄την Άλον και απ΄την Τρηχίνα πληθυσμοί και απ΄ την Αλόπην όσοι και όσοι απ΄την καλλιγύναικα Ελλάδα και την Φθίαν και Μυρμιδόνες και Αχαιοί και Έλληνες λεγόταν πενήντα πλοία και αρχηγός εις όλους ο Πηλείδης.

Άνδρες η Πύρασος χλωρή που η Δήμητρα έχει δάσος, η Ίτων η πολύαρνη και η Φυλάκη εστείλαν και της Αντρώνος οι γιαλοί και η Πτελεός χλοώδης και ο ανδρείος Πρωτεσίλαος ήτο αρχηγός τους πρώτα, τότε τον είχε η μαύρη γη και έρμη στην Φυλάκην τον μοιρολόγα η χήρα του στο άκλερό του σπίτι Δάρδανου ακόντι ενέκρωσεν αυτόν κει που πηδούσε πρώτος των άλλων Αχαιών από την πλώρη μόνος και αυτόν ποθούσεν ο λαός, αν κι ήταν αρχηγός τους. Άλλο του Άρη βλάστημα ο ανδράγαθος Ποδάρκης υιός του πολυπρόβατου Υφίκλου Φυλακίδη και αυτάδελφους του ήρωος λαμπρού Πρωτεσίλαου. Αλλά στα χρόνια ανώτερος καθώς και στην ανδρείαν ήταν ο Πρωτεσίλαος και αν αρχηγόν ελάβαν όμως εκείνον τον καλόν μες στην καρδιά τους είχαν και είχαν σαράντα ολόμαυρα κατόπιν τους ακράβια.»