Σπάσε τη σιωπή – Γράφει η Νίκη Κυριτσά

Γράφει η Νίκη Κυριτσά, δικηγόρος

Η 25η Νοεμβρίου είναι η ημέρα που σύσσωμα φωνάζουμε το μεγάλο ΟΧΙ σε κάθε μορφής βία που υπόκεινται οι γυναίκες ανά τον κόσμο. Η έννοια της βίας δεν μπορεί, δεν πρέπει και δεν διακρίνει ανθρώπους και φύλα. Ωστόσο, τα παγκόσμια δεδομένα καταγράφουν συγκεκριμένες μορφές της, που με τρόπο σταθερό, σε ποιότητα και ένταση, βρίσκουν έρεισμα στη διαφορετικότητα του φύλου. Τούτο δε, λαμβάνει χώρα, με αρκετά μεγάλη ποσοτική διαφορά, σε βάρος των γυναικών.

Δεδομένα πρόσφατων ερευνών στη χώρα μας, καταδεικνύουν ότι η οικονομική και υγειονομική κρίση επηρέασαν σημαντικά τη γυναικεία χειραφέτηση, οπισθοδρομώντας και αναδεικνύοντας, σε μεγαλύτερο βαθμό, την προβληματική των πατριαρχικών απόψεων, ως μία ιδεολογία που τοποθετεί τη γυναίκα σε συγκεκριμένους ρόλους και κοινωνικά πλαίσια.

Σημαίνοντα ρόλο στην εκδήλωση της βίας διαδραματίζει το οικογενειακό πρότυπο, ως το πρώτο περιβάλλον, μέσα στο οποίο ο δράστης έρχεται σε επαφή με τη βία, είτε ως θύμα είτε ως μάρτυρας, βιώνοντας και ερμηνεύοντας αυτή τη συμπεριφορά ως μία “κανονική” επίλυση διαφορών.

Ο Έλληνας νομοθέτης, ως προς την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, ακολουθεί τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα, επισημαίνοντας κυρίως την ανάγκη της “ίσης μεταχείρισης” και όχι της “ειδικής”. Βέβαια η διαφορά του φύλου μπορεί να ληφθεί υπόψη ως επιβαρυντικός παράγοντας όταν η επιλογή του θύματος από τον δράστη έγινε εξαιτίας των χαρακτηριστικών του φύλου του (άρθρο 82Α Ποινικού Κώδικα).

Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας (ανεξαρτήτως φύλου και εδώ – παρόλα αυτά με τα μεγαλύτερα ποσοστά να συμβαίνουν σε βάρος γυναικών), υφίσταται ειδικό νομοθετικό πλαίσιο, ο Νόμος 3.500/2006, ο οποίος έχει δεχθεί πλειάδα τροποποιήσεων, με έμφαση στην αυστηροποίηση διαδικασιών και ποινών και στην αντιμετώπιση των φαινομένων ως ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Το έτος που διάγουμε είχαμε και την πιο πρόσφατη τροποποίηση με την ψήφιση του Νόμου 5.172/2025 “Αντιμετώπιση νέων μορφών βίας κατά των γυναικών. Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1385. Πρόσθετες ρυθμίσεις στον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας (…)”

Η πιο σημαντική διαφορά που επέφερε ο ειδικός ν. 3500/2006 (τουλάχιστον αρχικά) αφορούσε στην αναγνώριση εκ μέρους του κράτους της ανάγκης παρέμβασης σε ένα ζήτημα που μέχρι τότε θεωρούνταν  απολύτως “ιδιωτικό άβατο”. Η οικογένεια, ως ένας χώρος ιδιωτικής ελευθερίας, δεν άφηνε περιθώριο κρατικής παρέμβασης, με τη μορφή της αυτεπάγγελτης δίωξης των αδικημάτων που συντελούνταν εντός του οικογενειακού βίου. Αυτό, το άλλαξε ο ν. 3500/2006. Στην Ελλάδα, όλες οι πράξεις ενδοοικογενειακής βίας διώκονται αυτεπαγγέλτως, δηλαδή χωρίς να απαιτείται να προηγηθεί επίσημη καταγγελία του θύματος, ανεξαρτήτως, μάλιστα βαρύτητας.

Στην πράξη, απαιτήθηκε ακόμη περισσότερος χρόνος. Θα έλεγε κανείς, ότι η κοινωνική πραγματικότητα ήταν εκείνη, που ανάγκασε, εν τοις πράγμασι, τους θεσμούς να ενσκήψουν με περισσότερη πυγμή στις ήδη θεσπισμένες διατάξεις.

Οι τροποποιήσεις που ακολούθησαν επέφεραν σημαντικές αλλαγές με στόχο την προστασία τόσο των θυμάτων όσο και των ανηλίκων τέκνων της οικογένειας αποκτώντας ολοένα και περισσότερο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.

Είναι δεδομένο πως η κατασκευή και η εφαρμογή μίας νομοθεσίας, είναι μία ζωντανή διαδικασία, που ακολουθεί τον σύγχρονο κόσμο και τις κοινωνικές επιταγές. Για το λόγο αυτό, η καταγγελία των περιστατικών βίας είναι κρίσιμης σημασίας και για την εξέλιξη και τη βελτίωση της νομοθετικής πρωτοβουλίας η οποία στοχεύει στην καλύτερη δυνατή προστασία των θυμάτων, στην μη ανοχή του κράτους αυτού του είδους συμπεριφορών, στην πρόληψη με την αποτροπή των εν δυνάμει δραστών και στην υποστήριξη των θυμάτων κοινωνικά, ηθικά και επαγγελματικά.

Κανένα θύμα δεν πρέπει να αισθάνεται μόνο, καμία γυναίκα δεν πρέπει να έχει δεύτερες σκέψεις για τη βία που τυχόν υπόκειται. Η βία κατά των γυναικών και ιδίως εντός της οικογένειας δεν είναι προσωπική υπόθεση. Είναι υπόθεση δημόσιας σφαίρας που αναδεικνύει την κουλτούρα και τον “χαρακτήρα” ενός κράτους και των πολιτών του, ενός τόπου και των κατοίκων του.

Η πρόληψη μέσω της ενημέρωσης και της ενδυνάμωσης των γυναικών είναι ένας θεμελιώδης παράγοντας εξάλειψης σταδιακά του φαινομένου. Η εγκαθίδρυση μίας κουλτούρας που σέβεται τη γυναίκα σε όλους τους ρόλους της και όχι μόνο στους κοινωνικά και στερεοτυπικά αποδεκτούς είναι ο στόχος που δεν αρκεί να καταγράφεται στα διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά κείμενα, αλλά θα έπρεπε να υπάρχει σταθερά σε όλα τα προγράμματα των τοπικών κοινωνιών.