Παρέμβαση Μακρή για τραπεζοκαθίσματα – Εγκύκλιος προς κτηματικές υπηρεσίες

Την δυνατότητα υποβολής αίτησης, απευθείας,  στην κτηματική υπηρεσία για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού – όταν οι δήμοι δεν έχουν προβεί στις απαραίτητες ενέργειες – την, υπό προύποθέσεις, διατήρηση κατασκευών και άλλα συναφή θέματα ρυθμίζει η εγκύκλιος με αρ. πρωτ..: ΥΠΕΘΟΟ 119978 ΕΞ 2025 (ΑΔΑ: ΡΩΧΩΗ-51Ε), με θέμα: «Εφαρμογή της παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 5092/2024 και προγραμματισμός κατεδαφίσεων για έργα που έχουν κατασκευασθεί χωρίς άδεια στον αιγιαλό και την παραλία», που απέστειλε στις 7-07-2025 στις κτηματικές υπηρεσίες της χώρας, ο γενικός γραμματέας δημόσιας περιουσίας κ. Αθ. Τσιούρας

Την ενημέρωση αυτή είχε η κ. Μακρή όταν, μετά από πολλά παράπονα των εκπροσώπων των επαγγελματιών της εστίασης του νομού Μαγνησίας, απευθύνθηκε στην προϊσταμένη της Κτηματικής Υπηρεσίας Βόλου κ. Μ. Τραχανατζή, και συνεργάσθηκε για το πρόβλημα αυτό με τον αρμόδιο γενικό γραμματέα δημόσιας περιουσίας κ. Αθ. Τσιούρα προκειμένου να ενημερωθεί, αναλυτικά, για τις κατευθύνσεις που έχει δώσει ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κ. Κ. Πιερρακάκης για το φλέγον ζήτημα των όρων αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στον αιγιαλό και τις παραλίες σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 5092/2024 και, ιδιαίτερα, για την παραχώρηση απλής χρήσης σε τμήματα αιγιαλού και παραλίας τόσο σε δημόσιους όσο και σε ιδιωτικούς φορείς. Σημειώνεται ότι η κ. Μακρή είχε από τον περασμένο Απρίλιο συνάντηση με τον κ. Πιερρακάκη για την αναζήτηση λύσεων με ξεκάθαρο και δίκαιο νομικό πλαίσιο για το θέμα αυτό προκειμένου οι επαγγελματίες του νομού, εφεξής, να πορεύονται με νομιμότητα και ασφάλεια προσαρμοσμένη στις ανάγκες της περιοχής.

Στην παραπάνω εγκύκλιο δίνονται σαφείς και ρητές οδηγίες προς τις οικείες κτηματικές υπηρεσίες που μπορούν να εισηγούνται στον γενικό γραμματέα δημόσιας περιουσίας και στην γενική διεύθυνση δημόσιας περιουσίας – τμήμα αιγιαλού και παραλίας για την κατεδάφιση ή την αναστολή των υφισταμένων διαμορφώσεων. Σε περίπτωση αναστολής των κατεδαφίσεων, ακολουθείται η ίδια διαδικασία ενημέρωσης με κρίσιμο στοιχείο για τον καθορισμό της αδειοδότησης τις  περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σημαντική ρύθμιση είναι και η δυνατότητα που δίνεται, πλέον στους ενδιαφερόμενους εν δυνάμει παραχωρησιούχους, να υποβάλουν αιτήματα στις αρμόδιες κτηματικές υπηρεσίες για να παραχωρηθεί η απλή χρήση σε αιγιαλούς και παραλίες ακόμη και εάν επί αυτών υπάρχουν κατασκευές χωρίς άδεια. Η σύναψη συμβάσεων με απόφαση των κτηματικών υπηρεσιών γίνεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος που συνίστανται στη διαφύλαξη της τουριστικής κίνησης σε διάφορες επισκέψιμες περιοχές της χώρας, αλλά και στην είσπραξη δημοσίων εσόδων. Έτσι, διευκολύνεται η χρήση αιγιαλών και λύνονται τα θέματα όταν οι δήμοι δεν έχουν ολοκληρώσει έγκαιρα την υλοποίηση των διαδικασιών αρμοδιότητάς τους.

Συγκεκριμενα, η εγκύκλιος προβλέπει: για την πρώτη περίπτωση, οι οικείες κτηματικές υπηρεσίες θα πρέπει, αρχικώς, να αξιολογήσουν και να προτεραιοποιήσουν τον προγραμματισμό των κατεδαφίσεων των παράνομων κατασκευών σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει θέσει η γενική γραμματεία δημόσιας περιουσίας, αφού πρώτα συγκεντρώσουν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που έχουν, ήδη, εκδώσει ή θα εκδώσουν νέα πρωτόκολλα για εκείνες τις περιπτώσεις στις οποίες έχουν διαπιστωθεί, μετά από αυτοψία, και άλλες αυθαίρετες κατασκευές. Τα κριτήρια της γενικής γραμματείας δημόσιας περιουσίας αφορούν: την επικινδυνότητα των κατασκευών, τις δυσμενείς συνέπειες από την κατεδάφιση για το περιβάλλον, τον χρόνο που τελέστηκε η αυθαίρετη κατασκευή, το μέγεθος της κατασκευής και της παρεμπόδισης της κοινοχρησίας, την εγγύτητα της κατασκευής στην θάλασσα, την συγκέντρωση έργων με φυσική εγγύτητα που θα πρέπει να κατεδαφισθούν, το γεγονός εάν ο εξυπηρετούμενος σκοπός είναι δημόσιος ή μη και, τέλος, την σημασία που έχουν τα έργα αυτά για την τουριστική κίνηση. Ο παραπάνω προγραμματισμός θα αποσταλεί στην οικεία αποκεντρωμένη διοίκηση και στους δήμους της περιοχής αφού, προηγουμένως, αποσταλεί στο τμήμα αιγιαλού και παραλίας της  γενικής διεύθυνσης δημόσιας περιουσίας και στο γραφείο του γενικού γραμματέα δημόσιας περιουσίας προς έγκριση και συντονισμό. Επίσης, οι κατά τόπους κτηματικές υπηρεσίες θα πρέπει να μεριμνήσουν για την δημοσίευση του εγκεκριμένου προγραμματισμού τους στον τοπικό τύπο και τις τοπικές ιστοσελίδες δημοσίου ενδιαφέροντος, σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ. σε συνεργασία με τους οικείους δήμους αναφέροντας ρητά τις δυνατότητες που έχουν οι ενδιαφερόμενοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς: α) να κατεδαφίσουν τις παράνομες κατασκευές με δικές τους δαπάνες, β) να ζητήσουν τη νομιμοποίησή τους σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001. Εάν οι ενδιαφερόμενοι εκδηλώσουν την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε προκαταρκτικές, τουλάχιστον, ενέργειες για την κατεδάφιση με δικές τους δαπάνες ή για τη νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων τότε ο προγραμματισμός και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί μπορούν να μεταβληθούν. Τέλος, η εντολή  του γενικού γραμματέα είναι σαφής: «Οι κατεδαφίσεις δεν πρέπει να γίνονται κατά χρόνο που θα διαταράξει την ομαλή τουριστική κίνηση της κάθε περιοχής, ιδίως κατά την θερινή περίοδο. Επίσης, αν είναι εφικτό, ο προγραμματισμός για το σύνολο των κατεδαφίσεων δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν της 30ής Ιουνίου 2027».

Για την δεύτερη περίπτωση, η εγκύκλιος απαντά στο ζήτημα  αν, και υπό ποιες προϋποθέσεις, επιτρέπεται η παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας για την κατασκευή των έργων του άρθρου 14 του ν. 2971/2001. Συγκεκριμένα, αναφέρει:

«…Η διαδικασία παραχώρησης σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001 επιδιώκει, μεταξύ άλλων, να περιορίσει την περιβαλλοντική επιβάρυνση από την κατασκευή του έργου. Προς τον σκοπό αυτό, όταν εξετάζεται αίτημα για παραχώρηση και αδειοδότηση έργων σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001 σε αιγιαλούς και παραλίες με υφιστάμενα έργα χωρίς άδεια, πρέπει να εξετάζονται συνδυαστικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή του νέου έργου και από την κατεδάφιση του υφιστάμενου. Μάλιστα, ιδίως αν το αιτούμενο έργο ταυτίζεται σε σημαντικό βαθμό με το υφιστάμενο, απαιτείται η σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων να εξετάζει τουλάχιστον τρία ενδεχόμενα, σε σχέση με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, για να καταλήξει ποιο από τα τρία είναι λιγότερο επιβαρυντικό: α) η κατεδάφιση του υφιστάμενου έργου και εν συνεχεία η κατασκευή του αιτούμενου έργου, β) η διατήρηση του υφιστάμενου έργου και η πιθανή τροποποίησή του, ή γ) η κατασκευή του αιτούμενου έργου επί ή πλησίον του υφιστάμενου έργου, ώστε στη συνέχεια να αποτελούν ενιαίο έργο

Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείεται να νομιμοποιηθεί ένα υφιστάμενο έργο, δηλαδή να χορηγηθεί άδεια γι’ αυτό εκ των υστέρων. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να πρόκειται για έργο που θα μπορούσε να έχει κατασκευασθεί νομίμως, δηλαδή για έργο που θα μπορούσε να αδειοδοτηθεί σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001, αν είχε ακολουθηθεί η σχετική διαδικασία. Κρίσιμο στοιχείο για τον καθορισμό αν μπορεί να αδειοδοτηθεί ένα υφιστάμενο έργο είναι η προμνησθείσα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία πρέπει να προκρίνει τη διατήρηση του έργου, με ή χωρίς κάποιες μετατροπές, ως τη βέλτιστη λύση περιβαλλοντικά.

Με βάση τα παραπάνω, όποιος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου, οφείλει να υποβάλει αίτηση σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001. Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα εγκριθεί είτε με έκδοση περιβαλλοντικών όρων, είτε με υπαγωγή σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να τεκμηριώνει ότι η διατήρηση του υφιστάμενου έργου, είτε αυτούσιου, είτε με τροποποιήσεις, είναι η λύση που επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον.

Σημειώνεται ότι η νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου έχει αναλογία στην πολεοδομική νομοθεσία. Ειδικότερα, στην περ. ι) του άρθρου 28 του ν. 4495/2017 (Α΄ 167) προβλέπεται η άδεια νομιμοποίησης ως διοικητική πράξη που εκδίδεται εκ των υστέρων για να νομιμοποιηθούν κατασκευές που είναι σύμφωνες με τις διατάξεις που ισχύουν κατά τον χρόνο της νομιμοποίησης ή κατά τον χρόνο της εκτέλεσης αυτών. Η νομιμοποίηση γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής, αντίθετα με τις τακτοποιήσεις που μπορούν να γίνουν μόνο για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσεις μέχρι την 28η Ιουλίου 2011, σύμφωνα με το άρθρο 88 του ν. 4495/2017».

Για την τρίτη περίπτωση, η εγκύκλιος αναφέρει τα εξής: «Από το άρθρο 18 του ν. 5092/2024 και από τη λοιπή τη νομοθεσία δεν προκύπτει ότι αποκλείεται ή περιορίζεται η παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας, όταν επ’ αυτών υπάρχουν αυθαίρετα έργα. Εξ άλλου, η απαγόρευση της περ. ζ) της παρ. 2 του άρθρου 89 του ν. 4495/2017 καταλαμβάνει τη μεταβίβαση κυριότητας και όχι την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, η οποία είναι ιδιώνυμη σύμβαση με ιδιωτικό και δημόσιο χαρακτήρα.

Ωστόσο, στον βαθμό που το Δημόσιο, κατ’ ενάσκηση της διακριτικής του ευχέρειας, δεν παραχωρεί προς απλή χρήση αιγιαλούς και παραλίες επί των οποίων υπάρχουν έργα μη αδειοδοτημένα, δημιουργείται ένα ισχυρό κίνητρο για την κατεδάφιση ή νομιμοποίηση των κατασκευών που ήδη βρίσκονται στους αιγιαλούς και τις παραλίες. Για τον λόγο αυτό, ένα από τα στοιχεία που συνεκτιμά η αρμόδια κτηματική υπηρεσία για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας είναι και η ύπαρξη έργων χωρίς άδεια και, ενδεχομένως, η κίνηση της διαδικασίας για την κατεδάφισή ή τροποποίηση ή νομιμοποίησή τους.

Για λόγους δημοσίου συμφέροντος, που συνίστανται στη διαφύλαξη της τουριστικής κίνησης σε διάφορες επισκέψιμες περιοχές της χώρας, αλλά και την είσπραξη δημοσίων εσόδων, οι κτηματικές υπηρεσίες καλούνται να εξετάζουν αιτήματα για παραχώρηση της απλής χρήσης σε αιγιαλούς και παραλίες, ακόμη κι αν επί αυτών υπάρχουν κατασκευές χωρίς άδεια. Επισημαίνεται ότι οι αιτούντες επιχειρηματίες πολύ συχνά καταλήγουν να επιβαρύνονται από την παράλειψη των φορέων που πραγματοποίησαν την επέμβαση στον αιγιαλό και τα έργα χωρίς άδεια χωρίς οι ίδιοι να έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στη διαδικασία για τη λήψη νόμιμης άδειας ή τη νομιμοποίηση εκ των υστέρων των έργων.

Ωστόσο, οι παραχωρήσεις αυτές δεν πρέπει να ορίζουν διάρκεια που να υπερβαίνει το χρονικό σημείο, κατά το οποίο προβλέπεται η κατεδάφιση του έργου του αιγιαλού σύμφωνα με τον προγραμματισμό κατεδαφίσεων που η οικεία κτηματική υπηρεσία έχει καταρτίσει και έχει εγκριθεί. Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια του προγραμματισμού εκκινήσει η διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου μπορεί, κατά την κρίση της οικείας κτηματικής υπηρεσίας, να συμφωνηθεί μεγαλύτερη διάρκεια σύμβασης ή να παραταθεί η συμφωνηθείσα μέχρι τρία (3) συνολικά έτη. Στη σύμβαση αποτυπώνεται ρητώς ότι η σύμβαση παραχώρησης καταγγέλλεται αζημίως για το Δημόσιο όταν στον χώρο της παραχώρησης πρέπει να εκκινήσουν οι διαδικασίες κατεδάφισης του υφιστάμενου έργου.

Είναι αυτονόητο ότι, για την κατάρτιση των συμβάσεων παραχώρησης, απαιτείται προηγουμένως να έχει διασφαλσθεί ότι από την παραχώρηση δεν προκύπτει κίνδυνος για τους χρήστες της παραχώρησης, τους λουομένους και το κοινό γενικότερα. Προς τον σκοπό αυτό, ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει σχετική δήλωση μηχανικού που έχει τα σχετικά επαγγελματικά δικαιώματα σύμφωνα με το π.δ. 99/2018 (Α΄ 187).

Τέλος, από τον συνδυασμό της παρ. 4 του άρθρου 23 του ν. 5092/2024 και του άρθρου 46 του ν. 5131/2024 προκύπτει ότι, σε περίπτωση που καταρτίζεται σύμβαση παραχώρησης απλής χρήσης μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2025, το αντάλλαγμα για τις παραχωρήσεις απλής χρήσης σε αιγιαλούς, επί των οποίων υπάρχουν έργα χωρίς νομιμοποίηση, είναι το διπλάσιο αυτού που υπολογίζεται σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 11 του ν. 5092/2024».

Η κ. Μακρή δήλωσε ότι: «Με την εγκύκλιο αυτή και τις δυνατότητες να προβούν στις συγκεκριμένες ενέργειες οι κτηματικές υπηρεσίες, είτε αφορά στην παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού είτε στον προγραμματισμό ή την αναστολή των κατεδαφίσεων είναι ένα σημαντικό βήμα για τους επαγγελματίες της εστίασης που βρίσκονται αντιμέτωποι με δυσβάστακτα πρόστιμα και διαταγές σφράγισης που έχουν ως αποτέλεσμα την αβεβαιότητα της επιχειρηματικής τους επιβίωσης».