Διροφιλαρίωση (Heartworm disease) – Γράφει ο Νικόλαος Γερογιάκομος

Γράφει ο Γερογιάκομος Νικόλαος, κτηνίατρος Α.Π.Θ.

Μια ύπουλη και ολοένα και συχνότερη απειλή για τα κατοικίδια μας

Η διροφιλαρίωση είναι μια ευρέως διαδεδομένη, εν δυνάμει θανατηφόρος, ασθένεια του σκύλου, της γάτας και περίπου άλλων 30 ειδών ζώων. Προκαλείται από τα νηματώδη παράσιτα Dirofilaria immitis (που είναι υπεύθυνη για την καρδιοπνευμονική διροφιλαρίωση) και Dirofilaria Repens (που είναι υπεύθυνη για την υποδόρια διροφιλαρίωση).

Η μετάδοση γίνεται μέσω κουνουπιών της οικογένειας Culicidae και η μόλυνση του σκύλου πραγματοποιείται από το δέρμα κατά την απομύζηση του αίματος. Δεδομένου ότι το παράσιτο πρέπει υποχρεωτικά να ολοκληρώσει την ανάπτυξη του μέσα στον οργανισμό του κουνουπιού η νόσος δεν μεταδίδεται με την άμεση επαφή μεταξύ υγιούς και ασθενούς ζώου ούτε με την χρήση κοινών σκευών. Επίσης δεν επηρεάζεται από την ράτσα, το φύλο ή το μήκος του τριχώματος. Η περίοδος από την άνοιξη μέχρι και το φθινόπωρο, δηλαδή η περίοδος που υπάρχουν τα κουνούπια, είναι αυτή κατά την οποία τα σκυλιά μολύνονται από τα παράσιτα. Ωστόσο με τις νέες κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας δεν αποκλείεται κουνούπια να έχουν δραστηριότητα σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Τα ζώα που διαβιούν έξω από το σπίτι και ιδιαίτερα σε χώρους με βλάστηση αυξημένη υγρασία ή/και εκτάσεις νερού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες μόλυνσης. Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι ώρες από τη δύση έως την ανατολή του ήλιου, ωστόσο η συμπεριφορά και το χρονικό διάστημα που τρέφονται τα κουνούπια ποικίλλει ανάμεσα στα είδη. Για παράδειγμα το ασιατικό κουνούπι Τίγρης απομυζεί αίμα κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Όταν ένα κουνούπι τσιμπήσει και ενοφθαλμίσει το παράσιτο στο σκύλο η προνύμφη εκκολάπτεται και ταξιδεύει στα αγγεία του πνεύμονα όπου και ενηλικιώνεται. Αυτή η διαδικασία συνήθως κρατάει 6 μήνες. Τα ενήλικα παράσιτα βρίσκονται στις πνευμονικές αρτηρίες, στο δεξιό κόλπο και στη δεξιά κοιλία της καρδιάς των άρρωστων ζώων. Τα ενήλικα θηλυκά παράσιτα εκκρίνουν μια ουσία η οποία ερεθίζει τις πνευμονικές αρτηρίες αλλά ταυτόχρονα ερεθισμό προκαλεί και η φυσική παρουσία των παρασίτων μέσα στα αγγεία του πνεύμονα. Σημειώνουμε ότι το ενήλικο παράσιτο μπορεί να φτάσει τα 30 εκατοστά μήκους το θηλυκό και τα 16 εκατοστά το αρσενικό. Η θηλυκή διροφιλάρια γεννά μικροφιλάριες οι οποίες παρασύρονται από την κυκλοφορία του αίματος και κυκλοφορούν σε όλο το σώμα.

Η κλινική εικόνα μπορεί να κυμαίνεται από υποκλινική μέχρι σοβαρή και θανατηφόρα. Τα συμπτώματα ποικίλλουν και εξαρτώνται από τον αριθμό των παρασίτων και τη χρονική διάρκεια της νόσου. Η κλινική εμφάνιση μπορεί να είναι:

• Ήπια χωρίς κανένα σύμπτωμα
• Μετρίου βαθμού με βήχα, δυσανεξία στην άσκηση και μη φυσιολογικούς ήχους
• Έντονου βαθμού όπου επιπρόσθετα έχουμε δύσπνοια, παθολογικούς καρδιακούς ήχους, ηπατομεγαλία, λιποθυμικές κρίσεις και συμπτώματα συμβατά με δεξιά συμφορική καρδιακή ανεπάρκεια(π.χ. ασκίτης)

Ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι η οξεία εμφάνιση του νοσήματος με το Σύνδρομο Οπίσθιας Κοίλης Φλέβας όπου η διροφιλαρίωση γίνεται απειλητική για τη ζωή εξαιτίας αιφνίδιων αλλαγών στην πίεση των πνευμονικών αρτηριών και της μετατόπισης των σκουληκιών από την πνευμονική αρτηρία στα δεξιά διαμερίσματα της καρδιάς και στην οπίσθια κοίλη φλέβα. Το γεγονός αυτό διαταράσσει την βαλβιδική λειτουργία και την ροή του αίματος προκαλώντας αιμόλυση, δυσλειτουργία των νεφρών και του ήπατος και καρδιακή ανεπάρκεια, Η κλινική εικόνα σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνει αιφνίδια μυϊκή αδυναμία και λήθαργο, αιμοσφαιρινουρία, ωχρούς βλεννογόνους και έντονου βαθμού καρδιακό φύσημα.

Η διάγνωση της διροφιλαρίωσης βασίζεται στα κλινικά συμπτώματα και στις εργαστηριακές εξετάσεις. Η εξέταση του αίματος είναι αρκετά ευαίσθητη μέθοδος αλλά κάποιες φορές μπορεί να έχει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Δύο εξετάσεις αίματος μπορούν να πραγματοποιηθούν για τη διάγνωση της διροφιλαρίωσης:

-Tο Knott’s test εντοπίζει τις μικροφιλάριες στο αίμα. Αυτό το τεστ μπορεί να είναι αρνητικό ακόμη και αν το ζώο πάσχει σε διροφιλαρίωση καθώς πολλά ζώα που πάσχουν από τη νόσο δεν έχουν μικροφιλάριες στο αίμα τους ή λαμβάνουν προληπτική θεραπεία η οποία σκοτώνει τις μικροφιλάριες. Σε αυτά τα ζώα η προληπτική θεραπεία ξεκίνησε αφού μολύνθηκαν από το παράσιτο.

-Το πιο συχνό και αξιόπιστο τεστ για τη διάγνωση της διροφιλαρίωσης είναι η εξέταση ELISA η οποία εντοπίζει αντιγόνα (πρωτεΐνες) των θηλυκών ενήλικων παρασίτων. Παρόλα αυτά, και τα δύο τεστ μπορούν να διενεργηθούν αν το ζώο δε λαμβάνει προληπτική αγωγή.

Ο ακτινολογικός έλεγχος και η υπερηχοτομογραφία μπορούν να αποκαλύψουν παθολογικά ευρήματα στους πνεύμονες, στην καρδιά και στην οπίσθια κοίλη φλέβα (σύνδρομο οπίσθιας κοίλης φλέβας).

Σε ότι αφορά στην θεραπεία η διροφιλαρίωση μπορεί να θεραπευτεί πριν προκληθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στην καρδιά, στους πνεύμονες και στα αγγεία αν η διάγνωση γίνει έγκαιρα. Αντίθετα, αν η χρονική διάρκεια της ασθένειας είναι μεγάλη ή υπάρχει αυξημένος φόρτος παρασίτων, η θεραπεία μπορεί να συνοδεύεται από επιπλοκές και τα ζώα να χρειάζονται αρκετούς μήνες για να αναρρώσουν. Σε περίπτωση που δε χορηγηθεί θεραπεία, η νόσος μπορεί να είναι θανατηφόρα. Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που χρησιμοποιούμε διαφοροποιούνται ανάλογα με την σταδιοποίηση και την κλινική κατάσταση του ζώου.

Η προληπτική αγωγή πρέπει να βρίσκεται σε υψηλή προτεραιότητα για όσους σκύλους ζουν σε ενδημικές περιοχές, όπως είναι η δική μας. Η προληπτική αγωγή μπορεί να ξεκινήσει από την παιδική ηλικία, όμως όχι νωρίτερα από τις 8 εβδομάδες. Σε σκύλους μεγαλύτερης ηλικίας (>6 μηνών) πριν την έναρξη της προληπτικής αγωγής πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται εργαστηριακός έλεγχος και να είμαστε σίγουροι ότι το ζώο είναι αρνητικό.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε με σκοπό την πρόληψη είναι οι μακροκυκλικές λακτόνες (μιλμπεμυκίνη, μοξιδεκτίνη, ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη).Υπάρχουν σκευάσματα που χορηγούνται από το στόμα (χάπια) ή τοπικά (αμπούλες spot on) , που πρέπει να χορηγούνται κάθε μήνα για όλο τον χρόνο. Υπάρχουν και σκευάσματα που χορηγούνται με μία εφάπαξ ένεση υποδόρια η οποία απελευθερώνει με αργό ρυθμό το φάρμακο και παρέχει προστασία για τουλάχιστον 6 μήνες.

Σε ζώα που δεν λαμβάνουν κάποια προληπτική αγωγή συνιστάται να γίνεται αιματολογικός έλεγχος τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο έτσι ώστε αν υπάρξει μόλυνση να την προλάβουμε σε αρχικά στάδια.