Περιοδικό Υγεία: “Υπηρεσίες και προγράμματα πρόληψης της Άνοιας” γράφει η Τσιαμασφύρη Αίγλη

Η πρόληψη στην υγεία έχει ως στόχο την προστασία του ανθρώπου από διάφορες παθήσεις, τόσο σωματικές όσο και ψυχικές, με ιδιαίτερη έμφαση στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η άνοια. «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν» υποστήριζε ο Ιπποκράτης, τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης για την καλή υγεία και την ποιότητα ζωής, ιδίως σε ό,τι αφορά παθήσεις που επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία. Η πρόοδος στην τεχνολογία και στην έρευνα συνέβαλε σημαντικά στην πρώιμη διάγνωση των συμπτωμάτων της άνοιας, γεγονός που επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση και καλύτερη διαχείριση της νόσου.

Η πρόληψη της άνοιας βασίζεται στην αντιμετώπιση και μείωση των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνισή της. Κάποιοι από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου είναι η υπέρταση, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και οι κοινωνικές απομονώσεις. Έτσι, υγιείς συνήθειες, όπως η διατήρηση ενός ισορροπημένου βάρους, η σωστή διατροφή, η τακτική άσκηση, η κοινωνική δραστηριοποίηση, η νοητική διέγερση και η σωστή διαχείριση του στρες, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του κινδύνου για άνοια. Επίσης, η έγκαιρη διάγνωση και η αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Στη χώρα μας, η σημασία του προληπτικού ελέγχου για την άνοια έχει αναγνωριστεί, και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει βήματα με τη θεσμοθέτηση υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας για τη νόσο. Ωστόσο, τα κενά στην ενημέρωση των πολιτών και στην πρόσβαση σε δομές παραμένουν, καθιστώντας αναγκαία την ενίσχυση των υπηρεσιών και των προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης.

Στον Βόλο, η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών και οι εταιρείες Alzheimer στην υπόλοιπη Ελλάδα, προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών με στόχο την πρόληψη και τη διαχείριση της νόσου Alzheimer και άλλων συναφών μορφών άνοιας. Αυτές οι υπηρεσίες απευθύνονται τόσο στα άτομα με άνοια όσο και στους φροντιστές τους, καθώς και στο ευρύτερο κοινό, με στόχο την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την υποστήριξη.

Ξεκινώντας θα ήθελα να αναφερθώ στις υπηρεσίες που υποστηρίζουν τους φροντιστές όπως η ψυχοεκπαίδευση φροντιστών, η οποία μέσα από σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα παρέχει στους φροντιστές πληροφορίες σχετικά με την άνοια, τις στρατηγικές φροντίδας, τις τεχνικές διαχείρισης συμπεριφοράς και την ψυχολογική υποστήριξη. Επιπλέον, λειτουργούν ομάδες υποστήριξης για φροντιστές, όπου μοιράζονται τις εμπειρίες τους, λαμβάνουν συμβουλές από ειδικούς και υποστήριξη από άλλους φροντιστές που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση.

Οι φροντιστές έχουν ακόμα την δυνατότητα να πραγματοποιήσουν ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία. Παρέχονται συνεδρίες ψυχοθεραπείας με σκοπό την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας και την αντιμετώπιση συναισθηματικών δυσκολιών. Επιπλέον, παρέχεται συμβουλευτική σε άτομα που βιώνουν τις πρώιμες αλλαγές της νόσου, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τη διάγνωση και να προετοιμαστούν για τη διαχείριση των προκλήσεων.

Όσον αφορά το κοινό, οργανώνονται ομιλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, ημερίδες και συνέδρια, για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την άνοια, τις αιτίες της, τους τρόπους πρόληψης και την ανάγκη για πρώιμη διάγνωση.

Ένα από τα πιο σημαντικά προγράμματα για τον υγιή ηλικιωμένο πληθυσμό αλλά και για τους ασθενείς στα πρώιμα στάδια είναι η υποστήριξης μνήμης, όπου το άτομο μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητες γνωστικής ενδυνάμωσης (π.χ. ασκήσεις μνήμης, προσοχής και σκέψης), βελτιώνει την μνήμη και ενισχύει την νοητική λειτουργία. Για τον ίδιο πληθυσμό, παρέχεται κατ’ οίκον υποστήριξη, με εξειδικευμένο προσωπικό που βοηθά στη διαχείριση της καθημερινής φροντίδας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Τέλος, στις υπηρεσίες έγκαιρης διάγνωσης της άνοιας (μέσω νευροψυχολογικών εξετάσεων, ιατρικών αξιολογήσεων και συμβουλευτικής) προσθέτονται και τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης, δηλαδή ειδικά προγράμματα για άτομα με ήπια γνωστική εξασθένιση που περιλαμβάνουν ασκήσεις και δραστηριότητες με στόχο την καθυστέρηση της εξέλιξης της άνοιας.