Συνέντευξη με τον δεξιοτέχνη του κλαρίνου Θωμά Βούζα: «Νιώθω τη σύνδεση με τον κόσμο, μια μαγική αλληλεπίδραση»

Όσοι διαβάζετε αυτή τη συνέντευξη, ίσως δεν γνωρίζετε προσωπικά τον Θωμά Βούζα, ωστόσο τον έχετε πετύχει σε κάποιο πανηγύρι, σε κάποιο γάμο… Είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους και καταξιωμένους κλαρινίστες στη Θεσσαλία και όχι μόνο, για πολλά χρόνια δίπλα στον Γιάννη Γκόβαρη, ξεσηκώνει τα πλήθη με το παίξιμό του. Βρεθήκαμε μαζί του στον τόπο του, την Νέα Αγχίαλο και συνομιλήσαμε για την πορεία του στη μουσική, πώς ξεκίνησε και έφθασε να θεωρείται σημαντικό όνομα στο καλλιτεχνικό στερέωμα με ένα όργανο που είναι στο αίμα των Ελλήνων, ειδικά σε εμάς της επαρχίας… Μιλήσαμε για τα πανηγύρια που αποτελούν λαϊκή παράδοση του τόπου μας, τις δυσκολίες του επαγγέλματος, τις συνεργασίες του, την αλληλεπίδραση και τη σχέση με το κοινό σε στιγμές διασκέδασης.

Θωμά πώς ξεκίνησες τη μουσική με ένα ιδιαίτερο όργανο όπως είναι το κλαρίνο, λαοφιλές αλλά ίσως παρεξηγημένο, άρα κατ’ επέκταση και το δημοτικό τραγούδι;

Σε αυτό το είδος της μουσικής παίζουν ρόλο τα ακούσματα, αυτά που κουβαλάει ο καθένας από την παιδική του ηλικία. Πρέπει όμως ως μουσικός να έχεις κάποιες βάσεις. Έτσι και εγώ όταν πήγα στην Πάτρα να σπουδάσω το 2000, επειδή είχα αρκετό χρόνο και ήθελα να παίξω κλαρίνο, φοίτησα στο Ωδείο της Μητρόπολης Πατρών κι εκεί γνώρισα τον δάσκαλο Ιωάννη Μπαλαφούτη που με επηρέασε πάρα πολύ θετικά στο να συνεχίσω και να αγαπήσω τη μουσική. Πιο πριν δεν έπαιζα κάποιο όργανο. Είναι διαφορετικό να ακούς μουσική αλλά να μην την γνωρίζεις από το να μελετάς μουσική και να παίζεις, να εξελίσσεσαι συνεχώς. Είχα ακούσματα στο σπίτι μου από μικρός, ακούγαμε σαρακατσάνικα και αργιθεάτικα τραγούδια, με επηρέασαν τότε κάποιοι δίσκοι δημοτικής μουσικής του Μάνου Αχαλινοτόπουλου, του Πετρουλούκα Χαλκιά, οργανικοί σκοποί χωρίς τραγούδι κι αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με το κλαρίνο.

Είχες όμως εξέλιξη κι έφθασες να το κάνεις επάγγελμα και μάλιστα κατά γενική ομολογία θεωρείσαι ένας από τους καταξιωμένους του χώρου… Ήταν αυτή η επιδίωξή σου όταν κράτησες για πρώτη φορά το κλαρίνο στα χέρια σου;

Όχι, δεν φανταζόμουν ότι θα είχα αυτή την εξέλιξη, το ξεκίνησα καθαρά για χόμπι, να γεμίσω τον ελεύθερο χρόνο μου και το επαγγελματικό δεν το σκεφτόμουν καθόλου. Παίζοντας και πηγαίνοντας στο ωδείο, ανακάλυψα ότι οι ώρες που αφιέρωνα ήταν πάρα πολλές. Για ένα διάστημα 2-3 ετών, έγινε η μοναδική μου έγνοια. Μπορεί να έφθανα να παίζω 12 ώρες την ημέρα. Θυμάμαι μια φορά είχα χάσει την αίσθηση του χρόνου, έπαιζα στις 12 το βράδυ και οι περίοικοι κάλεσαν την αστυνομία. Ήταν πολύ σημαντικό ότι ο δάσκαλος από το ωδείο με έκανε να αγαπήσω το όργανο και βεβαίως ο συγκάτοικός μου τότε που ήταν πολύ υπομονετικός…

Δύσκολο όργανο έτσι;

Όλα τα όργανα έχουν τη δυσκολία τους. Όταν ξεκίνησα μεγάλη δυσκολία ήταν να βρεις σωστό δάσκαλο με γνώση πάνω στη μουσική και όχι εμπειροτέχνη. Μιλάμε για εποχές που δεν υπήρχε πρόσβαση στην πληροφορία του ίντερνετ. Άλλη δυσκολία είναι στην τεχνική του φύση. Για παράδειγμα εάν κλείσεις όλες τις τρύπες, θεωρητικά θα βγει η νότα σολ. Όμως για να συμβεί αυτό, πρέπει να κουρδίσεις και με το αυτί σου. Στην αρχή όντας μη έμπειρος, μπορεί να κουράζεσαι για να βγάλεις αέρα, στην πορεία μαθαίνεις τις αναπνοές και έτσι εκπαιδεύεται το ίδιο το σώμα. Η αντοχή στην αναπνοή χρειάζεται χρόνο και παίζει ρόλο η φυσική κατάσταση κάθε ανθρώπου. Το κλαρίνο πρέπει να το διατηρείς πάντα, δεν γίνεται να έχεις να το πιάσεις ένα μήνα και να πας να παίξεις. Πρέπει να μάθεις νέα τραγούδια, να διατηρήσεις το ρεπερτόριο και να το εναρμονίσεις με τις σύγχρονες τάσεις. Παλιότερα τα τραγούδια στα πανηγύρια ήταν συγκεκριμένα. Τώρα έχει μεγαλώσει πάρα πολύ η γκάμα και παρά το γεγονός ότι μιλάμε για παράδοση, βγαίνουν νέα τραγούδια και υπάρξει εξέλιξη… άρα είναι σημαντική η προετοιμασία, η φυσική κατάσταση, οι γνώσεις στη μουσική και το ρεπορτόριο.

Πώς ξεκίνησες επαγγελματικά και βρέθηκες δίπλα σε έναν δάσκαλο όπως ήταν ο Γιάννης Γκόβαρης;

Στην αρχή ξεκίνησα για χαρτζιλίκι με ένα μικρό πρόγραμμα, αλλά δεν θεώρησα ότι μπήκα στον επαγγελματικό τομέα. Εκεί που κατάλαβα ότι συνέβη αυτό ήταν όταν γνώρισα τον αείμνηστο Γιάννη Γκόβαρη. Γνωριστήκαμε τυχαία σε μια εκδήλωση στην Καλλιθέα Φαρσάλων, έπαιξα εκεί, με γνώρισε, πήρε το τηλέφωνό μου και με πήρε μαζί του στις δουλειές του σαν δεύτερο κλαρίνο για πάνω από 1 χρόνο. Αυτή η γνωριμία μου έδειξε τον επαγγελματικό δρόμο. Αυτό έγινε το 2006. Συνεργάστηκα επίσης με τον κορυφαίο καλλιτέχνη Κώστα Ιγγλέζο κι άνοιξαν πολλές πόρτες… Με τον Γκόβαρη  γυρίσαμε όλη την Ελλάδα με σαρακατσαναίους, με τους Αργιθεάτες-Οξυώτες επίσης εδώ στη Θεσσαλία.

Όταν παίζεις, ο κόσμος χαίρεται, διασκεδάζει, είναι σε στιγμές έκτασης. Το νιώθεις αυτό, το εισπράττεις;

Πράγματι, υπάρχουν στιγμές που το σκέφτεσαι αυτό, δηλαδή ότι δίνεις χαρά στον κόσμο και αυτό με γεμίζει ηθική ικανοποίηση. Το κυριότερο είναι ότι βλέπεις ανταπόκριση στον κόπο που κάνεις, ότι η δουλειά σου πιάνει κόπο, προσφέρεις και κάνεις τον κόσμο χαρούμενο, να ξεχάσει λίγο τα προβλήματα και να διασκεδάσει. Έστω για λίγη ώρα να υπάρχει αυτή η ψυχαγωγία για μένα είναι σημαντικό, την έχουμε όλοι ανάγκη. Υπάρχουν πολλές στιγμές που νιώθω τη σύνδεση με τον κόσμο, υπάρχει μια αλληλεπίδραση, είναι το μαγικό της δουλειάς μας, κάτι που σε γεμίζει πραγματικά.

Είναι καλοκαίρι και κάθε χωριό δεν γίνεται να μην κάνει πανηγύρι… Είναι λαϊκή παράδοση, σημείο αναφοράς, ταυτότητα για τον τόπο μας. Συμφωνείς ζώντας εκ των έσω όλη αυτή την ατμόσφαιρα σε κάθε χωριό, μικρό ή μεγάλο;

Τα πανηγύρια είναι η γνήσια διασκέδαση του λαού, του απλού Έλληνα, μέρος της πολιτισμικής μας ταυτότητας, ένα από τα πολλά που μας ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, μέρος της κουλτούρας μας. Νιώθω κι εγώ ότι δίνω μια συνέχεια στην παράδοση, στο δημοτικό τραγούδι. Θα έλεγα πως έχει αλλάξει η φύση των πανηγυριών σε σχέση με παλιότερα, υπάρχει πλέον καλύτερη οργάνωση από τους πολιτιστικούς συλλόγους που επιτελούν μεγάλο έργο ώστε να διατηρήσουν τις παραδόσεις. Οι σύλλογοι κρατούν τα πανηγύρια ζωντανά και κατ’ επέκταση το επάγγελμα όλων όσων ασχολούνται με το δημοτικό λαϊκό τραγούδι.

Μπορούμε να πούμε ότι το κλαρίνο είναι το εθνικό μας όργανο, στα χέρια άξιων μουσικών έγινε το κατεξοχήν εκφραστικό όργανο της παράδοσης. Συμφωνείς με αυτό και υπάρχουν νέοι που θέλουν να παίξουν κλαρίνο;

Είναι αλήθεια πως πλέον αρκετά νέα παιδιά ασχολούνται με το κλαρίνο. Παλιότερα το κλαρίνο ήταν παρεξηγημένο, δύσκολα ένας νέος πήγαινε σε αυτό. Πραγματικά κι εγώ είχα κάποιους ενδοιασμούς στην αρχή. Όμως τώρα  βλέπω πολλά νέα παιδιά να ασχολούνται. Η τεχνολογία βοηθάει πάρα πολύ στο να έχουν ακούσματα, επιρροές, να βλέπουν καλλιτέχνες. Πλέον το κλαρίνο έχει γίνει δημοφιλές, όπως παλιότερα ήταν το μπουζούκι.

Θεωρείς υποτιμητικό τον όρο κλαρινιτζής;

Όχι δεν έχω νιώσει υποτιμητικά να με λένε κλαρινιντζή, αντιθέτως εισπράττω θετική διάθεση απέναντι στο πρόσωπό μου και το όργανο, λαμβάνω συγχαρητήρια και καλές κριτικές διότι συμμετέχω σε εκδηλώσεις χαράς, πανηγύρια ή γάμους, οπότε άνθρωποιτου χώρου, μουσικοί αλλά και κοινό με υποδέχθηκαν πολύ καλά.

Επάγγελμα με απαιτήσεις, νυχτερινά ωράρια, ταξίδια σε διάφορα μέρη…

Πράγματι, δουλεύουμε βράδυ, μακριά από το σπίτι μας, ημέρες γιορτής, αργίες για άλλους, θέλει σωστή και συνεχή προετοιμασία. Συσσωρεύεται η κούραση, ειδικά διότι το ξενύχτι είναι δύσκολο. Όσο περνούν τα χρόνια μεγαλώνοντας, με οικογένεια και υποχρεώσεις, είναι δύσκολο να διαχειριστείς τις απαιτήσεις του επαγγέλματος. Υπάρχει κούραση αλλά παίρνω ενέργεια από τον κόσμο. Όταν ξεκινώ να παίζω και βλέπω τη συμμετοχή του κόσμου, μου φεύγει κάθε έννοια και μόνο μου μέλημα είναι να ευχαριστήσω τον χορευτή. Αυτή άλλωστε είναι η φύση του επαγγέλματος.

Πώς νιώθεις που είσαι συνεχιστής, θεματοφύλακας της παράδοσης;

Βαριά κουβέντα αυτό, έχει βαρύνουσα σημασία. Μακάρι να είμαι, να μπορέσω να βάλω το δικό μου λιθαράκι σε αυτό το οικοδόμημα που λέγεται παράδοση της πατρίδας μας. Αυτή είναι η φυσική συνέχεια, οι παλιότεροι αποσύρονται, εμείς συνεχίζουμε και μετά θα παραδώσουμε σε άλλους τη σκυτάλη. Θα μου άρεσε ο γιος μου να συνεχίσει αυτό που ξεκίνησα και να ακολουθήσει τον δρόμο μου…

Κλείνοντας, θα θέλαμε να μας δώσεις ένα μήνυμα για τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική και ειδικότερα με το κλαρίνο…

Άμα ξεκινούσα τώρα τη μουσική, πάλι το κλαρίνο θα επέλεγα. Προτρέπω τα παιδιά να ασχοληθούν με τη δημοτική μουσική, να προτιμήσουν την παράδοση και κατά δεύτερο θα τα προέτρεπα να το κάνουν επειδή τους αρέσει αυτό και όχι για το βιοποριστικό. Εάν είναι να έρθει, θα έρθει. Πρακτικά δεν γίνεται για ξεκινήσεις για βιοποριστικούς λόγους. Για να προχωρήσεις και να πετύχεις, πρέπει να αγαπάς αυτό που κάνεις, να «δίνεσαι» ολοκληρωτικά με πάθος.

***Ο Θωμάς Βούζας μίλησε επίσης για μεγάλες δυσκολίες την εποχή της πανδημίας για όλο τον καλλιτεχνικό κόσμο, ειδικά για τους δημοτικούς μουσικούς που ζουν από τις εκδηλώσεις και όχι τα πνευματικά δικαιώματα, ενώ είπε ότι έχει φτιάξει τα δικά του τραγούδια όταν γνωρίστηκε και «έδεσε» με τον Δημήτρη Γακιόπουλο παίρνοντας και μελοποιώντας στίχους του Γιάννη Γκούμα. Τέλος, έκανε λόγο για τη βοήθεια του διαδικτύου και τη «διασπορά» της μουσική. Όπως σχολίασε «παλιότερα ήταν πιο δύσκολο να δικτυωθείς, να δείξεις τη δουλειά σου, τώρα το ίντερνετ προσφέρει πολλές δυνατότητες. Επίσης, δεν υπάρχει τόσο πολύ το τοπικιστικό στοιχείο. Στα δημοτικά σε όλη την Ελλάδα ακούγεται πάνω-κάτω το ίδιο ρεπερτόριο, ίσως στην Ήπειρο έχουν τις μεγαλύτερες διαφορές. Έρχονται για παράδειγμα στον Αλμυρό συγκροτήματα από την Ήπειρο ή άλλα μέρη που δεν έχουν κάποιο δεσμό με την περιοχή και παίζουν αυτά που θέλει να ακούσει ο κόσμος. Για παράδειγμα μπορεί να πάει στην Πελοπόννησο ένας τραγουδιστής από τον Βόλο ή την Καρδίτσα και να πει τραγούδια της εκεί περιοχής. Ο κόσμος το αγαπάει αυτό, εν τέλει πιστεύω ότι είναι κάτι θετικό που μας φέρνει πιο κοντά, παρά δημιουργεί αυτό το διαχωριστικό μεταξύ ατόμων με συγκεκριμένες καταγωγές».