Άρθρο Γιώργου Α. Παπανδρέου: «Πρέπει και μπορούμε να δημιουργήσουμε μια Προοδευτική Ευρώπη»

Τρεις αγωνιστές, τρεις οραματιστές, Altiero Spinelli, Ernesto Rossi, Eugenio Colorni, φυλακισμένοι από το καθεστώς Μουσολίνι για την αντιφασιστική τους δράση στο νησί Βεντοτένε. Yπήρξαν οι συντάκτες του ομώνυμου Μανιφέστου που έμελλε να αποτελέσει την απαρχή του εγχειρήματος «για μια Ελεύθερη και Ενωμένη Ευρώπη» (https://federalists.eu/federalist-library/the-ventotene-manifesto/).

Ένα κείμενο, βγαλμένο από την σκοτεινή εμπειρία της βίας, της μισαλλοδοξίας, των πολέμων, του ολοκαυτώματος και των αυταρχικών ηγετών, έδειξε έναν άλλον δρόμο, διαφορετικό από αυτούς που ακολουθούσαν μέχρι τότε οι λαοί, υπό τις θελήσεις των ηγετών τους. Γιατί το Μανιφέστο του Βεντοτένε, καλούσε ουσιαστικά τους λαούς να γίνουν οι δημιουργοί του μέλλοντός τους.

Καλούσε τους Ευρωπαίους να χτίσουν, μια Ευρώπη Ενωμένη και Ομόσπονδη, με,

Κοινή άμυνα, για την εμπέδωση της ειρήνης.

Δίκαιες οικονομικές αλλαγές, για να χτυπηθούν οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες.

Προστασία όλων των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αλληλεγγύη μεταξύ λαών και πολιτών, αναπτύσσοντας κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση.

Ισχυρή διεθνή παρουσία, για να διασφαλιστεί παγκόσμια ειρήνη.

Αλλά και,

Δημοκρατική Ευρώπη, των πολιτών, με εκλεγμένες από τους λαούς ηγεσίες και όργανα.

Ενέπνευσε ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τους Ρομπέρ Σουμάν, Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, Κόνραντ Αντενάουερ, Ζαν Μονέ. Αλλά αποτέλεσε έμπνευση και για τη δημιουργία ενός οργανισμού, για την εμπέδωση της Δημοκρατίας, των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Κράτους Δικαίου, του Συμβουλίου της Ευρώπης, το 1949.

Παρά τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει έκτοτε, απέχουμε πολύ από το όραμα των φυλακισμένων αγωνιστών και συντακτών του Μανιφέστου του Βεντοτένε.

Η Ευρώπη των πολιτών, η δημοκρατική, αλληλέγγυα και δίκαιη Ευρώπη, δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Και όχι μόνο. Σήμερα απειλούνται ακόμη και δημοκρατικές κατακτήσεις που θεωρούνταν αυτονόητες.

Κρίνεται η πορεία της Ευρώπης, στις εκλογές της Κυριακής.

Η παρατεταμένη ηγεμονία των συντηρητικών δυνάμεων στην Ένωση, όχι μόνο δεν αντιμετώπισε τις νέες και δύσκολες κρίσεις, αλλά τις χειροτέρευσε.

Οδήγησε στην οικονομική κρίση, που προκλήθηκε από καταχρήσεις ισχυρών του παγκόσμιου οικονομικού κατεστημένου, όπως συνέβη και στην Ελλάδα, με τη συνδρομή βεβαίως των ασυλλόγιστων επιλογών και της κακοδιαχείρισης από την τότε δεξιά κυβέρνηση.

Αντί να εμπεδωθεί αίσθημα δικαιοσύνης, οδήγησε σε αυξημένες ανισότητες, κερδοσκοπία των ισχυρών και ακρίβεια, με εξασθενημένα συστήματα πρόνοιας, υγείας, παιδείας, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση γενικευμένης ανασφάλειας.

Δυναμίτισε την προοπτική και το μέλλον των νεότερων γενεών, παρά τον τεράστιο πλούτο και τις τεχνολογικές δυνατότητες που διαθέτει όσο ποτέ άλλοτε η ανθρωπότητα.

Υπονόμευσε τη δυνατότητα των Ευρωπαϊκών λαών και της ίδιας της ΕΕ να αντιμετωπίσουμε σοβαρά, αποτελεσματικά και αξιόπιστα, την ενσωμάτωση νέων πληθυσμών, προσφύγων και εργατών δημιουργικά στις κοινωνίες μας, αφού οι συντηρητικές δυνάμεις, επέλεξαν την εύκολη οδό της δημαγωγίας και του διχασμού με ρατσιστικά συνθήματα.

Επέλεξε αρχικά την άρνηση και στη συνέχεια εμφάνισε σημάδια πολιτικής παραλυσίας μπροστά στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής που μαστίζει και απειλεί όλους μας.

Η συντήρηση αποδείχθηκε ανίκανη να δει τις κρίσεις ως ευκαιρία για ριζικές αλλαγές, με δημοκρατικό πρόσημο, πρόσημο κοινωνικής δικαιοσύνης και δίκαιης, ειρηνικής, πράσινης μετάβασης σε μια βιώσιμη, σε μια αξιοβίωτη κοινωνία.

Και αυτό, γιατί είναι και θα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ισχυρά συμφέροντα που δεν θέλουν να χάσουν προνόμια, πλούτο και την εξουσία, που τη θεωρούν ιδιοκτησία τους.

Έτσι, η δεξιά, μη μπορώντας να προσφέρει δίκαιες λύσεις μπροστά στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας και τις προκλήσεις της εποχής μας, αντιδρά απέναντι στους λαούς με τον μοναδικό τρόπο που γνωρίζει διαχρονικά, με αυταρχισμό και αλαζονεία.

Κοινά είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της συντηρητικής αυταρχικής και αλαζονικής αντίληψης στις Ευρωπαϊκές χώρες, όπως και εδώ στην Ελλάδα,

Έλεγχος των μέσων ενημέρωσης και υπονόμευση της ελευθερίας του τύπου.

Χρήση της νέας τεχνολογίας για παρακολουθήσεις πολιτικών αντιπάλων, αλλά και για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και τον επηρεασμό των πολιτών.

Φτωχοποίηση, κερδοσκοπία και ακρίβεια, με παράλληλη οικονομική ομηρία μεγάλου μέρους των πολιτών μέσω των πελατειακής λογικής pass.

Μεταφορά δημοσίου πλούτου, από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι την παιδεία και την υγεία, σε ιδιωτικά συμφέροντα και κατεστημένα.

Κατασπατάληση των πόρων του Ελληνικού λαού και των φορολογουμένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από αδιαφανείς συμβάσεις, αναθέσεις και διαφθορά. Χάνεται μια ιστορική ευκαιρία να αναπτύξουμε ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Ανάπτυξη που δεν θα βασίζεται στην εξαγορά και τον αφελληνισμό γης, επιχειρήσεων και κατοικιών. Του πλούτου του Ελληνικού λαού, που θα έπρεπε να επενδυθεί για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος, ενός μέλλοντος αξιοπρέπειας, ελπίδας και προοπτικής για τους Έλληνες και τη χώρα, σε ένα σύνθετο, δύσκολο και γεμάτο ασύμμετρες προκλήσεις κόσμο.

Βιώνουμε πρωτοφανή ακρίβεια, για να ικανοποιηθούν συγκεκριμένα συμφέροντα από τα οποία η δεξιά κυβέρνηση προσδοκά τη στήριξή τους για να διατηρηθεί στην εξουσία. Βιώνουμε παράλληλα και πρωτοφανείς τραγωδίες, όπως των Τεμπών. Γιατί ο αυταρχισμός και η αλαζονεία πάνε χέρι χέρι με την αδιαφανή διακυβέρνηση της δεξιάς, με την υπονόμευση του κράτους δικαίου και των ανεξάρτητων αρχών που απαιτούν να λογοδοτεί η εξουσία στον πολίτη.

Απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα εύλογη είναι η απαίτηση των πολιτών και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη για μια άλλη πολιτική.

Μια άλλη Ευρώπη.

Το ΠΑΣΟΚ πάντα ασκούσε κριτική στην Ευρώπη της συντήρησης. Ήθελε, θέλει και παλεύει, για μια άλλη Ευρώπη. Απέναντι στην κυριαρχία συμφερόντων και κατεστημένων. Για μια Ευρώπη των λαών. Ευρώπη της αλληλεγγύης, της ισότητας, της δημοκρατικής συμμετοχής και της δίκαιης πράσινης μετάβασης.

Ποτέ όμως δεν επεδίωκε την καταστροφή της. Η ψήφος στο ΠΑΣΟΚ σηματοδοτεί την εμβάθυνση της Ευρώπης. Ενώ η ψήφος στη δεξιά σημαίνει εμβάθυνση των προβλημάτων της Ευρώπης. Και η ψήφος στην Ακροδεξιά, με την οποία φλερτάρουν οι δυνάμεις της παραδοσιακής δεξιάς, σημαίνει το τέλος της Ευρώπης.

Αν θεωρούμε ότι θα ανακτήσουμε την ελευθερία μας ή τη δύναμή μας «κλεισμένοι» στο εθνικό μας καβούκι, κλείνοντας τα σύνορα και τα μάτια μας στα παγκόσμια φαινόμενα, όπως αυτά της κλιματικής αλλαγής ή των ανισοτήτων, βαφτίζοντας εχθρό μας τον κατατρεγμένο της γης που φτάνει στα σύνορά μας και υπονομεύοντας αξίες και θεσμούς συνεργασίας στην Ευρώπη, τότε απλά εθελοτυφλούμε. Και όχι μόνο.

Γιατί αυτή η αντίληψη μας οδηγεί στην απόλυτη κυριαρχία των ισχυρών και όχι στην ισχύ του δικαίου για όλους. Κατακερματίζει δυνάμεις δημιουργικές και οδηγεί σε νέες περιφερειακές συγκρούσεις και νέες πολεμικές περιπέτειες. Οδηγεί σε απόλυτη αδυναμία αντιμετώπισης των μεγάλων και νέων προβλημάτων της εποχής, όπως αυτά της πανδημίας, των ανισοτήτων, του Διαδικτύου, της τεχνητής νοημοσύνης, της κλιματικής κρίσης που δεν γνωρίζουν σύνορα και γι’ αυτό απαιτούν υπερεθνικές απαντήσεις.

Γενιές πολλές πάλεψαν για μια προοδευτική Ευρώπη.

Και στην Ελλάδα – πέραν της πράξης ένταξης μας στην τότε ΕΟΚ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, το ΠΑΣΟΚ ήταν που αποτέλεσε πάντα την πρωτοπόρα δύναμη. Την προοδευτική δύναμη για την Ευρώπη.

Μια απλή αναφορά στις μεγάλες κατακτήσεις που φέρουν την σφραγίδα του ΠΑΣΟΚ, αποδεικνύεται αρκετή για κατανοηθεί το μέγεθος της προσφοράς του:

Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα και η μετεξέλιξή τους στα ζωτικής σημασίας κοινοτικά προγράμματα ΕΣΠΑ και ΚΑΠ για τη Μεσόγειο.

Μεγάλα έργα υποδομής στην Ελλάδα με τη σωστή αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Ένταξη της Κύπρου στη ΕΕ και δημιουργία Ευρωπαϊκού Πλαισίου για την Τουρκία.

Προοπτική Ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ με τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής Θεσσαλονίκης επί ελληνικής προεδρίας – Ιούνιος 2003.

Καθοριστικό άρθρο στις Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί «αμοιβαίας συνδρομής» όλων των κρατών μελών της Ένωσης αν μια χώρα απειληθεί.

Πρόβλεψη στις Συνθήκες για την ανάληψη Πρωτοβουλίας Πολιτών σχετικά με πολιτικές ΕΕ.

Μηχανισμός Στήριξης κατά της χρεοκοπίας, που μετεξελίχθηκε στα Προγράμματα Στήριξης επί πανδημίας και στα ευρωομόλογα, τα οποία επίσης ήταν πρόταση των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ της περιόδου 2009-2011.

Πράσινη περιβαλλοντική πολιτική, με πρωτοβουλία προοδευτικών δυνάμεων μεταξύ των οποίων οι σοσιαλιστικές και οι πράσινοι της Ένωσης.

Σήμερα, καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης, είναι η ενίσχυση των προοδευτικών δυνάμεων στις ευρωεκλογές, των δυνάμεων της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού.

Μόνον έτσι μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για την οικοδόμηση μιας προοδευτικής πλειοψηφίας, ικανής να προωθήσει την υιοθέτηση ενός νέου, πράσινου, δημοκρατικού και προοδευτικού κοινωνικού συμβολαίου. Μια Ευρώπη ενός βιώσιμου μέλλοντος αξιοπρέπειας και προοπτικής.

Κοινωνικό συμβόλαιο, που θα επαναφέρει την Ευρώπη στο πεδίο των αξιών. Εξανθρωπίζοντας την παγκοσμιοποίηση.

Θα αποτελούσε ιστορικής σημασίας εξέλιξη, γιατί εκτός των άλλων θα ήταν και έμπρακτη απάντηση σε εκείνες τις δυνάμεις που επιδιώκουν να αλώσουν και τελικά να υπονομεύσουν την ΕΕ.

Για όλους αυτούς τους λόγους οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να διαδραματίσουν το ιστορικό τους καθήκον και να πρωταγωνιστήσουν στον αγώνα για την προοδευτική στροφή της Ευρώπης.

Διαχρονικά το ΠΑΣΟΚ, αποτέλεσε και αποτελεί πρωταγωνιστική δύναμη στους αγώνες για τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής, δημοκρατικής και συμμετοχικής Ευρώπης.

Μια Ευρώπη που θα ανήκει στους Ευρωπαίους και θα αποτελεί την εμπροσθοφυλακή της προσπάθειας για έναν κόσμο ανθρωπιάς, αλληλεγγύης και δικαιοσύνης.

Το νησί του Βεντοτένε, σύμφωνα με τους ιστορικούς ήταν το νησί όπου ο Οδυσσέας συνάντησε τις Σειρήνες.

Και η σημερινή Ευρώπη αντιμετωπίζει τις δικές της «Σειρήνες».

Ακραία ιδεολογήματα, παραπληροφόρηση και διχαστική πολιτική, απειλούν να εκτροχιάσουν την πρόοδο προς την ενότητα, την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία.

Μέσα από τις φασιστικές φυλακές του Βεντοτένε ακούστηκαν δυνατά οι κραυγές της αγωνίας για το μέλλον της Ευρώπης.

Στο ταξίδι μας προς την Ιθάκη, πρέπει να αγνοήσουμε τις «Σειρήνες» του νεοφασισμού και να δρομολογήσουμε την επιστροφή στις δημοκρατικές μας αξίες και το όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης.

Η Ευρώπη του μέλλοντος, η δική μας Ευρώπη, θα είναι δικό μας δημιούργημα.