«Ό,τι και να γίνει ό,τι και να λάχει,
κούντου λούνα βίνι τραγουδάνε οι Βλάχοι,
φίλοι στην ειρήνη, σύντροφοι στη μάχη,
κούντου λούνα βίνι τραγουδάνε οι Βλάχοι,
κούντου λούνα βίνι κι ό,τι θέλει ας γίνει…»
* Cundu luna vini – Όταν βγαίνει το φεγγάρι
Ο ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΛΑΧΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΛΜΥΡΟΥ
Ο Σύλλογος Βλάχων Επαρχίας Αλμυρού ιδρύθηκε το 1983 και έχει ως μέλη του περίπου 250 οικογένειες βλάχικης καταγωγής. Από τότε μέχρι σήμερα έχει δραστηριοποιηθεί σε πολλούς τομείς.
Ίδρυσε αμέσως και λειτουργεί μέχρι σήμερα σχολή παραδοσιακών χορών, μέσω της οποίας ήρθαν σε επαφή και γνώρισαν τους παραδοσιακούς μας χορούς εκατοντάδες παιδιά της περιοχής. Σημειωτέον ότι τα παιδιά διδάσκονται τους χορούς της πατρίδας μας δωρεάν.
Ίδρυσε και λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο στο δάσος Κουρί το οποίο επισκέπτεται πάρα πολύς κόσμος. Το μουσείο του Συλλόγου προβλήθηκε και σε σχετική εκπομπή από την ΕΡΤ 3.
Ίδρυσε και λειτούργησε για τέσσερα χρόνια τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό με την επωνυμία «ΡΟΔΟΝ FM» με επιλεγμένη μουσική, αλλά και συζητήσεις για διάφορα θέματα μέσω συνεντεύξεων διαφόρων προσωπικοτήτων και επιστημόνων.
Ίδρυσε, με τη συνεργασία του Πολιτιστικού Συλλόγου Ευξεινουπόλεως, θεατρική ομάδα, η οποία εμφανίστηκε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με μεγάλη επιτυχία. Δυστυχώς αργότερα η ομάδα διαλύθηκε, λόγω σπουδών των περισσότερων παιδιών.
Επίσης έχει αναβιώσει την αναπαράσταση του παραδοσιακού βλάχικου γάμου δύο φορές, ενώ έχει διοργανώσει διαλέξεις επιστημόνων στο Πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αλμυρού, καθώς και το Πανελλήνιο Συμπόσιο Ιστορίας – Λαογραφίας και Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής το Σεπτέμβριο του 2011.
Συμμετέχει κάθε χρόνο με τα χορευτικά του συγκροτήματα στο ετήσιο αντάμωμα των Βλάχων, αλλά και σε εκδηλώσεις φορέων, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.
Έχει εκδώσει βιβλίο με τίτλο «ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ», το οποίο αναφέρεται στη ζωή και την ιστορία των Βλάχων της Μαγνησίας. Το βιβλίο με πλούσιο αρχειακό υλικό μοιράστηκε δωρεάν σε όλα τα μέλη του Συλλόγου με την αρωγή της Νομαρχίας Μαγνησίας.
Σήμερα λειτουργεί ιστοσελίδα στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.vlahoialmyrou.vlahoi.net/ από την οποία μπορούν να ενημερώνονται οι φίλοι του Συλλόγου εντός και εκτός Αλμυρού.
ΝΕΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Για το καλοκαίρι του 2012 οι προγραμματισμένες δράσεις του Συλλόγου είναι εμφάνιση στο 28ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Βλάχων, στην Καστανιά Καλαμπάκας σήμερα Κυριακή 1η Ιουλίου, ο μεγάλος χορός του Συλλόγου το Σάββατο 14 Ιουλίου στο κέντρο «Παράδοσις» στη Σούρπη, η εμφάνιση στις εκδηλώσεις απελευθέρωσης του Αλμυρού και τέλος στις 18 Αυγούστου έχει προσκληθεί από τον Πολιτιστικό – Εξωραϊστικό Σύλλογο Κωφών «Στέφανος Κομμητάς», να εμφανιστεί στη μεγάλη ετήσια εκδήλωση του Συλλόγου, στην πλατεία του χωριού.
Πρόεδρος του πρώτου προσωρινού Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου ήταν ο Βασίλειος Τέζας, και οι πρόεδροι από εκεί και πέρα ήταν ο αείμνηστος Αχιλλέας Τέντας, η Κων/νιά Νάνη, ο αείμνηστος Σωτήρης Μούζιας, ο Γιώργος Κιάκος και ο Νίκος Μούζιας. Το Διοικητικό Συμβούλιο της διετίας 2011-2013 αποτελείται από τους:
Πρόεδρος: Δημήτρης Τσούτσας
Αντιπρόεδρος: Χρήστος Κωστούλας
Γραμματέας: Αγγελική Γουργιώτη
Ταμίας: Σπύρος Δερβίσης
Μέλη: Δημήτρης Σπάος, Γιώργος Μπιντάκας, Ντίνα Γιαννούλη, Βασίλης Γκάτσης, Κατερίνα Μάμμου.
Μία πρώτη συγγραφική προσπάθεια του σημερινού Προέδρου του Συλλόγου, Δημήτρη Τσούτσα, ήταν το βιβλίο με τίτλο «Βλάχοι – Ιστορία – Πολιτισμός – Έθιμα – Προσωπικότητες», το οποίο μοιράστηκε στα μέλη του Συλλόγου το 2006. Το συγκεκριμένο βιβλίο υπάρχει ελεύθερο προς ανάγνωση στο διαδίκτυο στην ηλεκτρονική διεύθυνση almyros@.vlahoi.net
Όποιος θέλει να επικοινωνήσει με τον Σύλλογο μπορεί να το κάνει στο τηλέφωνο 69470-28283 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση dts@hotmail.gr
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Οι Βλάχοι του Αλμυρού
Οι Βλάχοι της περιοχής Αλμυρού είναι γνωστοί με τον όρο «Αρβανιτόβλαχοι» ή «Αρβαντόβλαχοι». Ο όρος αυτός υποδηλώνει εκείνους τους Βλαχόφωνους Έλληνες που οι πρόγονοί τους είχαν βρεθεί να κατοικούν στις περιοχές της Βόρειας Ηπείρου. Αυτή τους η συνύπαρξη με τους εκεί κατοίκους είχε σαν αποτέλεσμα τη γνώση εκτός της Βλάχικης, της Ελληνικής, αλλά και της Αλβανικής γλώσσας, η οποία επικρατούσε ως γλώσσα συνεννόησης και συναλλαγών στις περιοχές τους. Δηλαδή οι Αρβανιτόβλαχοι είναι ένας από τους κλάδους των Βλάχων οι οποίοι στις μέρες μας είναι διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας.
Η κοιτίδα των Βλάχων του Αλμυρού είναι η ευρύτερη περιοχή του χωριού Φράσσιαρη (ή Φράσσαρα) της σημερινής Νότιας Αλβανίας. Η Φράσσιαρη γύρω στα 1700 ήταν μία δυναμική κωμόπολη στην περιφέρεια της Πρεμετής, η οποία αποτελούνταν από Βλάχους οι οποίοι ασχολούνταν αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και τα μουλάρια (αγωγιάτες). Είχε πάνω από 600 σπίτια και πολλές εκκλησίες. Κατόπιν καταστράφηκε τρεις φορές από τους Οθωμανούς και πολλοί Φρασσαριώτες κατέφυγαν στη γειτονική περιφέρεια της Κορυτσάς και κυρίως στα χωριά Δάρδα, Ντεσνίτσα και Πλιάσα απ’ όπου και κατέβηκε η συντριπτική πλειοψηφία των Βλάχων του Αλμυρού. Σήμερα πάρα πολλοί Φρασαριώτες βρίσκονται ακόμη και στις μέρες μας στην περιοχή της Κορυτσάς. Επίσης πάρα πολλοί είναι στην Αμερική και μάλιστα ο εκεί Σύλλογός τους έχει ιδρυθεί το 1903. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές διακρίνονταν για τον ανδρείο και σκληρό χαρακτήρα τους. Όσον αφορά τα επαγγέλματά τους ήταν αποκλειστικά κτηνοτρόφοι και μεταφορείς – κυρατζήδες. Ελάχιστοι ήταν και ραφτάδες οι οποίοι όμως ήταν φημισμένοι για τη δουλειά τους και τροφοδοτούσαν μάλιστα και όλη την αγορά της Κορυτσάς.
Σε κάθε τσελιγκάτο αποκλειστικός «κουμανταδόρος» ήταν ο τσέλιγκας, ένα σεβάσμιο απ’ όλους πρόσωπο που ρύθμιζε όλες τις οικονομικές δοσοληψίες και όχι μόνο. Ο λόγος του ήταν νόμος. Σε περίπτωση θανάτου του, η εξουσία μεταβιβαζόταν στον μεγαλύτερο από τους γιους του. Οι μεγαλύτερες εγκαταστάσεις Φρασσαριωτών – Αρβανιτοβλάχων στη Θεσσαλία είναι ο Αλμυρός, το Σέσκλο, το Αργυροπούλι (Καρατζόλι) Τυρνάβου, η Ροδιά Τυρνάβου και η Νέα Ζωή (πρώην Μπούρσιανη) Καλαμπάκας. Σχεδόν όλοι στους ανωτέρω οικισμούς έχουν δεσμούς συγγένειας με τους αντίστοιχους Φρασσαριώτες που βρίσκονται στην Κατερίνη (περιοχή Νοσοκομείου) αλλά και στη Νιζόπολη Σκοπίων (περιοχή Μοναστηρίου). Μουσικολογικά τώρα, στους Φρασσαριώτες το πολυφωνικό τραγούδι είναι γενικευμένο, ενώ η ατομική εκτέλεση σχεδόν ανύπαρκτη. Είναι ένα φαινόμενο ίσως μοναδικό στον Ευρωπαϊκό χώρο. Ο Γάλλος περιηγητής Michel Sivignon αναφέρει χαρακτηριστικά για τους Αρβανιτόβλαχους – Φρασσαριώτες: «Ήρθαν στη Θεσσαλία πριν έναν αιώνα τουλάχιστον, διωγμένοι από την Αλβανία το πιθανότερο από κάποιο πολιτικό γεγονός. Συνέχισαν να ασκούν τις ποιμενικές τους δραστηριότητες, αν και πολλοί εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Τυρνάβου. Αυτή είναι η περίπτωση στο Αργυροπούλι που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αυτού του μεγάλου χωριού. Παραδόξως ο Αλμυρός συγκεντρώνει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό οικογενειών που έχουν γεννηθεί στη νότια Αλβανία, δείγμα των παλαιότερων ποιμενικών σχέσεων που διατηρούσαν οι Βλάχοι ανάμεσα στην πεδιάδα του Αλμυρού και στα βουνά της Κορυτσάς». Από έναν πίνακα του Υπουργείου Εξωτερικών έχει πιστοποιηθεί πως μόνο ανάμεσα στο 1878 και στο 1880 εγκαθίστανται στον Αλμυρό 163 βλάχικες οικογένειες, ενώ εγκατάσταση Βλάχων έχουμε και μετά την απελευθέρωση του Αλμυρού το 1881, αλλά και μετά τον άτυχο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Δυστυχώς στον προηγούμενο πίνακα δεν μας δίνεται κανένα στοιχείο για τον αριθμό των μελών κάθε οικογένειας. Αν υποθέσουμε πως κάθε οικογένεια είχε πέντε μέλη τουλάχιστον, μιλάμε για μετεγκατάσταση 800 – 900 ατόμων από την Κορυτσά μόνο μέσα σε δύο έτη (1878 – 1880). Επίσης ένα άλλο σημείο το οποίο δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο αφορά το τι γινόταν στην περιοχή Αλμυρού πριν το 1878. Είναι γνωστός ο θρύλος που θέλει τα μουλάρια τα οποία μετέφεραν τα υλικά για να χτιστεί η εκκλησία του Αγίου Νικολάου το 1802, να ανήκουν σε βλάχους αγωγιάτες. Και όχι μόνο τα υλικά, καθώς είναι καταγεγραμμένο πως και την εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία στόλισε εκείνη την πρώτη εκκλησία, την έστειλαν Βλάχοι από την Κορυτσά, άλλο ένα δείγμα των στενών σχέσεων αυτών των δύο περιοχών. Η πλάκα η οποία ήταν εντοιχισμένη στο ναό άλλωστε έγραφε: «Η παρούσα η εκκλησία του εν αγίοις πατρός ημών νικολάου, αρχιερατέβοντος του θεοφιλεστάτου επισκόπου κιρήου Ηεροθέου κε εξόδων τον Φιλοχρήστων διά χίρας Μαστοροδήμου Ζαπανιότη κε επιτροπεύοντος κολλίγον κε κερατζίδων έτος αωβ Δικεμ. 30». Κυρατζήδες (αγωγιάτες – μεταφορείς δηλαδή) τότε, ήταν μόνο οι Βλάχοι της περιοχής, άρα λογικά σε αυτούς αναφέρεται.
Να ξεκαθαρίσουμε ακόμη πως δεν μιλάμε μόνο για την πόλη του Αλμυρού γιατί εδώ συμπεριλαμβάνονται και τα κοντινά χωριά Νεράιδα και Ανθότοπος, τα οποία κατοικούνταν κατ’ εξοχήν από Βλάχους. Επίσης και η Σούρπη στην επαρχία Αλμυρού έχει σημαντικό αριθμό βλάχικων οικογενειών (τουλάχιστον 500 – 600 άτομα). Ακριβή στοιχεία για το πότε εμφανίστηκαν οι πρώτοι Βλάχοι στη Σούρπη δεν υπάρχουν. Πιστεύεται ότι περίπου στο 1800 εμφανίστηκαν οι πρώτοι Βλάχοι κτηνοτρόφοι στην εύφορη πεδιάδα της. Μάλιστα οι πρώτοι Βλάχοι ποιμένες ζούσαν όχι στο σημερινό χωριό, αλλά στο δρόμο Σούρπης – Αμαλιάπολης (Μιτζέλας) στο 4ο χιλιόμετρο, στην τοποθεσία που σήμερα είναι η ερειπωμένη εκκλησία του Αγ. Γεωργίου. Εκεί ο μεγάλος τσέλιγκας της περιοχής Δήμος Κωστούλας είχε τα κοπάδια του και είχε δημιουργήσει έναν οικισμό για τους βοσκούς που δούλευαν γι’ αυτόν. Αυτόν τον οικισμό οι Βλάχοι στη γλώσσα τους τον αποκαλούσαν «χοάρα τσανίκε» δηλαδή το «μικρό χωριό» αφού εκεί ξεχειμώνιαζαν μόνο, και συνεπώς ο οικισμός δεν μπορούσε ποτέ να αναπτυχθεί και να γίνει μεγάλος. Γύρω στα 1890 ο οικισμός αυτός όμως εγκαταλείφθηκε από τον Δήμο Κωστούλα και όλοι μαζί μετακινήθηκαν στη Σούρπη. Σε ανάμνηση εκείνου του ναού όμως, η οικογένεια του Δήμου Κωστούλα το 1892 ξεκίνησε την κατασκευή αντίστοιχου ναού του Αγ. Γεωργίου στη Σούρπη ο οποίος και ολοκληρώθηκε το 1907. Οι απόγονοι του Δήμου Κωστούλα διατήρησαν το όνομα του (Δημοκωστούλας – Δημοκωστουλέοι), ενώ οι οικογένειες των κτηνοτρόφων που είχε στη δούλεψή του ονομάστηκαν Κωστούλα.
Αυτό που απομένει είναι να γίνει μία ολοκληρωμένη μελέτη για τους Βλάχους της περιοχής του Αλμυρού, που θα φωτίσει όλες τις πτυχές της πλούσιας ιστορίας τους.
