ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ – έκδοση 29/3/2014

H μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων αφορά στη μεταφορά και εγκατάσταση αρχέγονων κυττάρων από ένα δότη σε ένα λήπτη. Τα αρχέγονα κύτταρα φυσιολογικά βρίσκονται στο μυελό των οστών και διαφοροποιούνται σε λευκά ,ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Τα κύτταρα συλλέγονται είτε από το μυελό των οστών είτε από το περιφερικό αίμα. Σχετικά νέα πηγή αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων αποτελεί και το ομφάλιο αίμα. Τα κύτταρα χορηγούνται στο λήπτη ενδοφλέβια, εγκαθίστανται στο μυελό των οστών και δίνουν ώριμα αιμοποιητικά κύτταρα μέσα σε 2-4 εβδομάδες.

Η μεταμόσχευση διακρίνεται σε αυτόλογη και αλλογενή. Στην αυτόλογη μεταμόσχευση συλλέγονται αιμοποιητικά κύτταρα από τον ίδιο τον ασθενή και επαναχορηγούνται μετά από υψηλή δόση χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας. Στην αλλογενή μεταμόσχευση χορηγούνται στον ασθενή αιμοποιητικά κύτταρα, που συλλέγονται από υγιή δότη. Τα κύτταρα αυτά, εκτός από την αποκατάσταση της αιμοποίησης, παρουσιάζουν επιπρόσθετα ισχυρή ανοσολογική δράση έναντι της κακοήθειας. Η αλλογενής μεταμόσχευση είναι η θεραπεία εκλογής στις λευχαιμίες, στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, στην απλαστική αναιμία και σε κληρονομικά μη κακοήθη νοσήματα, όπως η μεσογειακή αναιμία, η δρεπανοκυτταρική νόσος, οι βαριές ανοσοανεπάρκειες και ορισμένες διαταραχές του μεταβολισμού.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλογενή μεταμόσχευση είναι η ύπαρξη συμβατού δότη. Ο πιο άμεσα διαθέσιμος δότης είναι ένας αδελφός που παρουσιάζει απόλυτη συμβατότητα με τον ασθενή ως προς τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας του συστήματος HLA (Human Leukocyte Antigens). Όμως, μόνο το 30% των ασθενών, που έχουν ανάγκη αλλογενούς μεταμόσχευσης, διαθέτουν συμβατό αδελφό δότη. Για τους ασθενείς που δεν έχουν δότη στην οικογένεια, γίνεται αναζήτηση μη συγγενή δότη στην Παγκόσμια Δεξαμενή Δοτών Μυελού των Οστών, που περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 15 εκατομμύρια εθελοντές δότες. Η ανεύρεση συμβατού εθελοντή δότη είναι επιτυχής στο 50-70% των περιπτώσεων, απαιτεί όμως συχνά χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τους 3 μήνες.

O δότης ενημερώνεται για τους τρόπους συλλογής αιμοποιητικών κυττάρων, καθώς και για τους πιθανούς κινδύνους της συλλογής. Δίνει τη συγκατάθεσή του εγγράφως. Πριν τη συλλογή υποβάλλεται σε κλινικοεργαστηριακό έλεγχο, ώστε η συλλογή να είναι ασφαλής για τον ίδιο και τα αιμοποιητικά κύτταρα ασφαλή για τον ασθενή.

Ο δότης δεν κινδυνεύει από μεταδιδόμενα νοσήματα γιατί: α) η συλλογή του μυελού γίνεται στο χειρουργείο υπό άσηπτες συνθήκες και β) η συλλογή των αιμοποιητικών κυττάρων από το αίμα γίνεται με αποστειρωμένο σετ μιας χρήσης.

Η διαδικασία της μεταμόσχευσης είναι απλή και “επώδυνη” συνάμα. Το αποτέλεσμα ωστόσο, συχνά λυτρωτικό για τον ασθενή. Ειδικά στα παιδιά το 70% θεραπεύεται (ανάλογα με το νόσημα και το στάδιο της νόσου).

Η χώρα μας περισσότερο λόγω ελλιπούς ενημέρωσης και ΟΧΙ λόγω έλλειψης κοινωνικής ευαισθησίας εμφανίζει εξαιρετικά χαμηλό αριθμό εθελοντών δοτών αιμοποιητικών κυττάρων. Οι πλείστες των περιπτώσεων μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων γίνονται με τη χρήση μοσχευμάτων από το εξωτερικό. Είναι λοιπόν στο χέρι μας να δημιουργήσουμε μια ισχυρή εθνική τράπεζα αιμοποιητικών κυττάρων (με βάση στατιστικά μοντέλα αριθμός 100.000 μοσχευμάτων θα επαρκούσε για την πλειοψηφία των ελληνικών αναγκών –τα μοσχεύματα δεν ξεπερνούν τα 33.000)όπως η αντίστοιχη στην Κύπρο όπου μια χώρα με 10φορές μικρότερο πληθυσμό από την Ελλάδα έχει συγκεντρώσει αριθμό μοσχευμάτων που αγγίζει τις 120.000!

Το μέλλον των συνανθρώπων μας και ίσως των παιδιών μας είναι στο αίμα μας και αυτό ίσως όλοι πρέπει να το σκεφτόμαστε πιο συχνά.

Βασίλης Δημ. Κουρκούμπας

ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ