Ο χριστιανικός οικισμός των Συρτάδων που καταστράφηκε το 1821 – γράφει ο π. Νικηφόρος Ντατζιόπουλος

Τα εγκαίνια του μνημείου των Συρτάδων πραγματοποιήθηκαν με κάθε επισημότητα το πρωί του Σαββάτου 14 Μαΐου. Όπως μπορείτε να δείτε στη σχετική φωτογραφία, μία πλάκα τοποθετήθηκε στις όχθες της λίμνης Κάρλας μεταξύ Στεφανοβικείου και Καναλίων για να θυμίζει σε όλους τους επισκέπτες πως «ο εδώ χριστιανικός οικισμός των Συρτάδων καταστράφηκε εκ θεμελίων από τον Δράμαλη Πασά της Λάρισας κατά την Επανάσταση της Θεσσαλομαγνησίας στις 14 Μαΐου 1821 κι έκτοτε ερημώθηκε» όπως αναγράφεται.

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Δήμου Ρήγα Φεραίου, του Πολιτιστικού Συλλόγου Στεφανοβικείου «Αριστοτέλης» και του Λαογραφικού Μουσείου Στεφανοβικείου, με την υποστήριξη της τοπικής κοινότητας. Μεταξύ των άλλων, το «παρών» έδωσαν στην εκδήλωση ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ κος Τριαντόπουλος, οι Βουλευτές Μαγνησίας κ.κ. Μπουκώρος, Μαραβέγιας, ο Αντιπεριφερειάρχης Νέων Τεχνολογιών κος Τέας, οι Αντιδήμαρχοι Ρήγα Φεραίου κ.κ. Παπαϊωάννου, Παλληκάρης, ο πρόεδρος της Κοινότητας Στεφανοβικείου κος Ντάγγαλος και πολλοί άλλοι τοπικοί φορείς.

Στο εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου τελέστηκε η Θεία Λειτουργία νωρίς το πρωί και στις 11:00 στο σημείο όπου τοποθετήθηκε η πλάκα, διαβάστηκε επιμνημόσυνη δέηση και έγιναν τα αποκαλυπτήρια υπό τους ήχους του εθνικού μας ύμνου. «Μετά από χρόνια ερευνών ήρθε επιτέλους η στιγμή της ολοκλήρωσης ενός πολύ σημαντικού έργου για την περιοχή μας, του μνημείου των Συρτάδων» ανέφερε ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Στεφανοβικείου κος Θανάσης Βλάχος.

Ζητήσαμε την καταγραφή από τον πατέρα Νικηφόρο Ντατζιόπουλο, ο οποίος είναι μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου Στεφανοβικείου έχοντας κάνει πολυετή έρευνα και μελέτη σχετικά με την τοπική ιστορία/παράδοση. Με προθυμία, προσφέρθηκε να μας παρουσιάσει τα γεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία με το παρακάτω κείμενο:

Γεωγραφικά στοιχεία: Ο οικισμός των Συρτάδων βρισκόταν στις παρυφές του Βόρειου Πηλίου μεταξύ Στεφανοβικείου και Καναλίων και μάλιστα στους πρόποδες του λόφου του σημερινού Εξωκκλησίου του Αγίου Αθανασίου Στεφανοβικείου (Άγ. Αθανάσιος στο βουνό, όπως λέγεται) και δίπλα στις όχθες της λίμνης Βοϊβηίδας (Κάρλας). Αναφέρεται από τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας σε πηγές και από τους λιγοστούς περιηγητές της περιοχής. Συρτάρα και συρτάρες και οι λόγιοι τύποι τους συρτάδα και συρτάδες σημαίνουν πέρασμα, διάβαση και απαντούν σποραδικά στον ελληνικό χώρο ως τοπωνύμια. Πράγματι οι Συρτάδες της Βοιβηίδας είναι ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στη λίμνη και το γειτονικό βουνό. Οι κατά βάση Πηλιορείτες Συρταδιώτες νέμονταν τη λίμνη και το βουνό μέχρι τα όρια των Καναλίων και της Κάπουρνας (σημ. Γλαφυρές) και αποζούσαν από τα λιγοστά χωράφια τους και από την αλιεία στην λίμνη.

Ιστορικά Στοιχεία. Η επανάσταση στο Πήλιο ξεκίνησε από τις Μηλιές τον Μάιο του 1821. Με ιδιαίτερη σημαία και με ιδιαίτερη σφραγίδα με την επιγραφή: «Βουλή Θετταλομαγνησίας». Η συνέλευση των αντιπροσώπων συγκλήθηκε στο Βελεστίνο, που επιλέχθηκε τιμητικά ως η γενέτειρα του Ρήγα Φεραίου, στις 11 Μαΐου 1821. Στην αρχή οι επαναστάτες είχαν ορισμένες επιτυχίες, γρήγορα όμως κινήθηκαν εναντίον τους υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις από την Λάρισα με επικεφαλής τον γνωστό από τα Δερβενάκια Μαχμούτ Πασά Δράμαλη. Οι Οθωμανοί πυρπόλησαν τους οικισμούς της πεδιάδας που βρήκαν στον δρόμο τους -μεταξύ άλλων το Κιλελέρ και το Γκερλί (σημ. Αρμένιο)- και κατέστρεψαν ολοσχερώς το χριστιανικό τμήμα του Βελεστίνου, το άλλως λεγόμενο Βαρούσι. Από τους Έλληνες, τους μεν άρρενες κατέσφαξαν, τα δε γυναικόπαιδα πούλησαν ως σκλάβους.

Έπειτα από την καταστροφή του Βελεστίνου ο τουρκικός στρατός κινήθηκε εναντίον του Πηλίου και μάλιστα πρώτα κατά της Μακρυνίτσας. Επειδή όμως οι επαναστάτες είχαν καταλάβει τους στενωπούς (δερβένια) του Σέσκλου, οι Τούρκοι προτίμησαν να ακολουθήσουν τον δρόμο Βελεστίνου-Καναλίων, τον παράλληλο με την λίμνη Βοϊβηίδα ή Κάρλα, τον ίδιο που υπάρχει έως τις ημέρες μας. Ο οθωμανικός στρατός στην πορεία του συνάντησε το χριστιανικό χωριό των Συρτάδων το οποίο και κατέστρεψε εκ θεμελίων στις 14 Μαΐου 1821. Την ίδια οικτρή τύχη είχαν και τα γειτονικά Κανάλια, τα οποία πυρπολήθηκαν και λεηλατήθηκαν. Ο οικισμός των Συρτάδων από τότε εγκαταλείφθηκε οριστικά και εξαφανίστηκε από τον χάρτη. Απέμειναν μόνο μερικά ερείπια πέτρινων οικιών και θεμελίων, ορατά ως τις ημέρες μας, καθώς και το τοπωνύμιο Συρτάδες Στεφανοβικείου για να θυμίζει την καταστροφή. Όσοι από τους Συρταδιώτες σώθηκαν εγκαταστάθηκαν αργότερα στους γειτονικούς οικισμούς (Στεφανοβίκειο, Ριζόμυλο, στα χωριά από τα οποία συνοικίστηκε αργότερα η σημερινή Χλόη και αλλού). Άλλοι από αυτούς κράτησαν τα επώνυμά τους και άλλοι έλαβαν ως επώνυμο το εθνωνυμικόΣυρταδιώτης από την γενέτειρά τους, που διασώζεται ως σήμερα στην περιοχή μας. Αργότερα η περιοχή των Συρτάδων -πεδινή και ημιορεινή- επιδικάστηκε στο τσιφλίκι Στεφανοβικείου (παλ. ονομασία Χατζήμισι), στην κτηματική περιφέρεια του οποίου και ανήκει διοικητικά. Στην οριστική όμως διανομή των γαιών στις αρχές του 20ού αιώνος, τμήμα της εκτάσεως των Συρτάδων αποδόθηκε και σε κατοίκους των Καναλίων, που διατηρούν έως τις ημέρες μας κτήματα εδώ. Στις Συρτάδες εγκαταστάθηκαν συν τω χρόνω κτηνοτρόφοι (ιδίως Βλάχοι), οι οποίοι, χρησιμοποιώντας το παλαιό υλικό, έχτισαν τις καλύβες και τις στάνες τους, όπως θυμούνται οι παλαιότεροι. Ακόμη και σήμερα μεγάλο μέρος των Συρτάδων έχει κτηνοτροφική χρήση. 

Ανέγερση και Περιγραφή του Μνημείου: Το 1999 είχε διοργανωθεί ημερίδα στο Στεφανοβίκειο με τον τίτλο: «Το Στεφανοβίκειο στον χρόνο και τον τόπο». Εκεί, αναφερόμενοι στη γεωγραφία και την ιστορία της περιοχής μας, είχαμε προτείνει μεταξύ άλλων την ίδρυση Λαογραφικού Μουσείου (λειτουργεί ήδη από το 2009), την ανέγερση ενός Μνημείου του Κολλήγα-Αγρότη του κάμπου ή καλύτερα της γυναίκας -της Αγρότισσας και ταυτόχρονα Μάνας-, για τα 100 χρόνια από τα γεγονότα του Κιλελέρ (συνέπιπταν το 2007, αλλά δεν υλοποιήθηκε λόγω της τότε γνωστής πολιτικής κατάστασης, προωθείται όμως) καθώς και το Μνημείο στις Συρτάδες. Η επέτειος των 200 Ετών από την Επανάσταση του 1821 ήταν μία αγαθή συγκυρία να υλοποιηθείτο τελευταίο, όπως και πράγματι έγινε.

Το Μνημείο από σκυρόδεμα σε ειδική εξέδρα αναπαριστά έναν γκρεμισμένο τοίχο με ημικατεστραμμένα παράθυρα και επενδύθηκε με πλάκες. Στην αριστερή πλευρά του προσαρμόστηκε ένα ομοίωμα λιθόκτιστου τοιχίου  για να κατανοείται πως έχτιζαν τον καιρό εκείνο, χρησιμοποιώντας πέτρες από το γειτονικό βουνό. Στην αναμνηστική Επιγραφή αναφέρεται με συντομία το ιστορικό της καταστροφής (σ.σ. αναφέρεται στην αρχή του κειμένου). Στην επιγραφή, όπως και στους ιστούς των σημαιών, τοποθετήθηκαν δύο σημαίες, η ελληνική και εκείνη της Επαναστάσεως του Πηλίου. Η σημαία της Επαναστάσεως σχεδιάστηκε από τον Άνθιμο Γαζή και το πρωτότυπό της φυλάσσεται στις Μηλιές του Πηλίου. Σε λευκό φόντο εικονίζονται στο κέντρο της πέντε ερυθροί σταυροί. Στο πάνω μέρος σχεδιάστηκε χρυσός ήλιος που σημαίνει τον Ελληνισμό που ανατέλλει και στο κάτω η οθωμανική ημισέληνος που δύει.

Η ανέγερση του Μνημείου προωθήθηκε από τα Μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου, της Εταιρείας Μελέτης Στεφανοβικείου-Κάρλας και του Λαογραφικού Μουσείου Στεφανοβικείου φυσικά με την αμέριστη αρωγή του Δήμου Ρήγα Φεραίου και του ΔΔ  Στεφανοβικείου. Όλοι εμείς θεωρούμε ότι έτσι τιμούμε, έστω και ελάχιστα, την θυσία των προγόνων μας και κρατούμε την παρακαταθήκη τους, που δεν είναι άλλη βέβαια από μία μόνο λέξη, τη λέξη Ελευθερία.