Η ελληνική ιστορία στον ψηφιακό κόσμο με τη συνδρομή της ΕΕ

Πως τα Ελληνικά Μουσεία και ιστορικός πλούτος του πιο αρχαίου ευρωπαϊκού πολιτισμού περνούν στη ψηφιακή εποχή μέσω της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ

Του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)

Οι περισσότεροι πολίτες, όταν ακούν για προγράμματα ΕΣΠΑ ή για κοινοτικούς πόρους, συνήθως σκέφτονται έργα υποδομών, ενισχύσεις σε επιχειρήσεις και ανέργους, κοινωνικές δράσεις και άλλα που αφορούν τη σημερινή μας ζωή και την οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο υπάρχει ένας τομέας που πραγματικά η ΕΕ δίνει όχι μόνο ώθηση αλλά αποτελεί τον κύριο χρηματοδότη – και δεν είναι ευρέως γνωστό: ο τομέας του πολιτισμού. Και ειδικότερα ο απίστευτος και μοναδικός ιστορικός και αρχαιολογικός πλούτος της χώρας, ο οποίος με την βοήθεια κυρίως της πολιτικής Συνοχής της ΕΕ περνά τα τελευταία χρόνια στην ηλεκτρονική εποχή, μέσα από την ψηφιοποίηση αρχείων, τις εικονικές περιηγήσεις μουσείων και τη ψηφιακή διάθεση τεκμηρίων, συλλογών και εκθεμάτων, που γίνονται έτσι διαθέσιμα σε όλους, όπου γης.

Ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός άλλωστε, μαζί με τον Ρωμαϊκό, αποτελούν τις πολιτιστικές, πολιτικές, φιλοσοφικές, νομικές και επιστημονικές καταβολές της σύγχρονης Ευρώπης και η ΕΕ επενδύει στο ψηφιακό του μέλλον.

Τα προηγούμενα χρόνια πόροι της ΕΕ και ειδικά της Πολιτικής Συνοχής, μέσα από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά ταμεία, έχουν χρηματοδοτήσει πληθώρα δράσεων για την ψηφιοποίηση πολλών συλλογών μουσείων αλλά και του συνόλου σχεδόν των βιβλιοθηκών της χώρας. Παράλληλα η ΕΕ έχει συνδράμει στην κατασκευή ή αναβάθμιση δεκάδων μουσείων ανά τη χώρα, αλλά αυτήν την περίοδο της κρίσης της πανδημίας, όπου όλοι μας στερούμαστε πολλών πολιτιστικών αγαθών λόγω των απαγορεύσεων, αξίζει να δούμε πως η ΕΕ έχει βοηθήσει να μπορούμε όλοι οι άνθρωποι να απολαύσουμε τα επιτεύγματα του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού από τα ψηφιακά μας μέσα.

Ένας νέος κόσμος στο Ψηφιακό Μουσείο Ακρόπολης

Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το εμβληματικότερο και πιο γνωστό, πλέον, μουσείο της χώρας, που κατασκευάστηκε με τη συνδρομή των πόρων της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση συνδράμει πλέον ώστε να μπει δυναμικά στον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας και τους τελευταίους  μήνες έχει ανοίξει νέους δρόμους επικοινωνίας με το κοινό του.

Το πλήθος των εφαρμογών που αναπτύχθηκαν με το πρόγραμμα «Δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου Ακρόπολης» αναδεικνύει τις πολύπλευρες πτυχές των εκθεμάτων του, προσφέρει μοναδικές εμπειρίες στους μουσειακούς του χώρους και δημιουργεί έναν νέο, συναρπαστικό κόσμο για μικρούς και μεγάλους. Παράλληλα, ο καινούριος διαδικτυακός του τόπος αποτυπώνει με σύγχρονο τρόπο τη λειτουργία και τις δράσεις του, παρέχει πολυδιάστατη ενημέρωση και ψυχαγωγία, καθιστά το σύνολο των συλλογών του ανοιχτό και προσβάσιμο στην παγκόσμια κοινότητα και διαμορφώνει ένα ελκυστικό περιβάλλον, σχεδιασμένο ειδικά για παιδιά.

Ο νέος ιστοχώρος www.theacropolismuseum.gr που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος, είναι μια Διαδικτυακή Πύλη σύγχρονης αισθητικής που αποτυπώνει τη λειτουργία και τις δραστηριότητες του Μουσείου και παρέχει πολυδιάστατη ενημέρωση και ψυχαγωγία. Παρουσιάζει το Μουσείο και τους εκθεσιακούς του χώρους, δίνει πληροφορίες για την επίσκεψη, τις περιοδικές εκθέσεις, τις δράσεις, τις εκδηλώσεις, τις σχολικές και οικογενειακές δραστηριότητες, την έρευνα, τη συντήρηση, τις νέες τεχνολογίες.

Το πρόγραμμα «Δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου Ακρόπολης» χρηματοδοτήθηκε από το ΠΕΠ «Αττική 2014-2020» με περισσότερα από 1,3 εκατομμύρια ευρώ. Ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές, το πολυσύνθετο και πολυδιάστατο αυτό έργο έφερε σε πέρας τους παρακάτω στόχους:

• Τη λειτουργία ενός αλληλεπιδραστικού χώρου ψηφιακών εκθεμάτων στο Μουσείο με την εκπόνηση ψηφιακών, ανοιχτών και επαναχρησιμοποιούμενων παραγωγών πολιτιστικού, εκπαιδευτικού και τουριστικού περιεχομένου.
• Τη δημιουργία ενός διαδικτυακού τόπου, ο οποίος αποτελεί τον πυρήνα επικοινωνίας του Μουσείου με το κοινό του, παρέχει ισότιμη, ελεύθερη και χωρίς περιορισμούς πρόσβαση στις συλλογές και τα εκθέματα, στη γνώση και την πληροφορία.
• Την προβολή των πολλαπλών διαστάσεων των εκθεμάτων που συνθέτουν τις συλλογές του Μουσείου με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της πολυμεσικής τεχνολογίας.
• Την πολλαπλή αξιοποίηση του ψηφιακού υλικού για την ενίσχυση της ψυχαγωγίας και της βιωματικής εμπειρίας του φυσικού και διαδικτυακού επισκέπτη.
• Τη μακρόχρονη ψηφιακή διατήρηση του πολιτιστικού αγαθού μέσω της τεκμηρίωσης και ψηφιοποίησης του αρχαιολογικού υλικού που αφορά στα ευρήματα της Ακρόπολης, των Κλιτύων της και της ανασκαφής του οικοπέδου Μακρυγιάννη.
• Τη διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα και εύκολη διαχείριση του υλικού για την προώθηση της επιστημονικής έρευνας και της εμπειρίας του επισκέπτη.
• Την προμήθεια και εγκατάσταση στους χώρους του Μουσείου του κατάλληλου εξοπλισμού για την υποστήριξη του ψηφιακού έργου.

Οι εργασίες καταχώρησης, ψηφιοποίησης, φωτογράφησης και τρισδιάστατης σάρωσης που πραγματοποιήθηκαν, διασφαλίζουν τη μακροχρόνια διατήρηση πολύτιμου αρχειακού υλικού και προσφέρουν νέες δυνατότητες στη διαχείρισή του, στην εξαγωγή στο διαδίκτυο, στη διοργάνωση εκθέσεων, στην παραγωγή διαδραστικού υλικού, παιχνιδιών και εκδόσεων.

Στο Σύστημα Διαχείρισης Συλλογών του Μουσείου (MuseumPlus) καταχωρήθηκαν 27.755 ψηφιακά αρχεία που συνδέονται με 10.557 αντικείμενα, ψηφιοποιήθηκαν 496 χειρόγραφα ημερολόγια ανασκαφής, 110.000 φωτογραφίες, 18.410 δελτία καταγραφής κινητών ευρημάτων και 7.500 δελτία συντήρησης. Επίσης, φωτογραφήθηκαν 500 εκθέματα από όλες τις όψεις, ενώ 60 από αυτά σαρώθηκαν με τη μέθοδο της ψηφιακής φωτογραμμετρίας.

Μοναδική ψηφιακή περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας

Μία μοναδική ψηφιακή περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας είναι πλέον διαθέσιμη για τον «ιντερνετικό» επισκέπτη. Υπενθυμίζεται, ότι έχουν διατεθεί περί τα 4,1 εκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ για την προβολή πολιτιστικής κληρονομίας και την επανέκθεση προϊστορικών, κλασσικών και βυζαντινών αρχαιοτήτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας έχοντας έτσι καταστεί ένα από τα πλέον σύγχρονα μουσεία που διαθέτει η Ελλάδα, ενώ φιλοξενεί πλήθος εκθεμάτων που αποτυπώνουν τη συνεχή ανθρώπινη παρουσία στη Βοιωτική γη εδώ και πολλές χιλιετίες.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε δεκαοκτώ συνολικά ενότητες, έντεκα από τις οποίες ακολουθούν χρονολογική σειρά από την Παλαιολιθική περίοδο έως και το τέλος της Οθωμανικής κυριαρχίας  και παρουσιάζεται διαχρονικά ο πολιτισμός, η καθημερινή ζωή, η πολιτική και κοινωνική εξέλιξη στη Βοιωτία.

Τους πρώτους νεολιθικούς οικιστικούς πυρήνες αντικαθιστούν οι τεχνολογικά αναπτυγμένοι οικισμοί της Εποχής του Χαλκού, στο τέλος της οποίας ακμάζουν τα μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα της Θήβας και του Ορχομενού.

Έπεται μια περίοδος εσωστρέφειας και μετασχηματισμού (Πρωτογεωμετρικοί και Γεωμετρικοί χρόνοι), η οποία οδηγεί στην Αρχαϊκή περίοδο και στην ίδρυση της Βοιωτικής Ομοσπονδίας. Οι Κλασικοί χρόνοι σημαδεύονται από τη θηβαϊκή ηγεμονία, ενώ οι ατέρμονες πολεμικές συγκρούσεις της Ελληνιστικής περιόδου αποδυναμώνουν την περιοχή  και σταδιακά τη θέτουν στο περιθώριο (Ρωμαϊκή περίοδος).

Aκολουθεί η ακμή της Βοιωτίας στους Πρωτοβυζαντινούς και Βυζαντινούς χρόνους , όταν η Θήβα ορίζεται πρωτεύουσα του “Θέματος της Ελλάδος”. Η Ύστερη Βυζαντινή περίοδος βρίσκει την περιοχή υπό την κυριαρχία Δυτικών ηγεμόνων, ως τμήμα του Δουκάτου των Αθηνών με έδρα τη Θήβα . Το ταξίδι στο παρελθόν ολοκληρώνεται με αναφορά στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας στη Βοιωτία και μέχρι την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους (1830).

Σε εξειδικευμένες ενότητες παρουσιάζεται η ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών και των πρώτων αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή (προθάλαμος-υποδοχή), οι μύθοι που σχετίζονται με τη Βοιωτία  και η πνευματική ακτινοβολία της Βοιωτίας από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη αναφορά στις τραγωδίες του θηβαϊκού μυθολογικού κύκλου.

Ο εξώστης λειτουργεί και ως σύντομη διαδρομή για τον επισκέπτη που διαθέτει περιορισμένο χρόνο, ενώ επιπλέον οδηγεί στον στεγασμένο αρχαιολογικό χώρο στα θεμέλια του μουσείου. Εκεί διατηρείται τμήμα οικίας της 3ης χιλιετίας, τάφοι του 17ου αι. π.Χ. και η θεμελίωση του μυκηναϊκού τείχους της Καδμείας (13ος αι. π.Χ.).Τμήμα των μνημείων είναι ορατό και από την έκθεση, στην αίθουσα της αρχαϊκής περιόδου.

Στον εξώστη φιλοξενείται η απτική και εκπαιδευτική συλλογή, με επιλεγμένες αρχαιότητες. Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες υλοποιούνται στο χώρο εκπαιδευτικών προγραμμάτων .

Η επίσκεψη συμπληρώνεται με περιήγηση στον αύλειο χώρο όπου εκτίθενται λίθινα μνημεία και ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στον μεσαιωνικό πύργο.

Μπορείτε να ξεκινήσετε την εικονική περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών  εδώ.

«Kύρτου πλέγματα»: Ένας Διαδραστικός Άτλαντας για τα Δίκτυα οικονομίας, εξουσίας και γνώσης στον ελληνικό χώρο από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη σύγχρονη εποχή

Δεν είναι μόνο τα μουσεία που ενισχύονται από πόρους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ για να αναδείξουν τον αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, ενώ ταυτόχρονα προωθούν την επιστημονική γνώση και την κοινή αντίληψη για τον αρχαίο κόσμο….

Κύρτου πλέγμα (δίχτυ δικτύων) ονομάζει ο Πλάτων το κυκλοφοριακό σύστημα που διαχέει ζωή και θερμότητα στο σύνολο του οργανισμού (Τίμαιος, 79d). Το νεοπαγές Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, επιχείρησε να μελετήσει τη συγκρότηση και τις λειτουργίες των ποικίλων δικτύων που αναπτύχθηκαν στον ελληνικό χώρο, από την προϊστορία έως τους καθ΄ ημάς χρόνους και να εκτιμήσει τη συμβολή τους στη διαμόρφωσή του.

Στόχος του προγράμματος είναι η μελέτη, τεκμηρίωση και ερμηνευτική χαρτογράφηση της συγκρότησης και των λειτουργιών ποικίλων δικτύων που αναπτύχθηκαν ιστορικά και η εκτίμηση της επίδρασής τους στη διαμόρφωση των εκάστοτε εννοιολογήσεων του ελληνικού χώρου. Η ένταξη ιστορικών φαινομένων από την αρχαιότητα έως σήμερα στη λογική της θεωρίας των δικτύων συνιστά μία καινοτόμο προσέγγιση, που θα αναδείξει τη θέση του ελληνικού χώρου στα ευρύτερα συστήματα ανταλλαγών και επιδράσεων τόσο στον μεσογειακό, όσο και τον ασιατικό ή τον ευρωπαϊκό κόσμο.

Κεντρική υπόθεση εργασίας που διέπει το πρόγραμμα αυτό του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών είναι ότι ο ελληνικός χώρος δεν αποτελεί ενιαίο και στατικό σύνολο, ούτε είναι απλό αποτέλεσμα ιστορικών επεκτάσεων, κυριαρχιών ή διασποράς του ελληνικού στοιχείου, αλλά ότι πρέπει να διερευνηθεί σε συνάρτηση με τη λειτουργία περισσότερο σύνθετων μηχανισμών που ορίζουν συγκεκριμένες λειτουργίες και πρακτικές των ιστορικών κοινωνιών στον ευρύτερο ζωτικό τους ορίζοντα.

Για τον λόγο αυτό προκρίθηκε το ερμηνευτικό σχήμα των δικτύων. Τα ποικίλα δίκτυα που λειτουργούν στον ελληνικό χώρο έχουν ως αφετηρία τους την οικονομία, ωστόσο επιτρέπουν την ανάπτυξη αλληλεξαρτήσεων, συσχετισμών και αμοιβαιοτήτων, που επηρεάζουν σταδιακά το σύνολο των εκδηλώσεων της κοινωνίας και του πολιτισμού.

Μελετήθηκαν και παρουσιάστηκαν τα ακόλουθα Δίκτυα:

1. Δίκτυα χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων
2. Δίκτυα αγορών
3. Δίκτυα θεσμών
4. Δίκτυα γνώσης και πολιτισμού

Το έργο χρηματοδοτήθηκε και ολοκληρώθηκε στην Προγραμματική περίοδο ΕΣΠΑ 2007-2013, «Ανταγωνστικότητα και Επιχειρηματικότητα» με προϋπολογισμό €1.200.000 και συγχρηματοδότηση από Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Για πρώτη φορά τεκμήρια απ’ όλο το χρονικό φάσμα της ελληνικής ιστορίας μελετήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν σε ένα δυναμικό άτλαντα με ενιαία οπτική. Εκπονήθηκαν 42 επιστημονικές μελέτες και περισσότερα από 33 επιστημονικά δημοσιεύματα.

Αποτέλεσμα όλων αυτών των επιμέρους μελετών ήταν η αναλυτική τεκμηρίωση των ανωτέρω δικτύων, η ερμηνευτική τους χαρτογράφηση και η δημιουργία μιας βασικής ερευνητικής υποδομής για τη μελέτη της συγκρότησης και των λειτουργιών του ελληνικού χώρου. Τα δίκτυα που προκύπτουν από τις στοχευμένες μελέτες αποτυπώνονται σε έναν ελεύθερα διαθέσιμο ψηφιακό άτλαντα πολλαπλών θεματικών, μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας που επιτρέπει όχι μόνο την επανάχρηση των δεδομένων αλλά και την ελεύθερη πλοήγηση του χρήστη με επιλογή του χωρικού και του χρονικού πλαισίου.

Οι ερευνητές του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών και οι συνεργάτες του έργου παρήγαγαν για πρώτη φορά και με κοινή οπτική, ενιαία ερευνητικά αποτελέσματα σχετικά με τις διαφορετικές εκφάνσεις του ελληνικού πολιτισμού διαχρονικά. Μέρος των αποτελεσμάτων του έργου παρουσιάστηκαν σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 με τη συμμετοχή διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.