Συνέντευξη με τον βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών Στυλιανό Λασκαράκη για το λεξικό Αγχιαλίτικης ντοπιολαλιάς

Λεξικό Αγχιαλίτικης ντοπιολαλιάς: «Ένα βιβλίο αυθεντικό, βασισμένο σε μνήμες προσφύγων»

Πριν λίγο καιρό, είχαμε αναφερθεί στη μεγάλη τιμητική διάκριση του κ. Στυλιανού Λασκαράκη, ο οποίος ήταν ανάμεσα στα τιμώμενα πρόσωπα της Ακαδημίας Αθηνών για το 2020 με το ανέκδοτο βιβλίο του «Λεξικό της αγχιαλίτικης ντοπιολαλιάς», με το οποίο κατέκτησε το βραβείο του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων – ΙΛΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών.

Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον κ. Λασκαράκη ο οποίος περιέγραψε στο «Λαό» το συγγραφικό του έργο, πώς αποτύπωσε τις μνήμες των προσφύγων πρώτα σε ήχο και έπειτα στο χαρτί. Αξίζει να αναφέρουμε ότι δήλωσε ιδιαίτερα χαρούμενος για τη συνέντευξή μας διότι όπως μας είπε, διατηρεί πολύ φιλικές σχέσεις με ανθρώπους του Αλμυρού όπου ως εργολήπτης δημοσίων έργων –είναι συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός- δούλεψε στην περιοχή μας, μεταξύ των άλλων στην αναστήλωση του παλαιού Γυμνασίου, τη Βιβλιοθήκη, τον παραλιακό δρόμο, έκανε τη μελέτη του Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου στον Πλάτανο και πολλά άλλα έργα.

-Κύριε Λασκαράκη, πώς αποφασίσατε να γράψετε το βιβλίο σχετικά με την αγχιαλίτικη ντοπολαλιά;

-Χρειάστηκαν τέσσερα-πέντε χρόνια για να γίνουν οι απομαγνητοφωνήσεις και να γράψω το βιβλίο, αλλά και τέσσερις-πέντε δεκαετίες για να μαζέψω το υλικό. Είμαι γέννημα-θρέμμα Αγχιαλίτης. Ο παππούς μου ήταν από την Κρήτη και πήγαινε ελιές και λάδι στην  Αγχίαλο της Ανατολικής Ρωμυλίας, εκεί παντρεύτηκε κι έκανε οικογένεια. Ο πατέρας μου ο οποίος γεννήθηκε στην παλιά Αγχίαλο, ήρθε μετά τους διωγμούς από τους Βούλγαρους σε μικρή ηλικία μαζί με τους πρώτους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Όταν ήμουν περίπου 30 ετών, εργαζόμενος και έκανε κακό καιρό με αποτέλεσμα να μένω στο σπίτι, μου άρεσε να συνομιλώ με τον πατέρα μου σχετικά με την Αγχίαλο. Τον ρωτούσα πώς καλλιεργούσαν τα αμπέλια, πώς είχαν τις αλυκές, πώς ήρθαν, πού πήγαν πρώτα γιατί ως γνωστόν βρέθηκαν στην Αθήνα όπου τους πρόσφεραν 70 στρέμματα στο Παλαιό Φάληρο ώστε να μείνουν εκεί, πώς βρέθηκαν εδώ κι έφτιαξαν τη Νέα Αγχίαλο.

-Όλες αυτές τις μνήμες τις καταγράψατε σε μαγνητόφωνο;

-Ναι, πράγματι. Μου άρεσε αυτή η εξιστόρηση των γεγονότων, η καταγραφή. Μαγνητοφωνούσα κάθε συζήτηση με τον πατέρα μου που είχε μεγάλο θυμητικό και έκανα το ίδιο με άλλους Αγχιαλίτες. Για παράδειγμα, πήγαινα για κούρεμα σε έναν αγχιαλίτη πρόσφυγα, μιλούσαμε και κατέγραφα τη συνομιλία μας. Έτσι, κατάφερα να διασώσω τις μνήμες τους αλλά και τις λέξεις που χρησιμοποιούσαν, την αυθεντική αγχιαλίτικη ντοπολαλιά. Την ιστορία της Νέας Αγχιάλου την έχω δημοσιεύσει στην εφημερίδα του Συλλόγου Αγχιαλιτών της Αθήνας. Λόγω τους γεγονότος ότι οι ταινίες έχουν ημερομηνία ζωής, τις μετέτρεψα σε cd και πλέον σε ψηφιακή μορφή. Τα τελευταία χρόνια αποφάσισα να τις απομαγνητοφωνήσω, να συλλέξω όλο το υλικό σε ένα βιβλίο ώστε να είναι πιο εύκολη η καταγραφή και οποιοσδήποτε να μπορεί να το διαβάσει.

-Οπότε το βιβλίο σας είναι με τη μορφή λεξικού, έχει τις λέξεις που χρησιμοποιούσαν στην Αγχίαλο;

-Ναι, αποτελείται από 400 σελίδες και είναι λεξικό με αλφαβητική σειρά. Σε κάθε λέξη αναφέρω τι σημαίνει, χρησιμοποιώ παραδείγματα, αλλά έχω εξετάσει και την προέλευσή της. Αναφέρω δηλαδή τι επιρροή έχει, τούρκικη, βουλγάρικη, ιταλική. Είναι πλούσιο βιβλίο σε υλικό και χαρακτηρίζεται από την αυθεντικότητα. Δεν πρόκειται για κάτι που διάβασα ή έμαθα αλλά για ζωντανές μνήμες ανθρώπων. Κάθε λέξη που υπάρχει στο λεξικό, την έχει πει ο πατέρας μου ή κάποιος άλλος πρόσφυγας, έχει καταγραφεί σε ολοκληρωμένες προτάσεις, γνωρίζουμε πώς χρησιμοποιούνταν ή από πού προέρχονταν.

-Είχε κάποια σχέση με άλλη γλώσσα αυτή που μιλούσαν οι Αγχιαλίτες;

-Είχε πολλές επιρροές. Την μιλούσαν μόνο στην Αγχίαλο, ήταν κοντά στην αρχαία ελληνική καθώς όπως γνωρίζουμε, η Αγχίαλος ιδρύθηκε τον 5^ο αιώνα π.Χ. και ήταν αποικία των Μιλησίων. Όλη εκείνη η περιοχή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας ήταν ελληνική αποικία και κάθε περιοχή είχε τη δική της διάλεκτο. Οι παλιοί Αγχιαλίτες είχαν βυρσοδεψία και λόγω εμπορίου, διατηρούσαν επαφές με την Κωνσταντινούπολη, οπότε κι από εκεί πήραν πολλές επιρροές.

-Μπορείτε ενδεικτικά να μας πείτε μερικές λέξεις; Χρησιμοποιούνται ακόμη;

-Τις περισσότερες λέξεις τις χρησιμοποιούν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Αγχιαλίτες, τόσο στη Νέα Αγχίαλο όσο και στην σημερινή Πομόρια όπου διατηρείται το ελληνικό στοιχείο. Αυτή τη γλώσσα εγώ την έμαθα στο σπίτι μου και την μιλάω. Να αναφέρω μερικά παραδείγματα: λέμε «σήμερα ζιφίζει», δηλαδή ψιλοβρέχει, ζιφίλα είναι η ψιχάλα. «Πιάστηκε το ζνίχι μ» έλεγαν παλιότερα, δηλαδή πιάστηκε ο αυχένας μου. Καλοκαιρίζω σημαίνει δοκιμάζω για πρώτη φορά κάποιο φρούτο, κάλπης είναι ο τεμπέλης και καλαφατίζω είναι μια λαϊκή έκφραση για τη σεξουαλική πράξη αλλά και για τις επιδιορθώσεις στα σανίδια της βάρκας.

-Πότε θα εκδοθεί το βιβλίο;

-Βρίσκεται ήδη στη διαδικασία εκτύπωσης απ’ ό,τι γνωρίζω και σύντομα να είναι διαθέσιμο προς πώληση σε συμβολική τιμή. Το δώρισα στο Σύλλογο Αγχιαλιτών της Αθήνας με σκοπό να το εκδώσει και να κρατήσει τα έσοδα προς ενίσχυσή των δράσεών του.

-Και πώς προέκυψε η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών που σίγουρα είναι πολύ τιμητική για εσάς;

-Προέκυψε όταν είδε το βιβλίο ένας Καθηγητής Γλωσσολογίας. Του έκανε μεγάλη εντύπωση, μου είπε πως είναι αριστοτέχνημα και με προέτρεψε να το στείλω στην Ακαδημία Αθηνών. Μου ζήτησαν κάποια αντίγραφα και τα έστειλα χωρίς όνομα ώστε τα μέλη της Ακαδημίας να μην γνωρίζουν τον συγγραφέα. Έτσι γίνεται. Απαράβατος όρος ήταν να μην έχει εκδοθεί. Ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα. Αυτό έγινε πέρυσι την άνοιξη. Μετά από έξι-επτά μήνες, με τηλεφώνησαν και με ενημέρωσαν για το βραβείο. Δεν το περίμενα. Όταν μου αναφέρθηκε ότι το βραβείο είναι η ύψιστη τιμή για έναν πολίτη, τότε συνειδητοποίησα τι εστί.

-Δεν είναι κρίμα που η προσφυγική Νέα Αγχίαλος δεν έχει έναν χώρο διατήρησης της ιστορικής μνήμης, ένα μουσείο;

-Συμφωνώ απολύτως με τη διατύπωσή σας. Είναι αδικημένη σε σχέση με άλλες περιοχές. Θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το κράτος ή τον Δήμο ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος μνήμης, ένα λαογραφικό μουσείο που θα αποτυπώνει την ιστορία της, θα αναδεικνύει την προσφυγική καταγωγή της. Πρόκειται για φιλοπρόοδο λαό, με εργατικούς ανθρώπους, εξαιρετικούς.  Ίσως θα έπρεπε και οι ντόπιοι να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να πιέσουν καταστάσεις. Ευτυχώς υπάρχουν κάποιοι που αγωνίζονται να καταγράψουν την ιστορία ώστε να προσφέρουν στην πόλη και οι τοπικοί σύλλογοι έχουν σημαντικό ρόλο σε αυτό, διατηρώντας τα ήθη και τις παραδόσεις και επαφές με τους Αγχιαλίτες στην Πομόρια της Βουλγαρίας.

-Τέλος, έχετε κάποιο άλλο βιβλίο …στα σκαριά; Συνεχίζετε να γράφετε αυτόν τον καιρό;

-Μου αρέσει να συλλέγω πληροφορίες πάνω σε διάφορα θέματα. Έχω ετοιμάσει ένα βιβλίο σχετικό με τη βοτανολογία το οποίο θα ήθελα να δωρίσω σε κάποιο φορέα που ασχολείται με παιδιά ώστε να το αξιοποιήσει. Επίσης, γράφω διάφορα κείμενα για τη χημεία με γλώσσα λαϊκή. Το κάνω με αγάπη και χαρά και όχι επαγγελματικά.