Ε. Ζιγγιρίδης: Διατήρηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς

Γράφει ο Ευθύμιος Ζιγγιρίδης BEng MSc AMIEE MILT

Mέλος ΔΣ ΕΚΠΟΛ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Πρόεδρος Καππαδοκών Αργιλοχωρίου

Με αφορμή την ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς την 18^η Απριλίου, θα αναφερθώ στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά για την οποία δεν γίνονται εκτεταμένες συζητήσεις, εξάλλου ως όρος είναι σχετικά πρόσφατος.

Από το 2002 και παράλληλα με τις διεθνείς ζυμώσεις για την κατάρτιση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η ελληνική πολιτεία υιοθέτησε τον όρο «άυλα πολιτιστικά αγαθά», για να θεσπίσει τη διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς που μέχρι τότε περιγραφόταν ως «παραδοσιακός και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός». Έτσι, στον Νόμο 3028/2002 “Περί Προστασίας των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς” ως άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες, όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώμενα, μουσική, τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού. Επιπλέον, ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά, σύμφωνα με τη Σύμβαση της UNESCO για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2003), ορίζονται «οι πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και τεχνικές – καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα και οι πολιτιστικοί χώροι που συνδέονται με αυτές και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, κατά περίπτωση, τα άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους.

Ως αναφορά τις διαλέκτους, μια τοπική γλώσσα, μια διάλεκτος, ή και μια ιδιόλεκτος δεν μπορεί να προταθεί για εγγραφή στους Καταλόγους της UNESCO, αλλά μπορεί να προστατευτεί μέσα από το πλέγμα μέτρων διαφύλαξης που αφορούν προφορικές παραδόσεις, ή διαδικασίες προφορικής μεταβίβασης από γενιά σε γενιά μιας παραδοσιακής τεχνογνωσίας. Επιπροσθέτως, η UNESCO για την προστασία και προώθηση της γλωσσικής ποικιλομορφίας έχει δημιουργήσει τον Άτλαντα των Γλωσσών που Κινδυνεύουν.

Μέσα από την διαδικασία καταγραφής στο Εθνικό Ευρετήριο όπου αποτυπώνονται τα στοιχεία  της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, επιδιώκεται να δοθεί ο λόγος στους ίδιους τους φορείς της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (κοινότητες, ομάδες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα) προκειμένου να μοιραστούν τη δική τους πολιτισμική εμπειρία με το εγχώριο και διεθνές κοινό, να μιλήσουν για τη συλλογική τους ταυτότητα, να διατυπώσουν προτάσεις για τη μελέτη και κυρίως για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Έχουν καταχωρηθεί σε αυτό το ευρετήριο από το 2008, 26 στοιχεία μεταξύ των οποίων «ο βλαχικος γάμος στη Θήβα», «Το τσακώνικο μνημόσυνο στη Βασκίνα», Στειακός Πηδηχτός χορός, «Το ρεμπέτικο» και μέσα στο 2018 ο «Συνεργατισμός και Αλληλεγγύη: Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου».

Βλέποντας τις κατηγορίες τις οποίες περιλαμβάνονται στους καταλόγους με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, μπορεί κάποιος να σκεφθεί πόσες ντοπιολαλιές η διαλέκτους κατ’ αρχήν έχουμε στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού. Έχουμε σαρακατσάνους, βλάχους, καππαδόκες, μικρασιάτες των παραλίων, πόντιους, πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας. Κάθε φυλή έχει γλωσσικές ιδιαιτερότητες τις οποίες θα μπορούσαμε να διαφυλάξουμε και να καταγράψουμε ως άυλη κληρονομιά. Επίσης ένας μεγάλος αριθμός εθίμων, χορών, φαγητών και παραμυθιών μεταδίδεται προφορικά από γενιά σε γενιά χωρίς να καταλαβαίνουμε το βάθος και την σπουδαιότητα αυτών των παραδόσεων.

Ζούμε σε έναν τόπο όπου δραστηριοποιούνται πολλοί πολιτιστικοί σύλλογοι, προσπαθώντας να διατηρήσουν τις προγονικές παραδόσεις και να τις επικοινωνήσουν σε ένα ευρύτερο κοινό. Ως πρόεδρος των Καππαδοκών Αργιλοχωρίου και ως δημότης Αλμυρού μπορώ να κατανοήσω τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές προεκτάσεις της διατήρησης αυτών των παραδόσεων και την καταγραφή κάποιων από αυτές οι οποίες καλύπτουν τα κριτήρια της «Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της UNESCO, στο Εθνικό Ευρετήριο.

Μέσα από τις  προσπάθειες της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Αυτοδιοίκησης με τη συμβολή και άλλων φορέων και συλλόγων για την διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ας κάνουμε μια προσπάθεια για την διάσωση και της «Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» μας για να μπορούμε να διασφαλίσουμε και να διατηρήσουμε στο διηνεκές τις παραδόσεις μας και τις ρίζες του λαού μας.