1940-1941 – 78 χρόνια μετά: Τι έκανε η Πατρίδα μας και τι δεν έκαναν οι άλλοι

γράφει ο Κώστας Γκουντάρας

Μέρες δόξας, μέρες εθνικής υπερηφάνειας και έπαρσης, μέρες που η σκέψη κι ο λογισμός γυρίζουν πίσω, τότε που ο πόλεμος συντάρασσε υπαρξιακά τη μικρή αλλά με μεγάλη ψυχή Πατρίδα μας. Με το πέρας των επιχειρήσεων οι μεγάλες και απαίσιες εκείνες στιγμές του πολέμου, δεν θα ζουν, πλέον, παρά στην ανάμνηση των ανθρώπων.

Η ιστορία, ύστερα από μια πεντάχρονη χαώδη αμφιταλάντευση, συνέχισε την άτεγκτη πορεία της στο δρόμο που της άνοιξαν οι νικητές. Οι θετικές επιτεύξεις του πολέμου έριξαν, αν όχι στη λησμονιά, πάντως όμως στην ανεπικαιρότητα όλα εκείνα τα υπέροχα και τραγικά περιστατικά, που ζήσαμε με τόση ένταση μέσα από τις αφηγήσεις δικόν μας ανθρώπων.

Ο ενθουσιασμός στην ετυμολογική σημασία της λέξης, δεν μπορεί να είναι μόνιμη κατάσταση. Περνά κάποτε, αργά ή γρήγορα, και παραμένουν τα θετικά του αποχτήματα.

Το «ΟΧΙ» της 28^ης Οκτωβρίου, η αλβανική εκστρατεία, η αντίσταση των οχυρών, ο απελευθερωτικός αγώνας, υμνήθηκαν και θα υμνούνται στους αιώνες. Μα προορισμός των πολέμων δεν είναι να τροφοδοτούν με ψηλά θέματα και με θαυμαστές περιπέτειες τη λαϊκή παράδοση ή την έμπνευση των ποιητών.

Οι πόλεμοι φτιάχνουν κόσμους χειροπιαστούς που ελάχιστη σχέση έχουν με τους πανέμορφους, αλλά φανταστικούς κόσμους της ποίησης και των θρύλων.

Έχουμε που έχουμε εμείς οι νεότεροι Έλληνες το ελάττωμα να παρηγορούμαστε, αναλογιζόμενοι τα περασμένα μεγαλεία. Καιρός είναι να ανασκουμπωθούμε, αν θέλουμε να μην πλουτίσουμε με την ιστορία αυτού του πολέμου το μακροσκελέστατο κατάλογο των μεγαλείων μας, των περασμένων και οριστικά θαμμένων.

Γιατί αν τα καταφέρουμε έτσι, δεν θα έχουμε το δικαίωμα, μα και ούτε θα μπορέσουμε ποτέ να παρηγορηθούμε. Γι’  αυτό, χωρίς να αποξενωθούμε ούτε για μια στιγμή από το ηρωικό κλίμα μέσα στο οποίο κατορθώσαμε να κρατηθούμε στα τέσσερα χρόνια του πολέμου μας, ας κάνουμε κάποτε-κάποτε και κανέναν ισολογισμό. Τα έργα μας, θα πείτε, μιλούν μόνα τους, τα κατορθώματά μας θα είναι αθάνατα, η δόξα μας αιώνια. Καμία αντίρρηση. Αλλά πειράζει τάχα, πλάι στα έπη, τα θούρια και τους παιάνες, να φτιάξουμε κι ένα αρχείο της υπόθεσης «ΕΛΛΑΔΑ», ξυρό, στυγνό και πεζό σαν όλα αυτού του είδους τα έγγραφα, όπου να λέμε και να θυμίζουμε τι έκανε αυτή η μικρή χώρα, που δεν το έκανε κανένα άλλο κράτος, τι πρόσφερε στον αγώνα, πως συνέβαλε στη νίκη;

Δε ζούμε δυστυχώς στα χρόνια εκείνα που οι άνθρωποι όχι μόνο γοητευόταν, αλλά και πείθονταν, από μόνη την εξιστόρηση των μεγάλων πράξεων. Καλοί είναι οι ραψωδοί, μα χρειαζόμαστε περισσότερο τους διαπραγματευτές, τους ψυχρούς αλλά ευέλικτους, τους απαθείς αλλά καπάτσους εκείνους ανθρώπους, που τέχνη τους είναι να βγάζουν όσο το δυνατόν περισσότερο ζουμί. Έτσι μόνο θα θέσουμε τους μεγάλους προ των ευθυνών τους κυρίως στο θέμα: Τι έκανε η Ελλάδα και τι δεν έκαναν οι άλλοι.

1) Τάχθηκε με τη μερίδα εκείνη που εκπροσωπούσε τις υψηλότερες έννοιες της ανθρωπιάς, της λευτεριάς και της προόδου. Εναρμόνισε τα συμφέροντά της με τη βαθύτερη επιταγή του όλου ψυχικού της πολιτισμού, για να βρεθεί έτσι κάθε φορά με το μέρος του δικαίου Οι άλλοι εκτός από τους νικητές Αγγλία, Ρωσία. Αμερική ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο, τόσο στο πεδίο της ηθικής όσο και του συμφέροντος. Άλλαξαν στρατόπεδο και ότι κέρδισαν το 1914, μετά το Α΄ πόλεμο έχασαν το 1944 μετά το Β΄.

2) Στον Α΄ πόλεμο η Ελλάδα τάχθηκε με το δίκαιο και τη νίκη. Τη δεκαετία 1930-40 η Ελλάδα βρέθηκε σε μια παράξενη αντινομία. Η επιβολή της φασιστικής δικτατορίας δεν την οδήγηση στη φασιστική παράταξη, αλλά αντίθετα τάχθηκε με τις ξεκάθαρες προτιμήσεις του Έθνους. Είναι μοναδικό στην ιστορία το φαινόμενο της Ελληνικής δικτατορίας, που τάχθηκε από την πρώτη στιγμή εναντίον του φασισμού. Σαν Έλληνες και μόνο Έλληνες διεκδικούμε υπέρ της Ελλάδος όλα όσα την τιμούν. Από την άλλη πλευρά η θριαμβεύτρια του 1918 Γαλλία σαρώθηκε λόγου μίσους και υπεροψίας. Το pourqoi της ψυχικής ανεπάρκειας το ‘λεγαν φασίστες και κουμουνιστές.

 3) Η δικτατορική κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά ανταποκρίθηκε με την εξωτερική της πολιτική στα ύπατα συμφέροντα του Έθνους. Σε αντίθεση με τις άλλες «φασιστοκρατούμενες» χώρες που δεν τόλμησαν κάτι παρόμοιο. Ρουμάνοι, Ιταλοί, Βούλγαροι Ούγγροι άφησαν τις ηγεσίες τους να τους οδηγήσουν στη κατοχή.

4) Εμείς δεν αποδεχθήκαμε μόνο τον πόλεμο, αλλά ήμασταν και έτοιμοι να τον διεξαγάγουμε. Εμείς παρουσιάσαμε το θαύμα της Πίνδου και της αντεπίθεσης ενώ οι άλλοι δεν βοήθησαν τη συμμαχική υπόθεση.

5) Μπήκαμε στο πόλεμο χωρίς συζήτηση, μανούβρες, παζαρέματα, αλλά ψύχραιμα, νηφάλια, λογισμένα. Από τον Ανώτατο άρχοντα ως το τελευταίο φανταράκο ξέραμε τις μαύρες μέρες που μας περίμεναν. Κι όμως μπήκαμε στο πόλεμο για να δώσουμε και χρόνο στη μοναδική σύμμαχό μας Μεγάλη Βρετανία που τον χρειάζονταν. Ενώ οι άλλοι, όπως η Τουρκία σκόρπησε παχιά και μεγάλα λόγια αριστερά δεξιά, συμμάχησε μ’  όλο τον κόσμο, αλλά στο τέλος …από δω παν οι άλλοι!

6) Η Ελλάδα μπήκε στο πόλεμο την πιο κρίσιμη στιγμή. Η Αγγλία ήταν ολομόναχη και πάσχιζε να αποκρούσει τις επιθέσεις των Γερμανών. Η Αμερική βρίσκονταν ακόμη μακριά. Η Σοβιετική Ένωση είχε το περιβόητο σύμφωνο φιλίας με τη Γερμανία. Η Αυστρία, η Τσεχοσλοβακία, η Νορβηγία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Δανία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Τουρκία δεν είπαν «όχι» στο πόλεμο ή αν το είπαν με βαριά καρδιά. Το «ΟΧΙ» όμως το δικό μας λίγο διέφερε από μια ιερατική αυτοκτονία. Το «ΝΑΙ» που τόσοι και τόσοι το πρόσφεραν δεν θα της στοίχιζε και πολλά πράγματα. Το περισσότερο που είχε να πάθει ήταν μια κατοχή, οπωσδήποτε λιγότερο σκληρή από αυτήν που πέρασε. Μπορούσε ακόμη να παζαρέψει το «ΝΑΙ» σε βάρος των άλλων, εξουδετερώνοντας προκαταβολικά το άτιμο Βουλγαρικό παιχνίδι. Δεν έκανε, όμως, τίποτε από όλα αυτά κι αντιμετώπισε δυο μεγάλες αυτοκρατορίες γιατί πίστευε τυφλά, παράλογα, απεγνωσμένα ότι το δίκαιο είναι στη μεριά που τάχθηκε και ακόμα γιατί σ’  αυτήν ανήκει το μέλλον. Είθε οι αποφάσεις και το αίμα των προγόνων μας να αποτελούν αναντίρρητα στοιχεία και πλεονεκτήματα στις κατά καιρούς αντιμετωπίσεις μας από τους μεγάλους της γης. Διαφορετικά ας είμαστε έτοιμοι για νέα ΟΧΙ. Αρκεί να υπάρξουν …ΕΛΛΗΝΕΣ.