Ευθύμιος Ζιγγιρίδης: Η προσφορά των κέντρων πρόληψης στην τοπική κοινωνία

έκδοση 23-6-2018

Στις 26 Ιουνίου καθιερώθηκε η «Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους». Η καθιέρωση έγινε στις 7 Δεκεμβρίου 1987 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Σκοπό έχει να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις που έχει η χρήση ναρκωτικών, αλλά και η παράνομη διακίνησή τους.

Γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ’80 εφαρμόστηκαν από την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών τα πρώτα πιλοτικά προγράμματα πρόληψης στο χώρο του σχολείου και στην περιβάλλουσα κοινότητα, βασισμένα σε αντίστοιχα προγράμματα άλλων χωρών της Ευρώπης. Τα προγράμματα αυτά διαπνέονται από μια φιλοσοφία ευρύτερης προσέγγισης της πρόληψης της χρήσης ναρκωτικών. Αυτή δεν εστιάζεται στην ίδια τη χρήση και στους κινδύνους από αυτή. Δεν αποβλέπει σε άμεσα αποτελέσματα. Επικεντρώνεται κυρίως στις αιτίες του προβλήματος, επιδιώκοντας την προαγωγή της γενικότερης ψυχοκοινωνικής υγείας των νέων (ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, μείωση του συναισθήματος μοναξιάς, ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, αντιστάσεων σε αρνητικές επιρροές, ικανότητας λήψης υπεύθυνων αποφάσεων για τον τρόπο ζωής) μέσω μιας αμιγούς εκπαιδευτικής διαδικασίας βασισμένης σε σύγχρονες μεθόδους ενεργητικής μάθησης.

Στην προσέγγιση αυτή στηρίχθηκε και η πρώτη συστηματική προσπάθεια εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης στη χώρα, από τον ΟΚΑΝΑ το 1995, με το σχεδιασμό ενός προγράμματος ανάπτυξης Κέντρων Πρόληψης (Κ.Π.) ανά την Ελλάδα. Τα Κ.Π. λειτουργούν σε συνεργασία του ΟΚΑΝΑ με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αναγνωρίζοντας τη συμβολή των τοπικών κοινωνιών στο έργο της πρόληψης

Τα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας εφαρμόζουν προγράμματα πρόληψης, βασισμένα στη φιλοσοφία της αγωγής και της προαγωγής της υγείας, και επιδιώκουν την ευαισθητοποίηση των φορέων και των πολιτών

Η φιλοσοφία των κέντρων πρόληψης  αφορά συγκεκριμένα προγράµµατα και διαχέεται στο οικογενειακό, στο σχολικό και στο εργασιακό περιβάλλον και στην κοινότητα. Η πρόληψη οφείλει να ξεκινάει από την οικογένεια και το σχολείο, εκεί που ο χαρακτήρας του ατόµου διαμορφώνεται ουσιαστικά και να φτάνει στο επίπεδο της επιστημονικής κοινότητας. Η εκπαίδευση των νέων και των γονέων, σχετικά µε την επικινδυνότητα της χρήσης ουσιών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η εκπαίδευση των γονέων σε στάσεις και συμπεριφορές που ευνοούν την πρόληψη, είναι απαραίτητη για την µελλοντική θωράκιση του παιδιού απέναντι στον κίνδυνο της ουσιοεξάρτησης ή όποιας άλλης μορφής εξάρτησης.

Οι οµάδες των γονέων και η εκπαίδευση των δασκάλων αλλά και των καθηγητών σε  προγράµµατα πρόληψης θεωρείται αναγκαία προάγοντας την ψυχική τους υγεία. Για παράδειγµα µέσω της εκπαίδευσης των µαθητών σε προγράµµατα αγωγής υγείας, οι µαθητές εκπαιδεύονται να φροντίζουν τον εαυτό τους και να αναγνωρίζουν τους επικείμενους κινδύνους. Συνεπάγεται λοιπόν ότι δεν αρκεί µόνο να στηριζόμαστε στην πρόληψη γιατί όσο πετυχημένη και αν είναι αυτή, πάντα θα υπάρχει ο χώρος και η ζήτηση για την χρήση ουσιών ή άλλων εξαρτήσεων. Χρειάζεται και η Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας µέσω δράσεων και Προγραµµάτων. Επιπροσθέτως έχουν  δηµιουργηθεί  προγράµµατα για την ευαισθητοποίηση απέναντι στα προγράµµατα του εθελοντισµού και δηµιουργία ειδικού κέντρου για την οργάνωση των εθελοντικών δραστηριοτήτων. Τέλος είναι άξιο να σηµειωθεί πως συνοπτικά η φιλοσοφία της πρόληψης αφορά τον άνθρωπο, τις σχέσεις, την επικοινωνία και ότι η έλλειψη αυτών ευνοεί την εξάρτηση και την χρήση ουσιών. Στις µέρες µας λοιπόν πρέπει να ενεργοποιηθούν νέα λειτουργικά δίκτυα, νέες µορφές επικοινωνίας

Τα 75 Κέντρα Πρόληψης σε όλη την Ελλάδα έχουν αποτελέσει τα τελευταία 22 χρόνια το σημαντικότερο όπλο της τοπικής κοινωνίας για την πρόληψη και την προαγωγή της ψυχικής υγείας κατά των εξαρτητικών συμπεριφορών είτε πρόκειται για το διαδίκτυο, είτε πρόκειται για ναρκωτικά, είτε για κάπνισμα, είτε για αλκοόλ. Τα προγράμματα τους, το 2017,έχουν ωφελήσει γύρω στους 300.000 άτομα εκ των οποίων 150.000 μαθητές Α και Β βάθμιας εκπαίδευσης, γονείς, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες των σωμάτων ασφαλείας και λοιπό πληθυσμό. Στο Νομό μας το ίδιο έτος ωφελήθηκαν περίπου 4.200 άτομα. Η επιτυχία των προγραμμάτων που εφαρμόζονται αποτυπώνεται στην επαναλαμβανόμενη συμμετοχή σε προγράμματα των κέντρων πρόληψης των ίδιων σχολείων και των ίδιων εκπαιδευτικών σε ποσοστό 40% περίπου

Το πρόβληµα των εξαρτήσεων απαιτεί την συνεχή επανεξέταση του και την προσαρµογή του στις νέες στρατηγικές και τα νέα δεδοµένα. Άµεσος στόχος πρέπει να είναι η επιδίωξη για ταυτόχρονη καταπολέµηση της άγνοιας του πληθυσμού και της δηµιουργίας εθισµών.

H αύξηση χρηματοδότησης θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη εστιασμένων η ενδεδειγμένων παρεμβάσεων . Ιδιαίτερη σημασία έχει η εμπλοκή των τοπικών φορέων  και θεσμικών στα προγράμματα πρόληψης και τη υλοποίηση  τους. Δίνεται έτσι ιδιαίτερη σημασία στην έννοια της «Δικτύωσης» ως στρατηγικής που στοχεύει  στην ευαισθητοποίηση φορέων θεσμών και της τοπικής κοινωνίας, έτσι ώστε να αναλάβουν ενεργό ρόλο στα θέματα πρόληψης εξαρτητικών συμπεριφορών,  με στόχο την διευκόλυνση και κυρίως το πολλαπλασιασμό  του έργου των κέντρων πρόληψης,  σε μια κατεύθυνση όπου  η πρόληψη να μην κινείται στην λογική της «ανάθεσης στον ειδικό», αλλά να γίνει μέρος της συνείδησης όλων των θεσμών και φορέων της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας.

ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΖΙΓΓΙΡΙΔΗΣ BEng MSc AMIEE MILT

Aντιπρόεδρος Κέντρου  Πρόληψης Μαγνησίας «Πρόταση Ζωής»

Μέλος ΔΣ Πανελλήνιου Δίκτυου Κέντρων Πρόληψης (ΔΙΚΕΠΡΕ)