Παναγιά: Η μάνα των αγγέλων και των ανθρώπων

Του Κώστα Γκουντάρα

Με κατάνυξη η Ορθοδοξία γιορτάζει στις 15 Αυγούστου την Κοίμηση της Θεοτόκου, τη μεγαλύτερη εορτή του καλοκαιριού και από τις κορυφαίες στην εκκλησιαστική ζωή. Η Παναγία μας, μητέρα των αγγέλων και των ανθρώπων, είναι η μετά Θεόν Θεός και η δυνάμει Εκκλησία. Είναι η Πρώτη μετά τον Ένα στη Θεολογία, την επέλεξε ο Θεός για να συνδιαλλαγεί με τον άνθρωπο. Έγινε η αγαπημένη των υμνωδών και ενέπνευσε όλες τις μορφές της τέχνης. Όπως η άσπορος σύλληψη και Γέννηση του Θεανθρώπου και η Κοίμησή της υπήρξε ένα ακόμη θαυμαστό περιστατικό στη ζωή της Μαρίας.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου έγινε στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο ζούσε η Παναγία, κατ’ εντολή του Ιησού, μετά τη Σταύρωσή Του. Τρεις ημέρες πριν από τη Κοίμησή της ο αρχάγγελος Γαβριήλ την ενημέρωσε ότι ήλθε η ώρα για να μεταβεί στον Υιό της. Στη συνέχεια πήγε στο Όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί. Επιστρέφοντας ενημέρωσε τους οικείους της και ετοίμασε το νεκροκρέβατό της. Την Τρίτη ημέρα ακούστηκε βροντή δυνατή και νέφη εμφανίστηκαν, τα οποία έφεραν από κάθε γωνιά της Γης τους μαθητές του Ιησού. Μεταξύ αυτών και οι  Άγιοι Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και Ιερόθεος και Απόστολοι Τιμόθεος και Παύλος. Όταν η Θεοτόκος Κοιμήθηκε οι Απόστολοι τοποθέτησαν  το σώμα της σε μνήμα στη Γεσθημανή. Μετά τρεις ημέρες έφθασε στα Ιεροσόλυμα ο Απόστολος Θωμάς ο οποίος θέλησε να προσκυνήσει το σώμα της Παναγίας. Όταν οι Απόστολοι άνοιξαν το μνήμα διαπίστωσαν ότι το πανάγιο σκήνωμα είχε αναληφθεί στους ουρανούς. Επειδή  κανείς δε μπορεί να εισέλθει στον παράδεισο με το γήινο σώμα του εκτιμάται ότι η Παναγία έλαβε το άυλο σώμα που θα λάβουμε μετά τη μεγάλη κρίση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού στη γη. Υπολογίζεται ότι η Κοίμηση της Θεοτόκου έγινε όταν η Παναγία ήταν 72 ετών, περίπου 24 χρόνια μετά τη Σταύρωση και την Ανάληψη του Ιησού.

Με τη Κοίμηση της Θεοτόκου κλείνει, ουσιαστικά, το εκκλησιαστικό έτος, το οποίο ανοίγει με τη γέννησή Της στις 8 Σεπτεμβρίου. Είναι εμφανές ότι το εκκλησιαστικό έτος αρχίζει με τη γέννησή και ολοκληρώνεται με την Κοίμηση του προσώπου που αποτελεί τη «γέφυρα» μεταξύ φθοράς (επίγειας ζωής) και αφθαρσίας (επουράνιας ζωής).

Ο Δεκαπενταύγουστος, λοιπόν, εορτάζεται από τους Έλληνες ως δεύτερο Πάσχα. Λέγεται και Πάσχα του Καλοκαιριού, η δε Παναγία κατέχει ξεχωριστή θέση μεταξύ των μορφών της ελληνικής λαϊκής λατρείας. Τα θρησκευτικά πανηγύρια είναι από τα έθιμα εκείνα που αντέχουν ακόμη στο χρόνο, ανεξάρτητα από τις αλλαγές που έχουν δεχθεί. Τα πανηγύρια της Παναγίας ξεχωρίζουν για την επικοινωνιακή σημασία και βαρύτητα. Εκεί στο περίβολο της εκκλησίας θα συναντηθούν οι γνωστοί και συγγενείς, για να προσκυνήσουν στη χάρη Της. Εκεί στο πανηγύρι θα ξοδέψουν στα όργανα, θα επιδείξουν στο χορό, θα σχολιάσουν, θα κρίνουν, θα ευχαριστηθούν.

Ο γλωσσικός μας πλούτος που αναφέρεται στην Παναγία και αντανακλά τη θέση της στη συνείδηση και στην ψυχή του λαού μας έδωσε μια σειρά από επώνυμα της Παναγίας, που εκφράζουν αυστηρή και ταυτόχρονα τρυφερή ευλάβεια και πίστη, αλλά και φόβο και σιγουριά της προστασίας: Αγιά, Αγιάσος, Αγιοσυρίτισσα, Αγιονορίτισσα, Αγριδιώτισσα, Αμοργιανή, Αγία Γαλήνη, Απακοή, Αγία Σκέπη, Αγία Λαύρα, Βαγγελίστρα, Βροντούσσα, Βλαχέρνα, Γαλήνη, Γιάτρισσα, Γλυκοφιλούσσα, Γοργοπάκουος, Γορίτσα, Διασώζουσσα, Εκαντοταπυλιανή, Ευαγγελίστρια, Ελεούσσα, Ζωοδόχος Πηγή, Θαλασσίτρια, Θεοτόκος, Θεοσκέπαστος, Καταφυγή, Κατευοδώτρα, Καταπολιανή, Κανάλα, Λαμπρινούσσα, Λιμνιώτισσα, Λουλουδιανή, Μυρτιδιώτισσα, Μισοχωριανή, Μεγαλόχαρη, Μαλαματένια, Μπρουσιώτισσα, Νεαμονίτισσα, Ξένη, Ξενιά, Οδηγήτρια, Ολυμπιώτισσα, Πανάχραντος, Παντανάσσα, Πανύμνητος, Πρωτόθρονος, Περδικολόγισσα, Παναγίτσα, Παρηγορίτισσα, Παλιοκαστρίτσα, Παμμακάριστη, Πολίτισσα, Πυργιανή, Πορταΐτισσα, Ρόδον το Αμάραντον, Σπηλιανή, Σπηλιώτισσα, Σωτείρα, Τροωδίτισσα, Υπαπαντή, Φανερωμένη, Φουρτούνια, Χρυσοπηγή, Χρυσοβαλάντου, Χρυσοσκαλίτισσα, Χαρτωμένη, Χωστή.

Όλα αυτά, λοιπόν, τα τόσο μοναδικά και σημαντικά είναι αποτέλεσμα της παρουσίας της Θεοτόκου στο πλευρό του ανθρώπου. Η Μάνα του Χριστού, καθημερινά μεταξύ ουρανού και γης, μεσιτεύει, βοηθά, συμπαρίσταται, συμβουλεύει, μοιράζει αγάπη, στηρίζει. Ανεπανάληπτος «ρόλος» που την έχει καταξιώσει στις συνειδήσεις των πιστών παιδιών της. Και να φανταστεί κανείς ότι αυτή η «κοινή θνητή» έχει πετύχει αυτά τα τόσο μοναδικά και σημαντικά χωρίς να έχει πει έστω και μια λέξη. Από την εμφάνισή της κοντά στους γονείς της, μέχρι την Κοίμησή της, ακόμη και κάτω από το Σταυρό, σιωπά. Και αυτή η σιωπή είναι ο πλούτος της και η μεγάλη κληρονομιά για τον άνθρωπο, για εμάς. Παράδειγμα προς μίμηση, εχέγγυο επιτυχίας, υπόδειγμα ζωής, πρότυπο για τον καθένα που σέβεται το δημιουργό που τον έπλασε κατ’ εικόνα και ομοίωση, άρα και τον εαυτό του. Η σιωπή της Παναγίας είναι ο λαμπερότερος χρυσός μέσα στο θησαυροφυλάκιο της Ορθοδοξίας ειδικά. Αυτή τη σιωπή γιορτάζουμε σήμερα, μια σιωπή που επί 20 αιώνες μας προτείνει καθημερινά το διαχρονικό τρόπο ζωής και σωτηρίας από το κακό που συνυπάρχει μέσα μας και που απευθύνεται και στο σώμα και στη ψυχή και που ο δικός Της ο Υιός μας φανέρωσε με την ενανθρώπιση και την Ανάστασή Του.