Ζωή Ράππου: Έλλειμμα Δημοκρατίας – Όρος Όθρυς: Η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να αγνοεί τους κατοίκους

Αποκλεισμός των Τοπικών Κοινωνιών

από τις Αποφάσεις για τις Ανεμογεννήτριες:

Ένα Έλλειμμα Δημοκρατίας

Όρος Όθρυς: Η ενεργειακή μετάβαση

δεν μπορεί να αγνοεί τους κατοίκους

Και πάλι στο προσκήνιο η εκμετάλλευση/υποβάθμιση του βουνού μας…

Η επιχειρούμενη εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην Όθρυ για ακόμη μια φορά προκαλεί έντονες αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, η οποία καταγγέλλει την πλήρη απουσία ουσιαστικής διαβούλευσης και τη λήψη αποφάσεων ερήμην τους.

Παρά την ανάγκη για στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αδιαφανής διαδικασία αδειοδότησης και η περιφρόνηση της τοπικής φωνής εγείρουν σοβαρά ερωτήματα για τη δημοκρατική νομιμοποίηση τέτοιων έργων.

Επανέρχομαι για 2η φορά σε ό,τι αφορά τις ανεμογεννήτριες, επισημαίνοντας αυτή τη φορά την ανάγκη για ενεργό συμμετοχή των κατοίκων στον ενεργειακό σχεδιασμό, προκειμένου η πράσινη μετάβαση να γίνει με κοινωνική δικαιοσύνη και περιβαλλοντικό σεβασμό.

Η επιτακτική ανάγκη για στροφή προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, έχει φέρει την αιολική ενέργεια στο επίκεντρο της εθνικής στρατηγικής. Όμως η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί και δεν πρέπει να προχωρά εις βάρος των τοπικών κοινωνιών και του φυσικού περιβάλλοντος.

Η περίπτωση της σχεδιαζόμενης εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο Όρος Όθρυς αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στρεβλής προσέγγισης.

Πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, ενταγμένο κατά τόπους στο δίκτυο Natura 2000 (GR1430003 και GR1420011). Φιλοξενεί ενδημικά και απειλούμενα είδη, προστατευόμενα δασικά οικοσυστήματα και παραδοσιακές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες. Είναι ένας χώρος με σπάνια χλωρίδα και πανίδα, παραδοσιακές δραστηριότητες, μονοπάτια, μνήμη. Ταυτόχρονα, έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία και τη λαϊκή παράδοση της περιοχής, αποτελώντας σημαντικό τοπόσημο για τις κοινότητες που το περιβάλλουν. Επιπλέον, αποτελεί χώρο πολιτισμικής και μυθολογικής σημασίας, καθώς σχετίζεται με αρχαίους μύθους και το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής της Θεσσαλίας και της Φθιώτιδας.

Το βουνό μας, με την πλούσια βιοποικιλότητα, τη γεωλογική ιδιαιτερότητα και την οικολογική του σημασία, αποτελεί ένα από τα εμβληματικά βουνά της Κεντρικής Ελλάδας.

Κι όμως, η εγκατάσταση ανεμογεννητριών προχωρά χωρίς ουσιαστική διαβούλευση, με μελέτες που παραβλέπουν τις σωρευτικές επιπτώσεις και τις πραγματικές ανάγκες της περιοχής.

Η προοπτική εγκατάστασης δεκάδων ανεμογεννητριών σε διάφορες κορυφογραμμές του, χωρίς ουσιαστική ενημέρωση και κυρίως χωρίς συναίνεση των κατοίκων, προκαλεί εύλογη ανησυχία και αντίδραση.

Κάτοικοι και φορείς της περιοχής επισημαίνουμε το έλλειμμα διαφάνειας στη διαδικασία αδειοδότησης, την απουσία ουσιαστικής διαβούλευσης, καθώς και την ελλιπή περιβαλλοντική αξιολόγηση των έργων. Ο σχεδιασμός φαίνεται να αγνοεί τη σημασία του βουνού για την τοπική οικολογία, την παραδοσιακή κτηνοτροφία, τον τουρισμό και το πολιτισμικό απόθεμα της περιοχής.

Το πρόβλημα δεν είναι η αιολική ενέργεια αυτή καθαυτή. Το πρόβλημα είναι η επιβολή λύσεων χωρίς συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται αποκλειστικά από κεντρικές αρχές ή ιδιωτικά συμφέροντα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην καθημερινότητα των ανθρώπων, τότε η «πράσινη ανάπτυξη» χάνει τον ουσιαστικό χαρακτήρα της.

Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν είναι ζήτημα μόνο τεχνολογικής επιλογής. Είναι πρωτίστως και κυρίως πολιτική και κοινωνική υπόθεση. Χρειάζεται σχεδιασμός με διαφάνεια, θεσμική πρόβλεψη για συμμετοχή των πολιτών, αυστηρή προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων και ξεκάθαρο σεβασμό στην πολιτισμική ταυτότητα κάθε περιοχής.

Η Όθρυς δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως «κενός χώρος» για επενδύσεις. Είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα, ένας φυσικός και πολιτισμικός θησαυρός, ένας τόπος με ιστορία και κοινωνικό βάθος. Και ως τέτοιος, αξίζει τον πλήρη σεβασμό μας.. Οι άνθρωποι που ζουν γύρω του έχουν δικαίωμα να εκφράσουν τη γνώμη τους και να συμμετάσχουν ισότιμα στον σχεδιασμό που αφορά τον τόπο τους.

Η Πολιτεία οφείλει να ακούσει. Γιατί χωρίς κοινωνική συναίνεση, καμία ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να είναι ούτε δίκαιη ούτε βιώσιμη.

Η αιολική ενέργεια αποτελεί βασικό άξονα της εθνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η πράσινη μετάβαση δεν πρέπει να μετατραπεί σε εργαλείο υποβάθμισης φυσικών περιοχών και περιθωριοποίησης τοπικών κοινωνιών. Η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση περισσότερων από 100 ανεμογεννητριών  εγείρει σοβαρά ερωτήματα ως προς τη νομιμότητα, τη σκοπιμότητα και –κυρίως– τη δημοκρατικότητα τέτοιων έργων.

Οι αδειοδοτήσεις των αιολικών σταθμών προχωρούν χωρίς να προηγηθεί ουσιαστική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, τους δήμους και τους περιβαλλοντικούς φορείς.  Η έλλειψη ειδικών οικολογικών αξιολογήσεων, όπως προβλέπεται από την ευρωπαϊκή και εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ – Νόμος 3937/2011), συνιστά σοβαρό θεσμικό έλλειμμα.

Πέρα από τα νομικά ζητήματα, οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι ήδη ορατές. Οι κάτοικοι εκφράζουν αγωνία για την καταστροφή του φυσικού τους τοπίου, για τον κίνδυνο ερημοποίησης και για την υποβάθμιση των προοπτικών ήπιου τουρισμού και τοπικής ανάπτυξης. Επιπλέον, η μεταφορά τεράστιων ανεμογεννητριών σε δύσβατες ορεινές περιοχές προϋποθέτει τη διάνοιξη δασικών δρόμων, την κοπή αιωνόβιων δέντρων και την αλλοίωση του ανάγλυφου – πράξεις με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις.

Η Πολιτεία έχει ευθύνη να επαναξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο προωθείται η αιολική ενέργεια στην Όθρυ. Η ανάπτυξη πρέπει να είναι ολιστική, επιστημονικά τεκμηριωμένη και κοινωνικά συμμετοχική. Χωρίς την ενεργό παρουσία των τοπικών κοινωνιών στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των έργων, η «πράσινη» πολιτική κινδυνεύει να χάσει την κοινωνική της νομιμοποίηση.

Οι ανεμογεννήτριες δεν πρέπει να γίνονται σύμβολο διχασμού, αλλά συνεργασίας. Κι αυτό θα συμβεί μόνο αν οι φωνές των τοπικών κοινωνιών ακουστούν – όχι τελευταίες, αλλά πρώτες.

Η τοπική κοινωνία δεν αντιτίθεται στην καθαρή ενέργεια, αλλά στην απουσία διαλόγου, διαφάνειας και ουσιαστικής συμμετοχής.

Όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται χωρίς τους κατοίκους, όταν η γνώμη μας είναι μια τυπική διαδικασία χωρίς ουσία ακόμα και οι πλέον καλοπροαίρετες πολιτικές οδηγούν σε κοινωνικά αδιέξοδα και περιβαλλοντικές αντιδράσεις.

Και όμως, σήμερα προωθείται η εγκατάσταση δεκάδων ανεμογεννητριών σε κορυφογραμμές με πλήρη περιφρόνηση της γνώμης των κατοίκων. Ούτε ερωτηθήκαμε, ούτε συμμετείχαμε.

Οι δημότες έχουν κάθε δικαίωμα να ερωτηθούν, να ακουστούν και να αποφασίσουν για τον τόπο τους. Δεν είμαστε “εμπόδιο στην πρόοδο” — ζητάμε σεβασμό, συμμετοχή, και βιώσιμη λύση.

Οι αδειοδοτήσεις προχώρησαν με διαδικασίες που χαρακτηρίζονται από έλλειψη διαφάνειας, χωρίς ουσιαστική διαβούλευση, και με ανεπαρκείς μελέτες ως προς τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Αναρωτιέμαι, λοιπόν:

Είναι αυτός ο ενδεικνύμενος τρόπος για μια δίκαιη, βιώσιμη πολιτική;
Είναι δυνατόν να μιλάμε για “πράσινη ανάπτυξη”, όταν αγνοούμε τη φωνή αυτών που θα ζήσουν τις συνέπειές της;

Ας είμαστε σαφείς: δεν είμαστε ενάντια στην πράσινη ενέργεια. Είμαστε όμως ενάντια σε κάθε απόφαση που λαμβάνεται χωρίς εμάς, ερήμην των κατοίκων και των τοπικών κοινωνιών.

Είμαστε υπέρ του σεβασμού, της διαφάνειας και της συμμετοχής. Είμαστε υπέρ ενός ενεργειακού σχεδιασμού που δεν θυσιάζει βουνά και κοινότητες στο όνομα της απόδοσης και των πενιχρών αντισταθμιστικών έργων.

Η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να γίνει με όρους επιβολής. Χρειάζεται διαφάνεια, τεκμηρίωση και κοινωνική συναίνεση. Πρέπει να ενσωματώνει αρχές ενεργειακής δημοκρατίας και κλιματικής δικαιοσύνης.

Η Όθρυς είναι τόπος γεμάτος ζωή, παρελθόν και μέλλον. Αν θέλουμε να τον παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, πρέπει να σταθούμε με ευθύνη, με γνώση και με φωνή.

Αυτή τη φωνή καλούμαστε να υψώσουμε σήμερα. Ήρεμα, τεκμηριωμένα, αλλά αποφασιστικά.

Τι πρέπει να γίνει;

• Κατάθεση πρότασης στο ΥΠΕΝ για τροποποίηση νόμου ώστε η τοπική διαβούλευση να είναι υποχρεωτική
• Η γνωμοδότηση του Δημοτικού Συμβουλίου και των οργάνων της Τοπικής/Δημοτικής Κοινότητας να αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αδειοδότηση έργων ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας
• Δημόσια Διαβούλευση σε Τοπικό Επίπεδο με παράλληλη φυσική και ηλεκτρονική διαδικασία
• Δυνατότητα Τοπικού Δημοψηφίσματος στους δήμους με δεσμευτικό χαρακτήρα πριν από την εγκατάσταση.
• Η συγκατάθεση των Δημοτικών Συμβουλίων να είναι αναγκαία προϋπόθεση προτού προχωρήσει οποιαδήποτε χωροθέτηση.
• Δημόσιες συνελεύσεις σε όλα τα χωριά που γειτνιάζουν με τα σημεία εγκατάστασης, παρουσία εκπροσώπων ΥΠΕΝ, επιστημόνων και φορέων.