Ρεπορτάζ από την ημερίδα για τη διάσωση κι ανάδειξη του Μύλου Σαμαρίκου / βίντεο-εικόνες

 «ΜΥΛΟΣ ΣΑΜΑΡΙΚΟΥ: ΓΕΦΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΘΕΣ ΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ»

Η διάσωση του Μύλου θα μεταφέρει στο παρόν την παράδοση και την ψυχή όσων δημιούργησαν στο πέρασμά τους οι άνθρωποι

Την Τετάρτη 12 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αλμυρού μια άκρως ενδιαφέρουσα ημερίδα για την προβολή και ανάδειξη του Κυλινδρόμυλου Σαμαρίκου στον Αλμυρό, με θέμα: «Κυλινδρόμυλος Σαμαρίκου: Γεφυρώνοντας το χθες με το σήμερα».

Η εκδήλωση, η οποία οργανώθηκε από τον Δήμο Αλμυρού, τα αρχιτεκτονικά γραφεία Adamakis Architects του Κώστα και Στέφανου Αδαμάκη και Artlab 149 του Δημήτρη Φιλιππιτζή και των συνεργατών τους, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και τη Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού «Όθρυς», στέφθηκε με επιτυχία καθώς δόθηκε η ευκαιρία στους ομιλητές να αναπτύξουν, ο καθένας από την πλευρά του, ζητήματα και προβληματισμούς σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα της, αλλά και γενικότερα για την βιομηχανική αρχαιολογία και τη σημασία της στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της περιοχής.

Στο πρώτο μέρος της ημερίδας, η κ. Βάσω Ροντήρη, επίτιμη αρχαιολόγος της ΕΦΑ Μαγνησίας, αναφέρθηκε στην πρόταση ανάδειξης ενός πολιτιστικού τριγώνου, το οποίο θα περιλαμβάνει το Γιαννοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο, τον Κυλινδρόμυλο Σαμαρίκου, το Παλιό Γυμνάσιο του Αλμυρού και την Πινακοθήκη Αργυρόπουλου και θα αποτελέσει πόλο έλξης των επισκεπτών ως ο μοναδικός πυρήνας πολιτισμού στην πόλη του Αλμυρού. Με συγκεκριμένες παρεμβάσεις, κυκλοφοριακές και άλλες, αλλά και με την ανάδειξη και αξιοποίηση του Κυλινδρόμυλου Σαμαρίκου, όμορου με το Μουσείο, το κομμάτι αυτό της πόλης θα αποκτήσει ιδιαίτερη αξία και θα συμβάλει στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης της. Τέλος, η κ. Ροντήρη αναφέρθηκε στις πολυετείς προσπάθειες απόκτησης του Κυλινδρόμυλου από το Υπουργείο Πολιτισμού, οι οποίες έχουν αποβεί άκαρπες.

Στη συνέχεια, η κ. Ελένη Δημάκου, ιστορικός του πολιτισμού και μέλος του Δ.Σ. της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Όθρυς», είπε ότι η Εταιρεία είχε από καιρό επισημάνει τη σημασία των κτιρίων του Μύλου Σαμαρίκου, τόσο γι’ αυτά καθαυτά, όσο και λόγω της γειτνίασής τους με το Γιαννοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ο Αλευρόμυλος Σαμαρίκου, κατάλοιπο της εποχής του Μεσοπολέμου, είναι ένα από τα τελευταία ίχνη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που οφείλουμε να διασώσουμε  μεταφέροντας στο παρόν την παράδοση και την ψυχή όσων δημιούργησαν στο πέρασμά τους οι άνθρωποι που έζησαν εδώ.

Η κ. Δημάκου επισήμανε το γεγονός ότι στη διάρκεια της νεότερης ιστορίας του ο Αλμυρός δεν προστάτεψε την πολιτιστική του κληρονομιά, έτσι ώστε να διαμορφώσει μια ιδιαίτερη αστική ταυτότητα. Μετά την προσάρτηση στο ελληνικό Κράτος, η σπουδή για απαλλαγή από οτιδήποτε οθωμανικό, οδήγησε σε κατεδαφίσεις κτιρίων ιστορικής αξίας για την πόλη. Ιδιαίτερα μετά τον σεισμό του 1980 η πόλη έχασε οριστικά σημαντικά κτίσματα, χάνοντας έτσι σημαντικό μέρος της ιστορικής μνήμης της.

Τόνισε, η κ. Δημάκου, ότι η διάσωση και ανάδειξη των τεκμηρίων της βιομηχανικής κληρονομιάς  έχουν μεγάλη κοινωνική αξία, αφού ενισχύουν τη συλλογική μνήμη. Ο Μύλος, ως φορέας πληροφοριών από το παρελθόν, είναι μια πρόκληση προκειμένου να επαναδιαπραγματευθούμε τη σχέση του παλιού με το καινούργιο μέσα από μια αμφίδρομη τροφοδότηση συμβάλλοντας στη διαμόρφωση και εδραίωση της κοινωνικής μνήμης.

Ανάμεσα στους λόγους που επιβάλλουν τη διάσωση και ανάδειξη του Μύλου Σαμαρίκου ως βιομηχανικού μνημείου στην πόλη του Αλμυρού, η κ. Δημάκου στάθηκε ιδιαίτερα στην ιστορική του σημασία και στη σύνδεση με τον τόπο. Η  περιοχή Αλμυρού υπήρξε ανέκαθεν καθαρά γεωργική, αφού όλη η γύρω πεδινή έκταση χρησίμευε για την καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων. Ο Μύλος Σαμαρίκου, συνεπώς, έχει σχέση με την οργάνωση της παραγωγής και με τον μόχθο των ανθρώπων που έζησαν εδώ.  Με τη διατήρηση παγιώνουμε την «ατμόσφαιρα» μιας εποχής, και δυναμώνουμε με μια σύγχρονη πρακτική την ιστορία του τόπου μας, αυτή που θα βρουν οι επόμενες γενιές.

Ο Μύλος Σαμαρίκου, είπε η κ. Δημάκου, περιέχει και μια άλλη ιδιαίτερα σημαντική αξία που προκύπτει από τη γεωγραφική του θέση στον αστικό ιστό της πόλης, και συγκεκριμένα από τη γειτνίασή του με το Αρχαιολογικό Μουσείο, που, όπως ανέφερε και η κ. Ροντήρη, ιδρύθηκε  χάρη στο ζήλο του πρωτεργάτη της Φιλαρχαίου Εταιρείας Νικόλαου Γιαννόπουλου. Παρά το γεγονός ότι λειτουργεί έξω από το πλαίσιο μιας μεγάλης αστικής περιοχής, που περιορίζει δραματικά την επισκεψιμότητά του, το Μουσείο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης του Αλμυρού και της ευρύτερης περιοχής προβάλλοντας με τα εκθέματά του, αλλά και με τις δραστηριότητές του την Ιστορία και την Αρχαιολογία του τόπου. Όμως, ότι δεν μπορεί να αναπτυχθεί, πεθαίνει. Και αυτό θα συμβεί εάν επιτρέψουμε την ανέγερση ενός ιδιωτικού οικοδομήματος στο όμορο του Μουσείου οικόπεδο. Η άμεση γειτνίαση με το Μύλο και η ενοποίηση των δύο χώρων είναι η μοναδική ευκαιρία που έχει το Μουσείο για να αναπτυχθεί. Η επισκεψιμότητα θα αυξηθεί, αφού οι δύο χώροι θα αλληλοτροφοδοτούνται. Η σύνδεσή τους, δηλαδή, θα διευρύνει τη δυνατότητα προβολής και λειτουργίας του Μουσείου, και τις συνθήκες αστικής ποιότητας που αυτό προσφέρει στην πόλη μας. Και η κ. Δημάκου έκλεισε την ομιλία της λέγοντας: «Το Μουσείο πρέπει να μείνει ζωντανό και ανοιχτό στη σύγχρονη ζωή. Και αυτό είναι ανάγκη να το καταλάβουν οι αρμόδιοι φορείς της πόλης».

Τον λόγο ύστερα πήρε ο κ. Δημήτρης Φιλιππιτζής, αρχιτέκτονας, ο οποίος μίλησε για τους αλευρόμυλους και τους τρόπους και τα υλικά κατασκευής τους κάνοντας ένα πολύ ενδιαφέρον οδοιπορικό στην περιοχή του Πηλίου και των Σποράδων και παρουσιάζοντας τις δυνατότητες και τις προσπάθειες ανάδειξής τους μέσα από τη δημιουργία κέντρων πολιτισμού και διατήρησης της χρήσης και λειτουργίας τους.

Η κ. Βάνα Γεωργαλά, αρχιτέκτονας, υποψήφια διδάκτωρ του ΕΜΠ, με αφορμή τα υλικά κατασκευής του Μύλου Σαμαρίκου, έκανε μια ιστορική αναδρομή στην πέτρα, το ξύλο και τον πηλό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.  Στην ομιλία της έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ταυτότητα των κτιρίων και των δημιουργών τους τονίζοντας τη σημασία της διατήρησης αυτών των διαχρονικών υλικών και την προσπάθεια επανάχρησής τους με σκοπό την ιστορική και συλλογική μνήμη.

Στο δεύτερο μέρος της ημερίδας ο κ. Κώστας Αδαμάκης, αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, παρουσίασε την μεγάλη βιομηχανική κληρονομιά της πόλης του Βόλου. Μέσα από την ομιλία του φάνηκε η σημασία της ανάδειξης και της επανάχρησης και λειτουργίας των παλαιών βιομηχανιών της πόλης, οι οποίες από κουφάρια του παρελθόντος μεταμορφώθηκαν σε πολυλειτουργικά κέντρα του παρόντος.

Η ημερίδα έκλεισε με την παρουσίαση του κ. Στέφανου Αδαμάκη, αρχιτέκτονα, υποψήφιου διδάκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ο κ. Αδαμάκης ανέπτυξε το θέμα της μελέτης ανάδειξης του Κυλινδρόμυλου Σαμαρίκου που εκπονήθηκε από τα αρχιτεκτονικά γραφεία των κ.κ. Αδαμάκη και Φιλιππιτζή και τους συνεργάτες τους και στην οποία συμμετείχαν και φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου.

Ο κ. Αδαμάκης είπε ότι η μελέτη επικεντρώνεται στον Αλευρόμυλο Σαμαρίκου στον Αλμυρό, ένα αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Βρίσκεται σε στρατηγική θέση, κοντά στο Μουσείο Αλμυρού, γεγονός που επιτρέπει τη δημιουργία ενός ενιαίου πολιτιστικού χώρου. Η πρόταση στοχεύει στην αποκατάσταση των δύο βασικών κτιρίων—του Μύλου και της Αποθήκης Σίτου—και στην ενσωμάτωση νέων λειτουργικών χώρων.

Ο περιβάλλων χώρος, ανέφερε ο κ. Αδαμάκης, σήμερα αδιαμόρφωτος, θα αναπλαστεί με υπαίθριο αμφιθέατρο, πράσινες ζώνες και διαμορφωμένες διαδρομές, ενισχύοντας τη σύνδεση του μύλου με την τοπική κοινωνία. Ο Μύλος, αν και διατηρεί τη φέρουσα τοιχοποιία του, εμφανίζει εκτεταμένες φθορές σε στέγη, επιχρίσματα και ξύλινα στοιχεία. Η Αποθήκη απαιτεί αποκατάσταση της ξύλινης στέγης και των κουφωμάτων, με σεβασμό στην αρχική αρχιτεκτονική.

Η νέα χρήση περιλαμβάνει τη δημιουργία του Μουσείου Αλευρόμυλου, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων (100 θέσεων), πωλητήριο, γραφεία, χώρους υγιεινής και αποθηκευτικούς χώρους. Η αρχιτεκτονική πρόταση βασίζεται στη διατήρηση και ανάδειξη των ιστορικών χαρακτηριστικών των κτιρίων, ενώ οι νέες προσθήκες κατασκευάζονται με διακριτά σύγχρονα υλικά. Με αυτές τις παρεμβάσεις ο Αλευρόμυλος Σαμαρικού θα αποκτήσει μια νέα πολιτιστική ταυτότητα, συμβάλλοντας στη διατήρηση της βιομηχανικής κληρονομιάς και στην πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής.

Και όπως ανέφερε η κ. Δημάκου στην ομιλία της: «Η μουσειακή αποτύπωση του Μύλου Σαμαρίκου θα γίνει το συνδετικό στοιχείο με την τοπική αγροτική κοινωνία, ένας ορατός συνδετικός κρίκος του τόπου με την ιστορία του, αφού με το πλεονέκτημα της εικόνας που προσφέρει, μπορεί να περάσει μηνύματα στην κοινωνία. Διατηρώντας τον Μύλο “κατασκευάζουμε” έναν χώρο για το παρελθόν μας, για την κοινωνική μας μνήμη, αυτή που με τη σειρά της θα διαμορφώσει εμάς ως πολίτες, κάνοντάς μας κοινωνούς της πολιτιστικής εξέλιξης του τόπου. Αντίθετα, αν παραβλέψουμε τη σημασία του, χάνουμε την ευκαιρία να δυναμώσουμε με μια σύγχρονη πρακτική την ιστορία μας, αυτή που θα βρουν οι επόμενες γενιές.  Για όλους αυτούς τους λόγους δεν πρέπει να συνεχίσουμε ως «πόλη» να κάνουμε τα ίδια λάθη, χάνοντας για άλλη μια φορά ένα μέρος από τον ήδη φτωχό αρχιτεκτονικό μας πλούτο.»