Μαθητές-πρέσβεις του ΓΕΛ Αλμυρού γράφουν για την «γρήγορη μόδα»

Η μόλυνση του Περιβάλλοντος από τη βιομηχανία ρούχων και το έργο της Ε.Ε. στην άμβλυνσή της

Η βιομηχανία της γρήγορης μόδας –γνωστή ως fast fashion- αποτελεί ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, που διέπει κυρίως τις νεαρές ηλικίες και βασίζεται στην ανάγκη του ανθρώπου να επιδείξει μια εικόνα ανάλογη με εκείνη που προάγουν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Η τάση αυτή, που αποτελεί φαινόμενο των τελευταίων ετών, οδηγεί στην υπερκατανάλωση, η οποία πλήττει καίρια την υγεία τόσο των έμβιων όντων –ανθρώπου και ζώων- όσο και του ίδιου του περιβάλλοντος. Οι εξαιρετικά προσιτές τιμές που προωθούν σήμερα πολλές εταιρείες fast fashion έχουν προκαλέσει στο καταναλωτικό κοινό μια αγοραστική μανία, η οποία δεν ανταποκρίνεται στις φυσικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά τις ξεπερνά υπέρμετρα. Έτσι, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος,  η παγκόσμια παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών ινών υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία χρόνια: από 58 εκατομμύρια τόνους το 2000, έφτασε στους 109 το 2020 και υπολογίζεται μέχρι το 2030 να φτάσει στους 145 τόνους. Μάλιστα, ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν τα νούμερα που αποτυπώνουν την κατανάλωση σε ρούχα και υποδήματα ανά μέσο άτομο στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020: 400 m² γης, 9 m³ νερού και 391 Kg πρώτων υλών. Εύλογα, ίσως, να αναρωτιέται ο αναγνώστης με ποιον τρόπο η μόδα πλήττει το περιβάλλον, ποια μέτρα λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να προστατεύσει το περιβάλλον και τι μπορούμε να κάνουμε ο καθένας μας, ως υπεύθυνος κι ενεργός πολίτης, προκειμένου να αμβλύνουμε το πρόβλημα. Σε αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε παρακάτω να δώσουμε απαντήσεις.

Καταρχάς, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, οι βιομηχανίες παραγωγής της γρήγορης μόδας χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες νερού για την καλλιέργεια βαμβακιού, τη στιγμή, μάλιστα, που μεγάλο μέρος του πλανήτη μας αντιμετωπίζει προβλήματα λειψυδρίας, ενώ πολλές χώρες δεν έχουν καν πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Ειδικότερα, για να παραχθεί 1 κιλό βαμβάκι χρειάζονται 20.000 λίτρα νερού ενώ για έναν τόνο βαμμένου υφάσματος απαιτούνται 200 τόνοι καθαρού νερού. Για να γίνουν πιο κατανοητά τα παραπάνω νούμερα αναφέρουμε το εξής: για να δημιουργηθεί ένα μόνο βαμβακερό μπλουζάκι απαιτούνται 2.700 λίτρα γλυκού νερού, που αποτελούν τις ανάγκες ενός ατόμου σε πόσιμο νερό για 2,5 χρόνια.

Επιπλέον, η ρύπανση των υδάτων που προκαλείται είναι τόσο μεγάλη, ώστε η βιομηχανία κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων να ανάγεται στον τρίτο σημαντικότερο παράγοντα περιβαλλοντικής μόλυνσης. Ειδικότερα, το πλύσιμο των συνθετικών υφασμάτων απελευθερώνει ετησίως μισό εκατομμύριο τόνους μικροϊνών στους ωκεανούς, ενώ ένα μόνο φορτίο πλυντηρίου με ρούχα από πολυεστέρα μπορεί να αποβάλει 700.000 μικροπλαστικές ίνες, που μπορούν να καταλήξουν στην τροφική αλυσίδα. Εκτός από το παγκόσμιο πρόβλημα, η ρύπανση που προκαλείται από την παραγωγή ενδυμάτων έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία των ντόπιων πληθυσμών, των ζώων και των οικοσυστημάτων όπου εδράζονται τα εργοστάσια. Έτσι, πρόβλημα παρατηρείται στις εκτάσεις γης που δέχονται υπερεκμετάλλευση από τη βοσκή ζώων για την παραγωγή πρώτων υλών όπως μαλλί, κασμίρ κτλ, ενώ πολλές ύλες κάνουν το έδαφος στείρο και πολλά δάση αποψιλώνονται για την φύτευση των δέντρων που παράγουν ύλες, όπως rayon, βισκόζ, κτλ. Ταυτόχρονα, αξίζει να αναφέρουμε ότι μεγάλο μέρος των ενδυμάτων και γενικότερα των προϊόντων μόδας, όπως αξεσουάρ, παπούτσια και τσάντες, παράγονται με βάση τον πολυεστέρα, ο οποίος είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για το περιβάλλον. Ο πολυεστέρας -αν και είναι οικονομικότερος- έχει επιπτώσεις στην υγεία δεδομένου ότι αποτελεί υποπροϊόν του πετρελαίου, προϊόν όμως τοξικό για την καρδιά, τους πνεύμονες, το συκώτι και το δέρμα.

Επιπλέον, οι βιομηχανίες ρούχων απελευθερώνουν βλαβερά αέρια στην ατμόσφαιρα και ενισχύουν δραματικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, οι αγορές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην ΕΕ το 2020 οδήγησαν περίπου σε 270 Kg εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) ανά άτομο, γεγονός που σημαίνει ότι τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που καταναλώνονται στην ΕΕ προκάλεσαν εκπομπές αερίων θερμοκηπίου 121 εκατομμυρίων τόνων.

Δυστυχώς, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ξεφορτώνονται τα ανεπιθύμητα ρούχα έχει, επίσης, αλλάξει στις μέρες μας και τα είδη απορρίπτονται αντί να δωρίζονται. Λιγότερα από τα μισά μεταχειρισμένα ρούχα συλλέγονται για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση και μόνον το 1% ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα, αφού μόλις τώρα αρχίζουν να εμφανίζονται τεχνολογίες που επιτρέπουν την ανακύκλωση των ρούχων σε παρθένες ίνες. Κατά μέσο όρο, οι Ευρωπαίοι καταναλώνουν κάθε χρόνο σχεδόν 26 Kg κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και απορρίπτουν περίπου 11 Kg. Τα μεταχειρισμένα ρούχα μπορούν να εξαχθούν εκτός της ΕΕ, αλλά ως επί το πλείστον (87%) αποτεφρώνονται ή απορρίπτονται σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Η στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα

Τον Μάρτιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια νέα στρατηγική με στόχο τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και δυνατότητας επισκευής και ανακύκλωσης προϊόντων, την αντιμετώπιση της γρήγορης μόδας και την ενίσχυση της καινοτομίας. Η νέα αυτή στρατηγική περιλαμβάνει νέες απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, σαφέστερες πληροφορίες, Διαβατήριο Ψηφιακού Προϊόντος και καλεί τις εταιρείες να αναλάβουν την ευθύνη και να δράσουν με στόχο την ελαχιστοποίηση των αποτυπωμάτων άνθρακα στο περιβάλλον. Τον Ιούνιο του 2023, οι ευρωβουλευτές υπέβαλαν προτάσεις για σκληρότερα μέτρα της ΕΕ προκειμένου να σταματήσει η υπερβολική παραγωγή και κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Η έκθεση του Κοινοβουλίου ζήτησε την παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων με σεβασμό των ανθρωπίνων, κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και της καλής διαβίωσης των ζώων. Μάλιστα, αξίζει να αναφερθεί ότι η ΕΕ διαθέτει ήδη οικολογικό σήμα που μπορεί να εφαρμοστεί σε προϊόντα από παραγωγούς που τηρούν τα οικολογικά κριτήρια, γεγονός που διευκολύνει την ορατότητα σε προϊόντα που περιλαμβάνουν λιγότερες επιβλαβείς ουσίες και προκαλούν λιγότερη ρύπανση του νερού και του αέρα. Τέλος, τον Μάρτιο του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία -δομικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Το σχέδιο αυτό, το οποίο προβλέπει μέτρα για ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων, αποσκοπεί να προσαρμόσει και να ενισχύσει την οικονομία της ΕΕ με τρόπο που να είναι κατάλληλη για ένα πράσινο μέλλον.

Με βάση τα παραπάνω, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς του κάθε πολίτη ανάγεται σε μονόδρομο, αν θέλουμε να συμβάλουμε ενεργά στην επιβίωση του πλανήτη μας. Κλείνοντας αναφέρουμε τα λόγια του κ. Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικού αντιπροέδρου για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ο οποίος -μετά την υπογραφή του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία- δήλωσε τα εξής: «Για να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα ως το 2050, να διαφυλαχθεί το φυσικό μας περιβάλλον και να ενισχυθεί η οικονομική μας ανταγωνιστικότητα, θα πρέπει η οικονομία μας να λειτουργεί εξ ολοκλήρου κυκλικά. Σήμερα, η οικονομία μας εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό γραμμική, δεδομένου ότι μόνο το 12 % των δευτερογενών υλικών και πόρων επιστρέφουν στην οικονομία. Πολλά προϊόντα χαλάνε πολύ εύκολα, δεν μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν, να επισκευαστούν ή να ανακυκλωθούν ή κατασκευάζονται για μία χρήση μόνο. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες αξιοποίησης τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές. Με το σημερινό σχέδιο δράσης προσπαθούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που παράγονται τα προϊόντα και να ενδυναμώσουμε τους καταναλωτές, ώστε να κάνουν βιώσιμες επιλογές προς όφελος δικό τους και του περιβάλλοντος.»