Περιοδικό Υγεία: Ενδομητρίωση – Γράφει ο Ηλίας Νικολόπουλος

ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ Μια εξαιρετικά κοινή αλλά άγνωστη σε πολλές γυναίκες γυναικολογική πάθηση

Τί είναι η ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση είναι μια καλοήθης πάθηση κατά την οποία κύτταρα του ενδομητρίου (το εσωτερικό κάλυμμα της κοιλότητας της μήτρας) βρίσκονται έξω από την μήτρα όπως στις ωοθήκες, σάλπιγγες, έντερο ή ουροδόχο κύστη. Κατά τη διάρκεια του εμμηνορυσιακού κύκλου οι μεταβολές στις ορμόνες επηρεάζουν αυτά τα κύτταρα προκαλώντας φλεγμονή και ουλώδη ιστό μέσα στην πύελο.

Η ενδομητρίωση μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα των γυναικών καθώς μπορεί να έχει σωματικές, σεξουαλικές, ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες.

1 στις 10 γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας πάσχουν από ενδομητρίωση ενώ πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι σχεδόν 1 στις 2 γυναίκες με υπογονιμότητα έχουν ενδομητρίωση.

Τί συμπτώματα προκαλεί;

Τα συμπτώματα της ενδομητριωσης ποικίλουν και έχουν κυκλικό χαρακτήρα ακολουθώντας τον εμμηνορυσιακό κύκλο. Το συνηθέστερο είναι ο πόνος. Οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση περιγράφουν έντονους πόνους κατά τη διάρκεια της περιόδου (δυσμηνόρροια) αλλά και λίγες μέρες πριν την περίοδο. Ο πόνος στην επαφή ή ο πόνος κατά την ούρηση ή την αφόδευση μπορεί επίσης να οφείλεται στην ενδομητρίωση. Άλλα συμπτώματα αποτελούν η χρόνια κόπωση, η ναυτία ή ο εμετός κατά τη διάρκεια της περιόδου, το κοιλιακό φούσκωμα, η αιματουρία, ο πόνος που αντανακλά στα κάτω άκρα, η διαταραχή στις κενώσεις και οι βαριές εμμηνορρυσίες.

Πολλά από τα συμπτώματα μπορεί να θεωρούνται φυσιολογικά ή να αγνοούνται τόσο από τις ίδιες τις γυναίκες όσο και από τους γυναικολόγους, με αποτέλεσμα η διάγνωση της ενδομητρίωσης να καθυστερεί κατά μέσο όρο 7,5 χρόνια.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Ένα πλήρες ιστορικό αποτελεί το πρώτο βήμα προς τη διάγνωση της ενδομητρίωσης αναγνωρίζοντας τα συμπτώματα που μπορεί να σχετίζονται με την πάθηση.

Το υπερηχογράφημα ως πρώτη απεικονιστική μέθοδος μπορεί να συμβάλει στη διάγνωση εφόσον υπάρχουν κύστεις στις ωοθήκες με τη χαρακτηριστική μορφολογία του ενδομητριώματος (σοκολατοειδής κύστη). Η μαγνητική τομογραφία κάτω κοιλίας ως πιό λεπτομερής απεικονιστική μέθοδος και με την κατάλληλη εμπειρία του ακτινολόγου μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση όζων ενδομητρίωσης ή αδενομύωσης (δηλαδή την ενδομητρίωση στον μυ της μήτρας).  Δυστυχώς με τον υπέρηχο ή τη μαγνητική δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε επιφανειακές εστίες ενδομητρίωσης που μπορούν επίσης να προκαλούν μια σειρά συμπτωμάτων στην καθημερινότητα των γυναικών. Για αυτό και η λαπαροσκόπηση είναι η μέθοδος εκλογής για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Κατά τη λαπαροσκόπηση ο γυναικολόγος έχει τη δυνατότητα να διακρίνει τις εστίες ενδομητρίωσης και να τις αφαιρέσει ούτως ώστε να υπάρχει και ιστολογική επαλήθευση της νόσου.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης στοχεύει στην βελτίωση των συμπτωμάτων και όχι στην εξάλειψη της νόσου καθώς είναι μία πάθηση που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα οιστρογόνα. Κατά την εμμηνόπαυση μειώνονται σημαντικά τα επίπεδα των οιστρογόνων και στην πλειοψηφία παύει να προκαλεί προβλήματα, υπάρχει όμως η πιθανότητα να συνεχίσει το αίσθημα του πόνου λόγω του ουλώδους ιστού στην πύελο.

Η θεραπεία που προτείνεται σε μία γυναίκα με ενδομητρίωση πρέπει να βασίζεται στην ηλικία της, την επιθυμία της για γονιμότητα, την σοβαρότητα των συμπτωμάτων και τα απεικονιστικά ευρήματα και περιλαμβάνει είτε φαρμακευτική αγωγή, ή χειρουργική αντιμετώπιση ή τον συνδυασμό και των δύο.

Τα αντιφλεγμονώδη παυσίπονα αποτελούν μία απλή και εύκολη λύση για γυναίκες με ήπια συμπτώματα.

Όταν τα συμπτώματα είναι πιο έντονα αλλά η επίτευξη εγκυμοσύνης δεν είναι στα άμεσα σχέδια της ασθενούς τότε υπάρχει η επιλογή των ορμονικών θεραπειών. Τα αντισυλληπτικά μπορούν να μειώσουν τον πόνο και τη ροή του αίματος κατά την διάρκεια της περιόδου. Τα χάπια προγεστερόνης καταστέλλουν την ανάπτυξη του ενδομητρίου εντός και εκτός μήτρας με αποτέλεσμα να βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης. Το ενδομήτριο σπείραμα προγεστερόνης (Mirena) λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο και έχει εξίσου αναλγητικά οφέλη. Τέλος, στις ορμονικές θεραπείες κατατάσσονται και οι ενέσεις που θέτουν το σώμα σε μία προσωρινή κατάσταση εμμηνόπαυσης και χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι ιδιαιτέρως έντονα και δεν υποχωρούν με τις προαναφερόμενες αγωγές.

Η λαπαροσκοπική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης αποτελεί την θεραπεία εκλογής σε γυναίκες που έχουν έντονο πυελικό άλγος, μη αντιμετωπίσιμο με φαρμακευτική αγωγή, έχουν κύστεις στις ωοθήκες που προκαλούν συμπτώματα ή πάσχουν από υπογονιμότητα χωρίς να έχει εντοπιστεί άλλος λόγος εκτός από την ενδομητρίωση. Η λαπαροσκόπηση προσφέρει στο χειρουργό την δυνατότητα διερεύνησης της πυέλου με εξαιρετική ευκρίνεια, επιβεβαιώνοντας τη διάγνωση της ενδομητρίωσης, και επιτρέπει, με χειρισμούς ακριβείας, την αφαίρεση κατά το μέγιστο δυνατό της νόσου. Η φλεγμονή και οι συμφύσεις που προκαλεί η ενδομητρίωση καθιστούν το λαπαροσκοπικό χειρουργείο ιδιαίτερα απαιτητικό και πολύπλοκο. Για αυτό σε πολλές Ευρωπαικές χώρες έχει εδραιωθεί ειδικό διετές πρόγραμμα εξειδίκευσης γυναικολόγων για να αποκτήσουν τις δεξιότητες και τη εμπειρία που χρειάζεται για να περατωθεί ένα τέτοιο χειρουργείο με ασφάλεια και να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Συμπερασματικά, η ενδομητρίωση είναι μία νόσος με πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία και  την καθημερινότητα των πασχόντων. Είναι σημαντικό λοιπόν οι γυναίκες να απευθύνονται σε εξειδικευμένους γυναικολόγους που με τη γνώση και την εμπειρία τους, έχοντας μια ασθενοκεντρική προσέγγιση, θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα πολυδιάστατα προβλήματα της ενδομητρίωσης.