Η Διοίκηση της επαρχίας Αλμυρού πριν την απελευθέρωση το 1881 – Γράφει ο Ιωάννης Καραπατάκης

Την περίοδο της τουρκοκρατίας στα χριστιανικά χωριά ως πρώτη βαθμίδα αυτοδιοίκησης ήταν οι Δημογεροντίες. Οι δημογέροντες ως κοινοτικοί άρχοντες ήταν εκλεγμένοι με ετήσια θητεία και στα καθήκοντά τους ήταν η συγκέντρωση των φόρων του χωριού τους και η αναλογία του φόρου που θα έπρεπε να πληρώσει το κάθε χωριό, στον καζά. Επιπλέον είχαν καθήκοντα στην επίλυση των διαφορών των συγχωριανών τους με την συνεργασία και την προεδρία του αρχιερέα.

Από τους δημογέροντες των χωριών που ανήκαν στην κάθε επαρχία, εκλέγονταν κάθε χρόνο οι προεστοί ή πρόκριτοι, που αποτελούσαν το δεύτερο βαθμό τοπικής διοίκησης και εκπροσωπούσαν την επαρχία τους στην έδρα του Πασά ή Βαλή. Οι προεστοί συνήθως προέρχονταν από εύπορες οικογένειες, γαιοκτημόνων ή εμπόρων ενώ ταυτόχρονα συνδύαζαν ικανότητα, τιμιότητα, ώριμη ηλικία και καλές διασυνδέσεις με τους Οθωμανούς της περιοχής. Εκπροσωπούσαν τις χριστιανικές κοινότητες σε όλες τις σχέσεις που αφορούσαν την οθωμανική εξουσία όπως διοικητικές, οικονομικές και διαδικασίες τήρησης της τάξης.Με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ο μέχρι τότε παραδοσιακός εκείνος θεσμός των δημογερόντων και προεστών τροφοδότησε τις νεοσχηματισμένες τοπικές διοικήσεις τη Συνέλευση της Βοστίτσας, τη Σύσκεψη των Καλτεζών από την οποία και αναδείχθηκε η Πελοποννησιακή Γερουσία, ο Άρειος Πάγος της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας στη Στερεά Ελλάδα και ο Οργανισμός της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος στο Μεσολόγγι. Οργανισμοί από τους οποίους προέκυψε η κεντρική διοίκηση μέσω των Εθνοσυνελεύσεων και των εκλεγμένων πληρεξουσίων σε αυτές καθώς και των Προσωρινών Διοικήσεων της Ελλάδος.
Επίσημα ο θεσμός καταργήθηκε επί Όθωνα το 1833 μετά την έκδοση του πρώτου νόμου περί Δήμων του Κράτους, οπότε οι Πρόκριτοι αντικαταστάθηκαν από τους Δημάρχους και τα δημοτικά συμβούλια.
Σημαντικά στοιχεία για τις δημογεροντίες των χωριών της επαρχίας Αλμυρού (Ermiye) μας δίνει η επιστολή υποστήριξης με ημερομηνία 28-8-1835 προς την Ιερά Μονή της Παναγίας Ξενιάς.
Το σημαντικό αυτό έγγραφο που τηρείται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, επικυρώνεται με έξι σφραγίδες και υπογραφές Τούρκων αρχόντων και του Μεχκεμέ ( Τουρκική Δικαστική Αρχή), με πρώτη τη σφραγίδα του «Βοϊβόδα αρμυρού δερβίς σελέμη» και ακολουθούν οι υπογραφές των δημογέροντων και πρόκριτων:
1. Της πόλεως Αρμυρού
Αναγνώστης Μπαλαμούτης
Αναγνώστης Κοστατίρα
Χρήστου Κωσταντης
Διμίτρις Διρτιλής
Κωνσταντής Νιφόρου

2. Του Πλατάνου
Ιωάννης Κοστίκος
Διμίτρι Κωσταντής
Ιωάννης Χατζηαναγνώστου
Παπακυρίτζη
Αναγνώστης Χατζηπασά

3. των κωμοπόλεων Κοκοτής,
Αθανάσιος φράνκους
Αποστόλις Σπανός
Χρήστος του Παπά
Γέργου Σταμούλης
Παπαρίζους
Διμίτρις Γεροδήμου

4. Κωφών
Πανάγος Παπαθανασίου
Παναγής Καραγέργου
Πανάγος νίκου σέγγλου
γηρο κοσταντής αθανασίου

5. Βρύνινας
Βασίλης Γέργου
Βαγγέλης κράντου
Παναγιότις κόταρη
Καραγέργος
Αναγνώστις Μησήρης
Διμήτρης Αναγνώστης

Εν Αρμυρώ τη 28 Αβγούστου 1835 – Αρ. Πρ. 2199 ΓΑΚ:013

Οι υποφαινόμενοι δημογέροντες και πρόκριτοι της πόλεως Αρμυρού & Πλατάνου των κωμοπόλεων Κοκοτής, Κωφών & Βρύνινας, πιστοποιούμεν εν συνειδήσει και διαβεββαιούμεν ότι το Μοναστήριον της Παναγίας Κισσώτισας το & Ξενιάς καλούμενον είναι Αρχαίον από το 647 εξακοσιοστόν τεσσαρακοστόν έβδομον από χρονιάς γεννήσεως κτισμένον’ Εις το μάρμαρον δηλοί, Σταυροπηγιακόν και το οποίον αμέσως εξήρτηται του Πατριαρχικού Θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως’ Είναι δε εν αυτώ κατά το νύν υπέρ τους τριάκοντα μοναχούς’ χρηστής διαγωγής και μοναχοί τω όντι. Διατελεί δε τούτο μάλλον ως πτωχοτροφείον και ξενοδοχείον ή Μοναστήριον και ως τοιούτον άνωθεν και εξαρχής διαλαλούν’ οι χριστιανοί των πέριξ αυτού κοινοτήτων μικρών τε & μεγάλων καθώς και των μακράν εντός και εκτός του Κράτους. Πλείστοι τε εκ παρακινήσεως δια την φιλάνθρωπον διοίκησιν των εν’ αυτώ μοναχών, κτήματα κατά καιρούς αφιέρωσαν εις αυτό, όπως με τα εισοδήματα τούτων μη διακόπτωνται τα φιλάνθρωπα έργα. Τα πλείστα δε των κτημάτων τούτων υπάρχουν εντός του Κράτους του Ελληνικού, εξόχως δε κατά Σούρπην & Γαρδίκιον.
Νύν δε κατήντησεν το Μοναστήριον τούτον εις ελεεινήν κατάστασιν διά την αφαίρεσιν των κτημάτων εντός του κράτους από την Ελληνική Κυβέρνηση ώστε οι εν αυτώ μοναχοί λιμοκτονούσιν και πας πτωχός & ξένος στερούμενος βοηθείας αναστενάζουσιν εκ καρδίας μην έχοντες που την κεφαλήν κλίναι.
Όθεν καθ’ αίτησιν του Ιερομονάχου Ανατολίου, Επιτρόπου & Πληρεξουσίου του Μοναστηρίου δίδεται αυτώ το παρόν από εμάς πιστοποιητικόν εγγράφως περί της καταστάσεως του Μοναστηρίου τούτου ίνα χρησιμεύσει αυτώ όπου ανήκει.
Επικυρωμένον από την εξουσίαν & μεχκεμέν της πόλεως Αρμυρού και υποφαινόμεθα.

Στη θέση αυτή του εγγράφου τέθηκαν για επικύρωση, έξι σφραγίδες και υπογραφές Τούρκων αρχόντων και του Μεχκεμέ (Τουρκική Δικαστική Αρχή). Πάνω από την πρώτη σφραγίδα υπήρχε η επισήμανση:
ο Βοϊβόδας αρμυρού δερβίς σελέμης μαρτυρώ και ακολουθούν:

Οι Δημογέροντες & πρόκριτοι των πόλεων και των Κομοπόλεων
Αρμυρού
Αναγνώστης Μπαλαμούτης
Αναγνώστης Κοστατίρα
Χρήστου Κωσταντής
Διμίτρις Διρτιλής
Κωνσταντής Νιφόρου

Πλατάνου
Ιωάννης Κοστίκος
Διμίτρι Κωσταντής
Ιωάννης Χατζηαναγνώστου
Παπακυρίτζη
Αναγνώστης Χατζηπασά

Κοκοτών
Αθανάσιος φράνκους
Αποστόλις Σπανός
Χρήστος του Παπά
Γέργου Σταμούλης
Παπαρίζους
Διμίτρις Γεροδήμου

Βρύνινας
Βασίλης Γέργου
Βαγγέλης κράντου
Παναγιότις κόταρη
Καραγέργος
Αναγνώστις Μησήρης
Διμήτρης Αναγνώστης

Κωφών
Πανάγος Παπαθανασίου
Παναγής Καραγέργου
Πανάγος νίκου σέγγλου
γηρο κοσταντής αθανασίου
Εν Αρμυρώ τη 28 Αβγούστου 1835.