Οι εορτασμοί της Επετείου Απελευθέρωσης του Αλμυρού

Ο πανηγυρικός λόγος της κας Ελένης Δημάκου – Μπέσσα

Από τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου, άρχισαν οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό της επετείου της Απελευθέρωσης της πόλης του Αλμυρού. Θα βρείτε σκανάροντας το QR code δυο λινκ το ένα με φωτογραφίες και βίντεο από την κατάθεση στεφάνων και τον πανηγυρικό της ημέρας και το δεύτερο με οπτικοακουστικό υλικό από τις εκδηλώσεις στο ωδείο Αλμυρού.

Βάσει προγράμματος τελέστηκαν Λειτουργία στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου προεξάρχοντος του Αρχιερατικού Επιτρόπου Αλμυρού, π. Γεωργίου Μπέκα και επίσημη δοξολογία με συμμετοχή των Αρχών της πόλης, αιρετών και συμπολιτών μας.
Αμέσως μετά τη δοξολογία, τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε η κα Ελένη Δημάκου – Μπέσσα, Ιστορικός του Πολιτισμού, Μέλος της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού ΟΘΡΥΣ.
Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο των Πεσόντων από τις Αρχές και τέλος ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των ένδοξων νεκρών μας και ο Εθνικός Ύμνος.
Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν το βράδυ της ίδιας μέρας με χορωδιακή βραδιά στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Ωδείου, με την μικτή χορωδία του Δήμου Αλμυρού και την συμμετοχή της μικτής χορωδίας Νέας Αγχιάλου Βόλου, υπό την διεύθυνση και επιμέλεια της μαέστρου κας Μαριάννας Σαμαρτζή. Το χορευτικό τμήμα Αλμυρού του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου, ξεσήκωσε το κοινό με παραδοσιακούς μικρασιάτικους χορούς. Πρέπει οπωσδήποτε να σταθούμε στις εκπληκτικές ερμηνείες που απολαύσαμε, των Μαρίας Αγγελή και Γιώργου Φυτιλή. Μαγικές, καλοδουλεμένες. Αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο και να δείτε το βίντεο.

Η συνεργασία των δυο χορωδιών, έφερε εκτός από ένα πολύ ωραίο αποτέλεσμα και ένα μήνυμα συνεργασίας στα πολιτιστικά δρώμενα του Αλμυρού και της Νέας Αγχιάλου.

Ομιλία  της κας Ελένης Χ. Δημάκου στον πανηγυρικό εορτασμό για την επέτειο των 141 χρόνων ελευθερίας του Αλμυρού

Η σημασία της 17^ης Αυγούστου 1881 για τον Αλμυρό

Παρά το γεγονός ότι οι ιστορικές χρονολογήσεις – τομές στη ροή του χρόνου είναι συμβατικές, θεωρούνται απαραίτητες προκειμένου να ορίσουν γεγονότα σημαντικά. Μια τέτοια ιστορική τομή αποτελεί για την πόλη του Αλμυρού η 17^η Αυγούστου 1881, αφού τότε η επί αιώνες οθωμανοκρατούμενη περιοχή μας αρχίζει τον ελεύθερο βίο της. Είναι γνωστό ότι, μετά την αίσια έκβαση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ο Αλμυρός δεν συμπεριλήφθηκε εντός των ορίων του κράτους που δημιουργήθηκε το 1830, εν ονόματι του ελληνικού έθνους. Η οροθετική γραμμή που όριζε τα βόρεια σύνορά του περνούσε μέσα από την περιοχή του Αλμυρού, μοιράζοντάς την ανάμεσα στην ελληνική και Οθωμανική επικράτεια.  Η πόλη του Αλμυρού, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής, που έμεινε στην τουρκική κατοχή έπρεπε να περιμένει πενήντα χρόνια ακόμη για να αναπνεύσει τον αέρα της ελευθερίας.   

Διαβάζουμε από το κείμενο του τηλεγραφήματος που στάλθηκε εκείνη τη Δευτέρα 17 Αυγούστου 1881 από το τηλεγραφείο της Σούρπης:   «Αρειμάνιος ελληνικός στρατός, […] εισελθών σήμερον εις πόλιν μας προσέφερεν ελευθερίαν ημίν ποθητήν. Πόλις Αλμυρού και άπασα επαρχία ενθουσιωδώς κραυγάζουσι, ζήτω έθνος, ζήτω βασιλεύς Γεώργιος, ζήτωσαν προστάτιδες Δυνάμεις και ο ελληνικός στρατός.» Το τηλεγράφημα απευθυνόταν προς τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κουμουνδούρο και το υπέγραφε  η ελληνοτουρκική επιτροπή παράδοσης και παραλαβής της πόλης του Αλμυρού.  

Το Αυγουστιάτικο αυτό πρωινό, ήταν πολύ διαφορετικό απ’ αυτά  που βίωναν συνήθως οι Αλμυριώτες, αφού άφησαν όλοι τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης και βγήκαν να υποδεχθούν τον ελευθερωτή ελληνικό στρατό. Μια θριαμβική αψίδα από μυρσίνες που στήθηκε στη θέση Κεφάλωση έγραφε: «Ζήτω ο Βασιλεύς. Ζήτω η ένωσις».  Λίγο αργότερα ο στρατός έφθασε έξω από τον Αλμυρό, όπου περίμενε για δύο ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο μαζί  με το ενθουσιώδες πλήθος μέχρι να ολοκληρωθεί από τους προπορευόμενους η διαδικασία παράδοσης και παραλαβής της πόλης. Στις 10.30 το πρωί υπό τους ήχους των σαλπίγγων και της μουσικής κάθε εισερχόμενου τάγματος, ο στρατός μπήκε στην πόλη, και παρήλασε από το ανατολικό ως το δυτικό άκρο. Την επομένη η απελευθέρωση επισφραγίστηκε με την τέλεση  πανηγυρικής δοξολογίας από τον ηγούμενο της Μονής Ξενιάς και τη συμμετοχή 46 ιερέων των γύρω πόλεων και χωριών, στη μοναδική τότε εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Ο Αλμυρός, βέβαια, δεν εμφανίστηκε στο ιστορικό προσκήνιο το 1881. Αντίθετα, η περιοχή του στη διαχρονία αποκαλύπτεται διαρκώς από την ιστορική έρευνα: αναδύεται στους μύθους που έχουν παρεισφρήσει στην ιστορία της «Αχαΐας Φθιώτιδας» και συνυφαίνονται μαζί της. Είναι η κλασική και η ελληνιστική Άλος, πόλεις προγονικές του Αλμυρού. Είναι ο μεσαιωνικός Αλμυρός, που αναφέρεται και ως «οι Δύο Αλμυροί»,  μια «μεγάλη παραθαλάσσια πόλη» όπως την είδε ο Βενιαμίν της Τουδέλας,  «την οποία κατοικούν Βενετοί, Πιζάνοι, Γενουάτες, καθώς και διάφοροι έμποροι που την επισκέπτονται». Τις σπίθες εμπορικής ακμής του ήρθε να σβήσει οριστικά  η οθωμανική κατάκτηση στις αρχές του 15^ου αιώνα. Μετά την κατάκτηση οι πηγές εμφανίζουν τον Αλμυρό στη σημερινή του θέση. Μια πόλη, η εικόνα της οποίας, με «τα κυπαρίσσια και τους πλατάνους να κατασκιάζουν τους δρόμους, τα σπήτια, […]και τους θόλους των τζιαμίων» πρόδιδε, σύμφωνα με τη Χωρογραφία του Λεονάρδου, διοίκηση «δεσποτική». Αυτή τη «δεσποτική» Οθωμανική διοίκηση υπέστησαν οι Αλμυριώτες για σχεδόν 5 αιώνες.   

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα γεγονός υπέρτατης σημασίας. Η Θεσσαλία γενικότερα δεν έλαβε σημαντικό μέρος σ’ αυτή, αφού ο ξεσηκωμός στο Πήλιο κατεστάλη γρήγορα. Άλλωστε, η ύπαρξη τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή απαγόρευε την εκδήλωση κάθε επαναστατικής απόπειρας. Πολλοί, όμως, Αλμυριώτες αγωνιστές έδωσαν το παρόν στα κινήματα της Ρούμελης και του Μοριά, εντασσόμενοι σε σώματα οπλαρχηγών που δρούσαν εκεί. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο πλούσιος σε δράση οπλαρχηγός Γιάννης Βελέντζας, ένα πρόσωπο που υποληπτόταν βαθιά ο Γιάννης Μακρυγιάννης.

Με την ολοκλήρωση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, πολλοί απ’ αυτούς συνέχισαν τον αγώνα τους στην Θεσσαλία και ιδιαίτερα στη μεθοριακή υπόδουλη περιοχή του Αλμυρού, όπου είχε επιταθεί η ανασφάλεια. Εκδηλώθηκαν επαναστατικά κινήματα και δόθηκαν πολλές και σκληρές μάχες με τη συμμετοχή πολλών Αλμυριωτών. Ανάμεσα σ’ αυτές δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε σ’ αυτές που έγιναν στη Μονή Ξενιάς και στον Πλάτανο, κατά το τελευταίο κίνημα του 1878, με πρωτοστάτες τους αδελφούς Θρασύβουλο και Αχιλλέα Βελέντζα. Εδώ έσπευσαν να πολεμήσουν και πολλοί εθελοντές, όπως και ο λεγόμενος «Ιερός Λόχος», αποτελούμενος από 300 Θηβαίους εθελοντές. Ο Πλάτανος καταστράφηκε, ενώ και η υπόλοιπη περιοχή πλήρωσε βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες απώλειες και υλικές καταστροφές. Με την ατυχή έκβαση και της μάχης της Μακρυνίτσας που ακολούθησε, όπου, επίσης, πήρε μέρος σώμα από 400 ένοπλους Αλμυριώτες, έκλεισε και ο κύκλος των επαναστάσεων στη Μαγνησία.   

Ήταν μια ιστορία αίματος, ανδρειοσύνης και θανάτου. Εμείς είμαστε εδώ σήμερα για να τιμήσουμε όλους όσους συνέβαλαν στην απελευθέρωση της περιοχής μας. Όλους, όσων η ηρωική δράση έχει καταγραφεί, αλλά και όσους παραμένουν ακόμη άγνωστοι. Τιμούμε αυτούς τους ανυπότακτους, γιατί με τις γενναίες πράξεις τους κράτησαν ζωντανή την ιδέα της ελευθερίας. Ο φιλέλληνας ιστορικός Τζωρτζ Φίνλεϋ πίστευε ότι  «η πραγματική δόξα της Ελληνικής Επανάστασης βρίσκεται […] στο ακατάβλητο πείσμα της μάζας του λαού».  Και οι πεισματικοί αγώνες των «δικών μας» αγωνιστών ήταν μια διαρκής υπενθύμιση προς τις Μεγάλες Δυνάμεις ότι η Θεσσαλία περιμένει και αυτή την ελευθερία της. Ιδιαίτερα το τελευταίο κίνημα του 1878 βοήθησε σημαντικά τις ελληνικές διεκδικήσεις στο Συνέδριο του Βερολίνου, όπου υποδείχθηκαν διαρρυθμίσεις συνόρων υπέρ της Ελλάδας, και οδήγησε, τρία χρόνια αργότερα, η περιοχή του Αλμυρού – μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας και την Άρτα – να ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος ελεύθερη και ενωμένη ξανά.

Ο Αλμυρός ξεκίνησε από μια φτωχή επαρχία που ξεπήδησε μέσα από ένα υπόδουλο καθεστώς και προσπάθησε να βρει το βηματισμό της μέσα από έναν αργό μετασχηματισμό. Αφού εξέλιπαν οι συνθήκες συμβίωσης με τα ετερογενή οθωμανικά στοιχεία, οι άνθρωποι μπόρεσαν να αναπτύξουν ανεμπόδιστα τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις παραδόσεις, τις νοοτροπίες, την ελληνικότητά τους. Παράλληλα, άλλαζε και η πληθυσμιακή σύνθεση της περιοχής, με την εγκατάσταση Βλάχων και Σαρακατσαναίων στην πόλη και τα γύρω περίχωρα, όπως και ενός αριθμού Ηπειρωτών μεταναστών. Τέλος, με την υποδοχή ενός σημαντικού αριθμού προσφύγων αποκρυσταλλώθηκε η οικιστική εγκατάσταση έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα τους παλιούς πληθυσμούς με νέα στοιχεία. Ζώντας από κοινού βιωματικά το χώρο, οι άνθρωποι της περιοχής όρισαν ξανά τους εαυτούς τους στο νέο περιβάλλον, και συγκρότησαν τη συλλογική τους ταυτότητα  σε σχέση με τους υπόλοιπους. 

Σήμερα ζούμε σ’ έναν πολυσύνθετο, σ’ ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο. Δίκτυα επικοινωνίας, εργασίας και κοινωνικότητας, περιβάλλοντα δυναμικά που ανακαλύπτουμε καθημερινά μπροστά στις οθόνες μας. Η πανδημία έχει επιταχύνει αυτή την εξέλιξη. Οι πρακτικές που μας έφεραν ως εδώ δεν αρκούν· χρειάζονται αναθεωρήσεις. Αυτό μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό μας.  Δεν είναι εύκολο. Χρειάζεται συνεχής εγρήγορση και προσπάθεια για να μπορούμε να ξεφεύγουμε από το «ιδιωτικό», και να κινούμαστε προς το «εθνικό», έτσι όπως έδρασαν στο παρελθόν κάποιοι εμπνευσμένοι συντοπίτες μας, όπως ο Νικόλαος Γιαννόπουλος και ο Νικόλαος Μιχόπουλος.

Εξάλλου, αυτό το «εθνικό» δεν ήταν και ό,τι κινητοποιούσε όλους όσους πήραν μέρος στα επαναστατικά κινήματα της περιοχής μας; Και είναι, ακριβώς, το ίδιο «εθνικό» που βρίσκουμε αμέσως μετά την απελευθέρωση και στο μεγαλείο της ψυχής μιας χωρικής Πλατανιώτισας. Όταν ανταποκριτής αθηναϊκής εφημερίδας, που περιηγείτο  τις ελευθερωμένες περιοχές της Θεσσαλίας φθάνει στον ερειπωμένο Πλάτανο, συναντά μια ηλικιωμένη γυναίκα που είχε χάσει γιους και περιουσία στην τελευταία επανάσταση. Στο ερώτημα που της απηύθυνε για το τι θα ήθελε από την Ελλάδα, αυτή δε ζήτησε χρήματα ή θέσεις για τους συγγενείς της, όπως περίμενε να ακούσει ο ίδιος, παρά μόνο την ανέγερση των ναών και των σχολείων. «Δεν είναι παντελής η απελπισία», αναφώνησε ενθουσιασμένος και συγκινημένος συνάμα, «Κάπου της θεσσαλικής γης υπάρχει ελληνική ζωή!»  Η αταλάντευτη απάντηση αυτής της γενναίας Πλατανιώτισας αρκεί για να χρωματίζει την εικόνα που φτιάχνουμε μέσα μας εμείς οι νεότεροι Αλμυριώτες για εκείνη την ηρωική εποχή. 

Ο τόπος μας έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον. Οι επέτειοι, όπου καλούμαστε να τιμήσουμε σημαντικά ιστορικά γεγονότα και ηρωικά πρόσωπα προσφέρονται για αναστοχασμό.  Εμείς που απολαμβάνουμε σήμερα τα αγαθά της ελευθερίας που μας κληροδοτήθηκαν, μπορούμε να ωφεληθούμε ανασύροντας από το συλλογικό  παρελθόν ό,τι πιο δημιουργικό, ό,τι μας πλούτισε πολιτισμικά, όχι ως νοσταλγία, ή ως στερεοτυπική υπερηφάνεια, αλλά με τρόπους που μας κινητοποιούν στο παρόν και μας βοηθούν να σχεδιάσουμε το μέλλον. Η  επέτειος της γενέθλιας πράξης του νεότερου Αλμυρού δεν μπορεί παρά να είναι  ένας «τόπος» για την ιστορική μας μνήμη. Μια μοναδική στιγμή, με δυνατή συγκινησιακή και πατριωτική διάσταση. Ο πατριωτισμός, άλλωστε, ξεκινά πάντα από τον τόπο μας!

Είναι ιδιαίτερη τιμή αυτή που μου έγινε από το Δήμο Αλμυρού και τη Φιλάρχαιο Εταιρεία της «Όθρυος» να εκφωνήσω τον πανηγυρικό στην επέτειο των 141 χρόνων ελευθερίας της πόλης μας. Σας ευχαριστώ. Εύχομαι η ιδέα της ελευθερίας που φέρνει μέσα της αυτή η μέρα να επανέρχεται σταθερά στην ατομική και συλλογική μας μνήμη ως πηγή έμπνευσης και δύναμης για δημιουργία.