Το φαινόμενο του Bullwhip και οι υψηλές τιμές πετρελαίου – Γράφει ο Ευθ. Ζιγγιρίδης

Άρθρο του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη BEng MSc AMIEE MILT, Σύμβουλου Στρατηγικών Επενδύσεων το οποίο δημοσιεύθηκε στον “Λαό”, έκδοση 28/5/2022.

Σήμερα ο κόσμος  καταναλώνει  περίπου 97 εκ βαρέλια την ημέρα και αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους, αυτό να αυξηθεί κατά 2 εκατομμύρια βαρέλια περίπου ημερησίως.  Επιπλέον οι προβλέψεις για το 2023 λένε ότι η ημερήσια κατανάλωση θα ανέλθει στα 101,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως .  Στο τέλος του 2021  η παγκόσμια κατανάλωση ανήλθε στα 88 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως ενώ η ημερήσια παραγωγή στο τέλος του 2021 ανήλθε στα  80 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως.

Η πανδημία μείωσε τις τιμές της ενέργειας το 2020, οδηγώντας μάλιστα την τιμή αναφοράς του πετρελαίου στις ΗΠΑ κάτω από το μηδέν για πρώτη φορά. Αλλά οι τιμές είχαν υποχωρήσει γρηγορότερα και περισσότερα από ότι περίμεναν πολλοί αναλυτές σε μεγάλο βαθμό, επειδή η προσφορά δεν συμβάδιζε με τη ζήτηση.  Οι δυτικές εταιρείες πετρελαίου, εν μέρει υπό την πίεση των επενδυτών και των περιβαλλοντικών ακτιβιστών, διενεργούν λιγότερες εξορύξεις  από ότι πριν από την πανδημία για να περιορίσουν την αύξηση της προσφοράς. Στελέχη του κλάδου λένε ότι προσπαθούν να μην κάνουν το ίδιο λάθος που έκαναν στο παρελθόν όταν άντλησαν πάρα πολύ πετρέλαιο όταν οι τιμές ήταν υψηλές, οδηγώντας σε κατάρρευση των τιμών. Επιπλέον οι πολιτικές των ΗΠΑ και ΕΕ για πράσινη μετάβαση αποθαρρύνουν τις εταιρείες να επενδύσουν σε νέες εξορύξεις ή να επενδύσουν στην αύξηση παραγωγής σε υφιστάμενες.

Ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο — οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής – είχε μειώσει  την παραγωγή του πετρελαίου, σε μεγάλο βαθμό, επειδή οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου πριν ένα έτος  είχαν κάνει την επιχείρηση πετρελαίου αντιοικονομική για τις εταιρείες εξόρυξης Οι γεωτρήσεις  κορυφώθηκαν το 2014 όταν το πετρέλαιο κορυφώθηκε σε πάνω από 100 δολάρια το βαρέλι, αλλά από τότε ακολούθησε καθοδική πορεία έως μερικούς μήνες πριν.

Είναι σίγουρα πιθανό οι Αμερικανοί παραγωγοί πετρελαίου να αυξήσουν τις γεωτρήσεις τους επόμενους μήνες τώρα που το πετρέλαιο ξεπερνά τα 110 δολάρια το βαρέλι, αλλά ακόμα κι αν το κάνουν, θα περάσουν μήνες – αν όχι χρόνια – μέχρι να αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή.

Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές εταιρείες πετρελαίου που επιθυμούν να βγουν έξω και να ξεκινήσουν τη γεώτρηση σήμερα. Και χρηματοδότες όπως οι τράπεζες και οι θεσμικοί επενδυτές δεν μοιράζουν χρήματα για γεωτρήσεις, είτε επειδή δεν θέλουν να πάρουν το ρίσκο είτε επειδή έχουν άλλες περιβαλλοντικές προτεραιότητες.

Σε χώρες όπως ο Ισημερινός, το Καζακστάν και η Λιβύη, οι φυσικές καταστροφές και οι πολιτικές αναταράξεις έχουν περιορίσει την παραγωγή τους τελευταίους μήνες.  Σε ότι αφορά τη Ρωσία, η παραγωγή της αναμένεται να μειωθεί κατά μέσο όρο κατά 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Απρίλιο, στη συνέχεια κατά περίπου 3 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Μάιο λόγω των διεθνών κυρώσεων, σύμφωνα με τον ΙΕΑ. Η Ρωσία παράγει 10 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, ή περίπου ένα στα 10 βαρέλια που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο κάθε μέρα. Είναι ο Τρίτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμος  σε παραγωγή πετρελαίου.

Ο Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών (ΟΠΕΚ) και οι σύμμαχοί του, κυρίως η Ρωσία, αρνούνται να αυξήσουν την παραγωγή τους για να χαλαρώσουν τις πιέσεις στην αγορά, εμμένοντας σε μια σταδιακή αύξηση 400.000 βαρελιών την ημέρα κάθε μήνα.

Οι χώρες που έχουν επιπλέον παραγωγικές δυνατότητες –η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα– δεν εμφανίζουν καμία προθυμία να αυξήσουν την παραγωγή  ενώ η προοπτική μιας επιστροφής του Ιράν, στο πλαίσιο μιας πιθανής συμφωνίας για τα πυρηνικά, δεν θα είναι άμεση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία, οι ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και η Κίνα θα μπορούσαν να απελευθερώσουν περισσότερο αργό από τα στρατηγικά τους αποθέματα. Τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν, ειδικά εάν μια κρίση είναι βραχύβια. Αλλά τα αποθέματα δεν θα ήταν σχεδόν αρκετά εάν οι ρωσικές προμήθειες πετρελαίου διακόπηκαν για μήνες ή χρόνια.

Η προβληματική κατάσταση της εφοδιαστικής αλυσίδας  παγκοσμίως  που βλέπουμε σήμερα μπορεί να προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βραχυπρόθεσμα, αλλά έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία που τα σημάδια ήταν εμφανή.  Οι νέες επενδύσεις σε γεωτρήσεις πετρελαίου δεν ανταποκρίνονται στην αύξηση της ζήτησης στον ανεπτυγμένο κόσμο και αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να διορθώσει κανείς εν μία νυκτί.  Η θεωρία του bullwhip «κουμπώνει» ακριβώς σε αυτή τη συγκυρία. Το φαινόμενο bullwhip (γνωστό και ως φαινόμενο Forrester) ορίζεται ως η παραμόρφωση της ζήτησης που ταξιδεύει στην αλυσίδα εφοδιασμού από τον λιανοπωλητή έως τον χονδρέμπορο και τον κατασκευαστή λόγω της διακύμανσης των παραγγελιών που μπορεί να είναι μεγαλύτερες από αυτές των πωλήσεων.

Από την άλλη υπάρχουν και αναλύσεις οι οποίες υποστηρίζουν ότι υπό κάποιες συνθήκες  η τιμή  του πετρελαίου θα μπορούσε να υποχωρήσει . Οι αυξομειώσεις της τιμής του πετρελαίου πάντοτε ακολουθούσαν μία κυκλική πορεία.  Η πανδημία απέχει πολύ από το να έχει τελειώσει και η Κίνα έχει κλείσει πολλές πόλεις για να σταματήσει την εξάπλωση του ιού, επιβραδύνοντας την οικονομία και τη ζήτηση ενέργειας. Η Ρωσία και η Δύση θα μπορούσαν να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα αποτρέψει τη συνέχιση του πολέμου.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα μπορούσαν να επαναφέρουν  μια πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν την οποία εγκατέλειψε η προηγούμενη διοίκηση των ΗΠΑ. Μια τέτοια συμφωνία θα επέτρεπε στο Ιράν να πουλάει πετρέλαιο με γρηγορότερες διαδικασίες σε σχέση με τις διαδικασίες που υφίστανται σήμερα. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η χώρα θα μπορούσε να εξάγει ένα εκατομμύριο ή περισσότερα βαρέλια ημερησίως εάν αναβιώσει η πυρηνική συμφωνία.

Τελικά, οι υψηλές τιμές θα μπορούσαν να μειώσουν τη ζήτηση για πετρέλαιο αρκετά ώστε οι τιμές να αρχίσουν να πέφτουν. Ένα από τα κύρια οικονομικά κίνητρα για την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων, για παράδειγμα, είναι ότι η ηλεκτρική ενέργεια τείνει να είναι φθηνότερη ανά μίλι από τη βενζίνη. Οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων αυξάνονται γρήγορα στην Ευρώπη και την Κίνα και όλο και περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι κλασικοί κανόνες της οικονομίας απαιτούν  η  ζήτηση και  η παραγωγή να ισορροπήσουν προκειμένου να σταθεροποιηθούν και να αρχίσουν να μειώνονται οι τιμές του πετρελαίου. Φοβάμαι ότι οι απαιτούμενες συνθήκες οι οποίες αναφέρθηκαν παραπάνω προκειμένου να επιτευχθεί μείωση της τιμής του πετρελαίου είναι δύσκολο να γίνουν πραγματικότητα , επομένως η πτώση της τιμής διεθνώς του πετρελαίου δεν θα συμβεί μέσα στο 2022 και σε ένα μεγάλο μέρος του 2023. Όσο για την Ελλάδα η μόνη ελπίδα μείωσης της λιανικής τιμής είναι η μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης, κάτι το οποίο θα αφαιρούσε ένα σημαντικό έσοδο από τα κρατικά ταμεία.