Μια κοινωνία χωρίς αδέσποτα είναι μια κοινωνία επιτυχημένη – Γράφει η Παν. Λυπημένου

Γράφει η Παναγιώτα Λυπημένου
Δικηγόρος (LL.M. Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο)

Η 4^η Απριλίου, δηλαδή η παγκόσμια ημέρα αδέσποτων ζώων,  θα έπρεπε να μας βάλει σε σκέψεις. Τι δεν κάνουμε αποτελεσματικά για τα αδέσποτα και δεν καταφέρνουμε να τα προστατεύσουμε και συγχρόνως να ελέγξουμε τον πληθυσμό τους;

Δεδομένων των συνθηκών στις οποίες διαβιώνουν, ο μέσος όρος ζωής τους αγγίζει τα 2 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως, σε αντιδιαστολή με τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, οι δεσποζόμενοι σκύλοι δύνανται να ζήσουν κατά μέσο όρο 10-13 έτη, ενώ οι δεσποζόμενες γάτες 10-20 έτη αντίστοιχα.

Η Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλα κράτη, εφαρμόζει ένα σύστημα προστασίας και ελέγχου των αδέσποτων ζώων το οποίο φαίνεται αρκετά φιλικό προς αυτά, καθώς τους δίνει την ευκαιρία να ζήσουν στο φυσικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα, ο νόμος ορίζει ότι ο Δήμος και πιθανώς οι φιλοζωικές οργανώσεις που συνεργάζονται με τις δημοτικές αρχές, υποχρεούνται να περισυλλέξουν τα μη δεσποζόμενα ζώα και να τα μεταφέρουν σε ειδικά διαμορφωμένα καταφύγια ώστε να ακολουθήσει η πλήρης περίθαλψή τους, που περιλαμβάνει τις διαδικασίες της αποπαρασίτωσης και της στείρωσης, καθώς και η ηλεκτρονική σήμανσή τους ως αδέσποτα ώστε να καταγραφούν στη διαδικτυακή ηλεκτρονική βάση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η καταγραφή αυτή αποτελεί ουσιώδες βήμα στη διαχείριση του προβλήματος διαβίωσης των αδέσποτων ζώων, διότι καθίσταται εφικτή η παρακολούθηση του πληθυσμού τους. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα διαβιώνουν περίπου 1,8 εκατομμύρια σκύλοι και 2 εκατομμύρια γάτες. Η καταγραφή των δεσποζόμενων ζώων στην ίδια ηλεκτρονική βάση είναι εξίσου σημαντική και γι’ αυτό το λόγο ο ίδιος ο νόμος την επιτάσσει.

Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη ενός δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς;

Σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία (άρθρο 5§1 του Νόμου 4039/2012), ο ιδιοκτήτης δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται μεταξύ άλλων:

α) να μεριμνά για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου του, καθώς και για την έκδοση βιβλιαρίου υγείας πριν εγκαταλείψει το ζώο τον τόπο γέννησής του και οπωσδήποτε μέσα σε προθεσμία δύο μηνών από τη γέννηση αυτού ή μέσα σε ένα μήνα από την εύρεση ή απόκτησή του, καθώς και να τοποθετεί σε εμφανές σημείο του περιλαίμιου του ζώου μεταλλική κονκάρδα, η οποία παρέχεται από τους κτηνιάτρους κατά την πραγματοποίηση του αντιλυσσικού εμβολιασμού του,

β) να δηλώνει μέσα σε πέντε ημέρες την απώλεια του ζώου του σε κτηνίατρο, που έχει πιστοποιηθεί στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους,

ε) να μην εγκαταλείπει το ζώο του, ενώ σε περίπτωση που επιθυμεί να αποχωριστεί το ζώο συντροφιάς, πρέπει να γνωστοποιεί στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου του τόπου της κατοικίας του την πρόθεσή του αυτή, να το παραδίδει σε αυτόν και να λαμβάνει από πιστοποιημένο κτηνίατρο αντίγραφο της μεταβολής της εγγραφής του ζώου του στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς, όπου θα αναφέρεται ο Δήμος ως προσωρινός κάτοχος του αδέσποτου πλέον ζώου,

ζ) να μεριμνά για τη στείρωσή τους, εφόσον δεν επιθυμεί τη διατήρηση των νεογέννητων ζώων ή δεν μπορεί να τα διαθέσει σε νέους ιδιοκτήτες,

η) να προσκομίζει ή αποστέλλει ταχυδρομικά, επί αποδείξει, στον οικείο Δήμο αντίγραφο του πιστοποιητικού ηλεκτρονικής σήμανσης του ζώου του.

Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του Δήμου αντίστοιχα για τον έλεγχο του πληθυσμού και τη φροντίδα των αδέσποτων ζώων συντροφιάς;

Το άρθρο 9 του Νόμου 4039/2012 επιτάσσει, μεταξύ άλλων, τα κάτωθι:

1. Οι Δήμοι υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς. Η αρμοδιότητα αυτή μπορεί να ασκείται και από συνδέσμους Δήμων, καθώς και από φιλoζωικές ενώσεις και σωματεία, αφού προηγηθεί σχετική έγγραφη συμφωνία με τον αρμόδιο Δήμο, ο οποίος έχει τη συνολική εποπτεία των αδέσποτων ζώων συντροφιάς εντός των διοικητικών του ορίων.
2. Για την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, συγκροτούνται συνεργεία από άτομα κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στην αιχμαλωσία ζώων συντροφιάς. Τη μέριμνα για την εκπαίδευση των ατόμων αυτών έχει ο οικείος Δήμος.
3. α) Τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, οδηγούνται τμηματικά στα υπάρχοντα καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς, στα δημοτικά κτηνιατρεία ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, και σε ιδιωτικά κτηνιατρεία, που διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή και μπορούν να φιλοξενήσουν προσωρινά και για εύλογο χρονικό διάστημα τα προς περίθαλψη ζώα, μέχρι την αποθεραπεία τους, υποβάλλονται σε κτηνιατρική εξέταση, στειρώνονται, σημαίνονται με ηλεκτρονική σήμανση ως αδέσποτα και καταγράφονται στη διαδικτυακή ηλεκτρονική βάση. β) Αν διαπιστωθεί από την κτηνιατρική εξέταση ότι είναι τραυματισμένα ή πάσχουν από ιάσιμο νόσημα, υποβάλλονται στην κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. γ) Αν διαπιστωθεί από την κτηνιατρική εξέταση ότι είναι επικίνδυνα ζώα συντροφιάς ή ότι πάσχουν από ανίατη ασθένεια ή ότι είναι πλήρως ανίκανα να αυτοσυντηρηθούν λόγω γήρατος ή αναπηρίας και η διατήρησή τους στη ζωή είναι πρόδηλα αντίθετη με τους κανόνες ευζωίας τους και αρνηθούν τα φιλοζωικά σωματεία της περιοχής να αναλάβουν τη φροντίδα, εποπτεία και τη διαδικασία υιοθεσίας τους, υποβάλλονται σε ευθανασία.
4. Αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, και διαπιστώνεται από τη σήμανσή τους ότι έχουν ιδιοκτήτη, που έχει δηλώσει ή αμέλησε να δηλώσει την απώλειά τους, επιστρέφονται σε αυτόν.
5. Αδέσποτα ζώα συντροφιάς, που περισυλλέγονται, και διαπιστώνεται ότι είναι υγιή ή έχουν πλέον αποθεραπευθεί, καθώς και τα προερχόμενα από παράδοση από τον ιδιοκτήτη τους μπορούν να υιοθετούνται από ενήλικα άτομα ή από φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία, που λειτουργούν νόμιμα.
6. Ζώα συντροφιάς ηλικίας μικρότερης των πέντε (5) μηνών, που δεν έχουν υιοθετηθεί, παραμένουν προσωρινά στα καταφύγια ζώων, που διατηρούν οι Δήμοι ή τα Διαδημοτικά Κέντρα και τα συνεργαζόμενα με τους φορείς αυτούς φιλοζωικά σωματεία και ενώσεις ως τη συμπλήρωση της ηλικίας των πέντε (5) μηνών, έχοντας την απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα. Ζώα συντροφιάς, που δεν έχουν υιοθετηθεί και σύμφωνα με γνωμάτευση του κτηνίατρου κρίνονται ότι είναι υγιή, επανεντάσσονται άμεσα στο οικείο τους περιβάλλον, εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου που περισυλλέγησαν, αφού προηγουμένως ελεγχθεί ότι έχουν σημανθεί και καταγραφεί ηλεκτρονικά και ότι έχουν υποβληθεί σε αποπαρασίτωση, εμβολιασμό και στείρωση.
7. Για την επαναφορά στο φυσικό περιβάλλον των αδέσποτων ζώων συντροφιάς λαμβάνεται υπόψη η πυκνότητα του πληθυσμού των αδέσποτων ζώων στην περιοχή που επαναφέρονται. Την ευθύνη για την επίβλεψη και τη φροντίδα των επανεντασσόμενων αδέσποτων ζώων έχουν, από κοινού, οι Δήμοι, οι οποίοι μάλιστα δύνανται να δημιουργήσουν και σημεία παροχής τροφής και νερού για τα ζώα αυτά, καθώς και τα συνεργαζόμενα με αυτούς φιλοζωικά σωματεία και ενώσεις. Δεν επιτρέπεται επαναφορά σε περιοχές με νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικά κέντρα, αυτοκινητόδρομους ταχείας κυκλοφορίας, στους χώρους αποβίβασης και επιβίβασης ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών στα λιμάνια, στα αεροδρόμια, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στους περιφραγμένους αρχαιολογικούς χώρους και στους περιφραγμένους χώρους του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας ΑΕ και της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης ΑΕ. Με απόφαση της πενταμελούς επιτροπής της παραγράφου 12 ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες προσδιορισμού της πυκνότητας του πληθυσμού των αδέσποτων ζώων στην περιοχή που αυτά επαναφέρονται, καθώς και η οριοθέτηση των περιοχών που δεν επιτρέπεται η επαναφορά τους.
8. α) Σε κάθε Δήμο συγκροτείται με απόφαση του Δημάρχου πενταμελής επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης αδέσποτων ζώων συντροφιάς, τα δύο μέλη της οποίας ορίζονται από τα φιλοζωικά σωματεία και τις ενώσεις που λειτουργούν νόμιμα και που εδρεύουν στο Δήμο ή στην οικεία Περιφερειακή Ενότητα. Στην επιτροπή μετέχουν: αα) Ένας (1) κτηνίατρος, που ορίζεται από τον οικείο Δήμο και ο οποίος είναι, κατά προτίμηση, ο υπεύθυνος του προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς και ελλείψει αυτού άλλος ιδιώτης κτηνίατρος. ββ) Ένας (1) εκπαιδευτής σκύλων, ο οποίος είναι μέλος νομίμως αναγνωρισμένου επαγγελματικού σωματείου εκπαιδευτών σκύλων και ελλείψει αυτού εκπρόσωπος του οικείου Δήμου. γγ) Ένας (1) εκπρόσωπος, που ορίζεται από τον οικείο Δήμο, με τον αναπληρωτή του. Η επιτροπή αποφασίζει για την επικινδυνότητα ενός ζώου συντροφιάς και αντιμετωπίζει τα προβλήματα που προκύπτουν κατά τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων. Οι Δήμοι, οι Περιφερειακές Ενότητες και οι Περιφέρειες δημιουργούν δίκτυο ενημέρωσης των πολιτών για τα ζώα που διατίθενται προς υιοθεσία. β) Στην περίπτωση που υπάρχει διαφωνία για την επικινδυνότητα ενός αδέσποτου ζώου συντροφιάς ή για την αναγκαιότητα της πραγματοποίησης ευθανασίας σε αδέσποτο ζώο συντροφιάς, την οριστική απόφαση λαμβάνει ειδική επιστημονική επιτροπή που συγκροτείται σε κάθε Δήμο με απόφαση του Δημάρχου.

Επιτρέπεται να φροντίσουμε αδέσποτα ζώα συντροφιάς;

Όπως ορίζει το άρθρο 9 του Νόμου 4039/2012, δεν απαγορεύεται η παροχή τροφής και νερού σε αδέσποτα ζώα συντροφιάς από φιλόζωους πολίτες, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες καθαριότητας και υγιεινής. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο νόμος το επιτρέπει και ότι η κοινωνία το έχει πραγματικά ανάγκη, μπορείτε να φροντίσετε ένα αδέσποτο ζώο παρέχοντάς του καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Κλείνοντας, υπάρχουν ορισμένες πράξεις στις οποίες κάθε πολίτης όχι μόνο δύναται, αλλά μάλλον επιβάλλεται να προβεί σε σχέση με τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς. Αυτές μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

• Άμεση ενημέρωση των αρμόδιων δημοτικών αρχών, των φιλοζωικών οργανώσεων και των αστυνομικών αρχών σε περίπτωση που διαπιστωθεί η μη ορθή τήρηση του προγράμματος περισυλλογής και διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, καθώς και παράνομη συμπεριφορά ιδιοκτήτη δεσποζόμενου ζώου, όπως λόγου χάρη η εγκατάλειψή του.
• Άμεση ενημέρωση των αστυνομικών αρχών εάν διαπιστωθεί οποιοδήποτε είδος κακοποίησης αδέσποτων ζώων συντροφιάς.
• Ευαισθητοποίηση του κοινωνικού του περίγυρου αναφορικά με το πρόβλημα της διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς και παράλληλη προτροπή του για την υιοθέτηση αδέσποτων ζώων με σκοπό τον περιορισμό του πληθυσμού τους.