Αφιέρωμα στον καραβομαραγκό της Νέας Αγχιάλου Στάθη Ζάχο

Σμιλεύει με μεράκι τα ξύλα και φτιάχνει πλοία-στολίδια

Μια τέχνη που δεν πρέπει να χαθεί

Συνέντευξη-φωτογραφίες: Φώτης Γαλούσης

Ο Στάθης Ζάχος είναι καραβομαραγκός εδώ και 25 χρόνια. Το τελευταίο διάστημα έχει ανοίξει το δικό του ναυπηγείο στη Νέα Αγχίαλο όπου επιδιορθώνει και κυρίως, κατασκευάζει ξύλινα σκάφη διαφόρων ειδών κάνοντας ένα επάγγελμα που τείνει να χαθεί όσο περνούν τα χρόνια. Τον συναντήσαμε μέσα στην εβδομάδα στο χώρο εργασίας του που βρίσκεται πλησίον της θάλασσας, λίγα μέτρα μετά τα δύο γήπεδα ποδοσφαίρου στη Νέα Αγχίαλο και είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για το αλιευτικό σκάφος 15 μέτρων  τύπου liberty που κατασκευάζει αυτή την περίοδο και γενικότερα για την τέχνη του ναυπηγού που δεν συγκινεί πλέον τους νεότερους τεχνίτες…

-Κύριε Ζάχο, πόσα χρόνια ασχολείστε με αυτή τη δουλειά και ποια ήταν τα ερεθίσματα που είχατε για να εργαστείτε στον τομέα της κατασκευής ξύλινων σκαφών;

-Κάνω αυτή τη δουλειά από το 1996, δηλαδή εικοσιπέντε χρόνια. Για πολλά χρόνια εργάστηκα σε διάφορα ναυπηγεία στη Μαγνησία και εδώ και περίπου ένα χρόνο, έχω ανοίξει το δικό μου στη Νέα Αγχίαλο. Προέρχομαι από ένας μέρος και μία οικογένεια συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Η καταγωγή μου είναι από το Τρίκερι και μεγάλωσα σε μια οικογένεια όπου ο πατέρας μου ήταν σφουγγαράς. Έτσι, από μικρή ηλικία είχα την αγάπη για τη θάλασσα. Δεν θέλησα να γίνω ψαράς αλλά προτίμησα να μάθω να φτιάχνω καράβια.

-Είναι μία τέχνη που δεν διδάσκεται σε κάποια σχολή αλλά μαθαίνεται από  μάστορες. Συμφωνείτε με αυτή τη διατύπωση;

-Σίγουρα έτσι είναι. Για αρκετά χρόνια κάθισα δίπλα σε ένα μάστορα κι έμαθα την τέχνη του καραβομαραγκού, δούλεψα σε πολλά μέρη και μπορώ να πω ότι η εμπειρία είναι βασικός παράγοντας για την εξέλιξη. Από εκεί και πέρα, διάβασα πολλά βιβλία σχετικά με το επάγγελμα, συμβουλεύτηκα άλλους μάστορες, ακόμη και τώρα είναι πολλά αυτά τα οποία μαθαίνω και καταγράφω κάθε μέρα.

-Τι ακριβώς περιλαμβάνει η εργασία σας; Ας αναφερθούμε συγκεκριμένα στο σκάφος των 15 μέτρων που φτιάχνετε αυτόν τον καιρό.

-Αφού έχω συμφωνήσει με τον πελάτη για τα χαρακτηριστικά του σκάφους και γνωρίζω ποια θα είναι η χρήση του, ξεκινάω την κατασκευή. Στην προκειμένη περίπτωση, κατασκευάζω ένα επαγγελματικό αλιευτικό σκάφος μήκους 15 μέτρων. Καθοριστικής σημασίας είναι η σάλα, το κατασκευαστικό σχέδιο κι από εκεί και πέρα, ιεραρχώ τη σειρά των εργασιών. Παίρνω ξύλα κι αρχίζω να διαμορφώνων το σκελετό. Κάνω το καλαφάτισμα, τη στεγανοποίηση, την κατασκευή και αργότερα οτιδήποτε άλλο χρειάζεται είτε είναι κρεβάτια, είτε ντουλάπια, είτε εργαλεία. Παραδίδω το σκάφος έτοιμο προς χρήση. Από το μηδέν μέχρι την τοποθέτηση της μηχανής. Δεν ασχολούμαι με το ηλεκτρολογικό κομμάτι. Το πιο βασικό ξύλο  που χρησιμοποιούμε είναι το πεύκο από τη Σάμο ή την Εύβοια, ενώ υπάρχουν και ξύλα εισαγωγής από την Αφρική. Όλα εξαρτώνται από τις απαιτήσεις του πελάτη. Ο σκελετός πάντως γίνεται μόνο με πεύκο.

-Πρόκειται για καθαρά χειρωνακτικό επάγγελμα…

-Ναι, μπορεί ο μηχανολογικός εξοπλισμός να έχει εξελιχθεί, όμως αν εξαιρέσουμε την κορδέλα κοπής ξύλων και την πλάνη, όλες οι εργασίες γίνονται με το χέρι. Αυτό συνεπάγεται καλύτερη ποιότητα στο τελικό αποτέλεσμα. Κάθε ξύλο είναι διαφορετικό από το άλλο, μοναδικό και τα σκάφη έχουν όλα τα «εφόδια» για να παραμείνουν για πάρα πολλά χρόνια στη θάλασσα.

-Το επάγγελμά σας τείνει να εκλείψει, καθώς πολλοί, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες αλιείς, προτιμούν τα έτοιμα πλαστικά σκάφη. Ποιες είναι οι διαφορές;

-Πράγματι, το πλαστικό σκάφος κυριαρχεί εδώ και περίπου δεκαπέντε χρόνια. Τα ξύλινα όμως είναι πιο αξιόπλοα, πιο  σταθερές κατασκευές, «δένουν» στη θάλασσα, για αυτό οι επαγγελματίες ψαράδες ή οι παραδοσιακοί χρησιμοποιούν μόνο ξύλινα. Υπάρχει μεγάλη διαφορά στην ευστάθεια και το ταξίδι. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι το ξύλινο σκάφος μπορεί να χρειάζεται λίγο περισσότερο συντήρηση, ωστόσο αντέχει παραπάνω χρόνια από τα πλαστικά ή τα σιδερένια. Μέχρι και περίπου εκατό χρόνια, με την κατάλληλη συντήρηση φυσικά, μπορεί να είναι σε χρήση στη θάλασσα!

-Γνωρίζετε εάν υπάρχουν πολλοί τεχνίτες στη Μαγνησία;

-Η αλήθεια είναι ότι παλιότερα υπήρχαν περισσότεροι από είκοσι τεχνίτες στο νομό, τώρα έχουν απομείνει ελάχιστοι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Οι μεγαλύτεροι έφυγαν από τη δουλειά, οι νεότεροι δεν θέλησαν να μάθουν την τέχνη και έτσι, μοιραία ο χώρος μας έχει συρρικνωθεί πολύ και πολλά καρνάγια έκλεισαν. Για αυτό το λόγο, δεν αναλαμβάνω δουλειές μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Αγχιάλου, αλλά πηγαίνω σε όλη τη Μαγνησία, ακόμη και σε μέρη εκτός νομού.

-Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε;

-Πρόκειται για μια χειρωνακτική δουλειά με ό,τι αυτό συνεπάγεται, δουλειά που απαιτεί ακρίβεια και γνώση. Από ξύλα πεύκου φτιάχνουμε ένα ολόκληρο καράβι. Υπάρχει κούραση γιατί μιλάμε για βαριά ξύλα που χρειάζονται πολλές ώρες κατεργασίας ώστε να πετύχουμε το σχήμα ή το σχέδιο που απαιτείται. Ο τεχνίτης πρέπει να έχει αντίληψη, να κόβει το μάτι του όπως συνηθίζουμε να λέμε, για αυτό σημαντική είναι η εμπειρία σε αυτή τη δουλειά. Στην κατασκευή το πιο δύσκολο κομμάτι είναι ο σκελετός μέχρι να μπουν τα στραβόξυλα και να έχει το σκάφος τις σωστές αναλογίες. Είναι επάγγελμα που χρειάζεται μεγάλη προσοχή διότι ελλοχεύουν κίνδυνοι ατυχημάτων με τα μηχανήματα που χρησιμοποιούμε. Θέλει γερά χέρια και να είσαι γνώστης διότι συνδυάζουμε διάφορα επαγγέλματα. Για παράδειγμα, η κατασκευή ενός σκάφους απαιτεί γνώσεις σχεδίου, μαθηματικών υπολογισμών, γεωμετρίας, ξυλουργικών εργασιών,  κατάλληλων εργαλείων, μηχανικής, ναυπηγικής, προδιαγραφές που πρέπει να τηρεί το σκάφος.

-Πόσος χρόνος χρειάζεται για να παραδώσετε ένα σκάφος ανάλογα με τα μέτρα του;

-Αυτό για το οποίο μιλήσαμε, το αλιευτικό των 15 μέτρων, θα χρειαστεί περίπου έναν χρόνο καθημερινής δουλειάς, να ασχολούμαστε μόνο με αυτό. Από εκεί και πέρα, για μία βάρκα συνηθισμένου μεγέθους περίπου πέντε μέτρων που χρησιμοποιούν οι ερασιτέχνες αλιείς, χρειάζεται ενάμισης μήνας, ενώ για ένα τρεχαντήρι ή δεκάμετρο σκάφος περίπου διάστημα τεσσάρων-πέντε μηνών.

-Πώς νιώθετε όταν ολοκληρώνετε ένα σκάφος;

-Πολύ περήφανος και χαρούμενος να ξέρω ότι από το μηδέν έχω φτιάξει ένα σκάφος που δεν θα έχει πρόβλημα στη θάλασσα και θα είναι κατάλληλο για τη χρήση σύμφωνα με την οποία έγινε η παραγγελία. Αξίζει να αναφέρω ότι η χρήση διαφοροποιεί την κατασκευή. Λόγου χάρη, υπάρχει διαφορά εάν κατασκευάζεται βάρκα για βόλτα, ένα αλιευτικό σκάφος ή ένα τουριστικό. Πρέπει να διαθέτει την ανάλογη γάστρα (σ.σ. ο πυθμένας του πλοίου) με λιγότερο ή περισσότερο βύθισμα και τα ανάλογα τεχνικά χαρακτηριστικά. Απαιτούνται εκατοντάδες ώρες επίπονης εργασίας μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, οπότε κάθε ολοκλήρωση παραγγελίας είναι μια ξεχωριστή στιγμή. Η ικανοποίηση είναι τεράστια. Θα έλεγα ότι κάθε σκάφος εκτός από τα ποιοτικά υλικά, έχει εγγύηση καλής κατασκευής και καλής πλεύσης, απόσταγμα της πολυετούς εμπειρίας μου και της παραδοσιακής τέχνης.

Ο κ. Ζάχος ανέφερε ότι το συγκεκριμένο 15μετρο σκάφος θα είναι όταν ολοκληρωθεί, το μεγαλύτερο που θα έχει φτιάξει, αλλά ήδη συζητάει για μια δουλειά πλοίου σχεδόν διπλάσιων διαστάσεων, ενώ ο χώρος του λειτουργεί παράλληλα ως πάρκινγκ σκαφών. Επίσης, ασχολείται με επιδιορθώσεις ή ανακατασκευές αφού πολλοί ιδιοκτήτες ξύλινων βαρκών προτιμούν να φροντίσουν τα σκάφη τους για να τους δώσουν περισσότερα χρόνια ζωής. Τέλος, μας είπε ότι ο 10άχρονος γιος του αρέσκεται να βρίσκεται στο ναυπηγείο και να βοηθάει τον πατέρα του, χωρίς να αποκλείει στο μέλλον σε λίγα χρόνια να ασχοληθεί με την τέχνη αυτή.