HeartSafeCities: Δημιουργώντας πόλεις ασφαλείς για την καρδιά μας

Με τη συνδρομή της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ το πρόγραμμα Interreg συμβάλει σε «ασφαλείς από καρδιαγγειακά νοσήματα» δήμους. 

Του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)

Τέσσερις φορείς από περιφέρειες που «γειτονεύουν» στη Βαλκανική δημιούργησαν με τη συνδρομή του προγράμματος Interreg και πόρους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ μια πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη – για όλους – πρωτοβουλία: τις ασφαλείς για την καρδιά μας – και τη ζωή μας, εν τέλει – πόλεις….

Η πρωτοβουλία ανήκε στην 4^η Υγειονομική Περιφέρεια της χώρας, που καλύπτει την Κεντρική Μακεδονία, η οποία ανέλαβε και τον ρόλο του επικεφαλής εταίρου, έχοντας ως όπλο και την αρμοδιότητα διοίκησης όλων των υγειονομικών μονάδων της περιοχής. Μαζί τους συνεργάζεται ο Δήμος Καλαμαριάς και δύο φορείς υγείας από τη γειτονική χώρα της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας: το Ινστιτούτο πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης καρδιαγγειακών παθήσεων «St. Stefan Ohrid» και το Δημόσιο Ινστιτούτο Υγείας  «PHI-Health Home Ohrid»

Όσοι έχουν ζήσει προσωπικά περιπέτεια ανακοπής ή εμφράγματος και κατάφεραν να επιβιώσουν ή όσοι το βίωσαν μέσα από συγγενικά τους ή φιλικά τους πρόσωπα σε ζωντανό χρόνο, μπορούν να επιβεβαιώσουν με απλά λόγια πόσο σημαντικό είναι να καταλάβει γρήγορα κάποιος αν υπάρχει άμεσο καρδιακό πρόβλημα και να υπάρχει δίπλα του κάποιος που να γνωρίζει και να μπορεί να προσφέρει την εξειδικευμένη πρώτη φροντίδα απέναντι σε μια καρδιακή ανακοπή – η οποία σώζει ζωές.

Αυτός είναι και ο στόχος του έργου Heart Safe Cities, που συσπειρώνει επαγγελματίες υγείας και πολίτες και από τις δύο χώρες για να βοηθήσει στην πρόληψη και τη διαχείριση της καρδιακής ανακοπής. Το έργο παρέχει ζωτικό εξοπλισμό στη διασυνοριακή περιοχή, συμπεριλαμβανομένων αυτοματοποιημένων εξωτερικών απινιδωτών (AED) που τοποθετούνται σε αστικές περιοχές και τοπικές μονάδες υγείας.

Γιατί χρειάζονται σήμερα Heart Safe Cities;

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, οι δημόσιες επενδύσεις σε συστήματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας μειώθηκαν στην Ελλάδα ραγδαία ενώ αυξήθηκαν οι ανισότητες και η φτώχεια. Το προσωπικό στη δημόσια υγεία και την κοινωνική πρόνοια έχει μειωθεί και κατά συνέπεια έχει υποβαθμιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, θέτοντας σε ορισμένες περιπτώσεις ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο. Στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας η κατάσταση είναι χειρότερη, καθώς το 21% του πληθυσμού ζει κάτω από το απόλυτο όριο της φτώχειας, ενώ πολλοί από αυτούς (54%) ζουν σε νοικοκυριά με πέντε ή περισσότερα μέλη.

Ως εκ τούτου η πρόσβαση στη βασική ιατρική περίθαλψη σχεδόν απουσιάζει, με αποτέλεσμα θανατηφόρα περιστατικά που θα μπορούσαν να αποφευχθούν εύκολα αν είχαν, εντοπιστεί εγκαίρως, όπως καρδιακές ανακοπές και καρδιαγγειακές παθήσεις. Επίσης, τα υψηλά ποσοστά φτώχειας και το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης οδηγούν, μεταξύ άλλων, στην κατανάλωση τροφίμων χαμηλής ποιότητας, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνει τις καρδιακές παθήσεις και τα συμπτώματά τους, και μαζί με τη γήρανση του πληθυσμού, δημιουργούν απαιτήσεις στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο σταδιακά επιβαρύνεται.

Παρά τη γήρανση του πληθυσμού, η μέση ηλικία των ασθενών με καρδιαγγειακά νοσήματα μειώνεται. Με άλλα λόγια, ξαφνικές καρδιακές ανακοπές συμβαίνουν τώρα και σε νεαρούς, λόγω της χαμηλής πρόσβασης στους γιατρούς εξαιτίας της φτώχειας, λόγω της έλλειψης συστηματικής παρακολούθησης της καρδιάς, λόγω της μείωσης της ποιότητας των καταναλωθέντων τροφίμων, και λόγω της αύξησης του στρες, του άγχους και της θλίψης.

Το 1991, Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) δημοσίευσε τη μελέτη «Βελτίωση της επιβίωσης από την αιφνίδια καρδιακή ανακοπή: Η έννοια της αλυσίδας της επιβίωσης». Η μελέτη αυτή παρουσίασε την ιδέα ότι όλες οι κοινότητες πρέπει να υιοθετήσουν την αρχή της άμεσης απινίδωσης και ότι όλο το προσωπικό που αναμένεται λόγω επαγγελματικών καθηκόντων να εκτελεί βασική καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση, πρέπει να είναι εξοπλισμένο με έναν Αυτόματο Εξωτερικό Απινιδωτή (AED) και να έχει εκπαιδευτεί στη χρήση του. Έκτοτε, η ILCOR (Διεθνής Επιτροπή για την Αναζωογόνηση) και η AHA υποστήριξαν ότι οι επαγγελματίες υγείας που έχουν καθήκον να ανταποκριθούν σε ένα άτομο που βρίσκεται σε καρδιακή ανακοπή πρέπει να έχουν διαθέσιμο έναν απινιδωτή είτε αμέσως είτε μέσα σε 1-2 λεπτά.

Πως συμβάλλει το έργο του Interreg

Το έργο Heart Safe Cities προσεγγίζει τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τις καρδιακές ανακοπές και την παροχή προληπτικής υγειονομικής περίθαλψης με ειδικό τρόπο, προσπαθώντας να δημιουργήσει πολλαπλασιαστές στο ευρύ κοινό και αντιμετωπίζοντας άμεσα και αποτελεσματικά την εμφάνιση καρδιακών ανακοπών. Με αυτό τον τρόπο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποκτά γενικές γνώσεις σχετικά με τα θέματα της καρδιάς, π.χ. πώς λειτουργεί και πώς μπορεί να προστατευθεί, τι πρέπει να γίνει σε περίπτωση καρδιακής προσβολής κλπ, ενώ παράλληλα οι άνθρωποι ασχολούνται με τα κοινά, γεγονός που ενισχύει τη χαμένη αίσθηση της χρησιμότητάς τους. Ταυτόχρονα, οι άνθρωποι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο καρδιακής ανακοπής, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν γνωρίζουν καν ότι ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου λόγω της έλλειψης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να επιβιώσουν από ένα τέτοιο περιστατικό και αποκτούν πρόσβαση στην καρδιακή εξέταση, την παρακολούθηση και την ενημέρωση σχετικά με τον τρόπο πρόληψης τέτοιων περιστατικών.

Το έργο παρουσιάζει συνοχή με το Πρόγραμμα «Heart Safe Communities», σε μία συστηματική προσπάθεια για άμεση αντιμετώπιση των σχετικών περιστατικών, όχι μόνο από υγειονομικό προσωπικό, αλλά κυρίως από κατάλληλα εκπαιδευμένους πολίτες.

Ο κύριος στόχος του έργου Heart Safe Cities είναι να αυξηθεί ο αριθμός των εξω-νοσοκομειακών περιστατικών καρδιακής ανακοπής που διαχειρίζονται αποτελεσματικά και ο ασθενής σώζεται από μόνιμες βλάβες ή ακόμα και θάνατο.

Το έργο αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία δύο πιλοτικών Heart Safe Cities – Καλαμαριά και Οχρίδα – τόσο από πλευράς του απαραίτητου εξοπλισμού που θα τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους (Αυτόματοι Εξωτερικοί Απινιδωτές) και στις πλησιέστερες μονάδες υγείας όσο και από πλευράς των 5.500 εκπαιδευμένων πολιτών και υπαλλήλων στη Βασική Υποστήριξη της Ζωής (BLS), 550 πιστοποιημένων εκπαιδευτών BLS και 750 γιατρών, νοσηλευτών και λοιπού ιατρικού προσωπικού εκπαιδευμένων στην Άμεση Υποστήριξη της Ζωής (ILS). Ήδη ο εξοπλισμός σε μεγάλο βαθμό έχει τοποθετηθεί και τα σεμινάρια έχουν προχωρήσει στην εκπαίδευση περισσότερων από 3.500 πολιτών.

Όπως δηλώνουν οι επικεφαλής του έργου για την Ελλάδα: «Το έργο θα μετατρέψει την πόλη της Καλαμαριάς στον πρώτο “ασφαλή από καρδιαγγειακά νοσήματα δήμο” της Ελλάδας. Οι πολίτες που εκπαιδεύονται στην παροχή βασικής υποστήριξης της ζωής θα μπορούν να αντιμετωπίζουν θεραπευτικά τις καρδιακές προσβολές και να χρησιμοποιούν αυτοματοποιημένους εξωτερικούς απινιδωτές που θα διανεμηθούν στην περιοχή. Προσωπικό εκπαιδευμένο στην παροχή ενδιάμεσης υποστήριξης της ζωής θα φροντίζει τους ασθενείς σε νοσοκομεία της περιοχής, όπου οι μονάδες στεφανιαίας φροντίδας θα αναβαθμιστούν με νέο ιατρικό εξοπλισμό.»

Ο Δήμαρχος Καλαμαριάς Γιάννης Δαρδαμανέλης δήλωσε σε ημερίδα του έργου ότι «η εκπαίδευση των πολιτών στη βασική υποστήριξη ζωής είναι ένα εφόδιο που θα αποκτηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος αλλά θα διατηρηθεί και μετά τη λήξη του». Ο επικεφαλής της 4^ης ΥΠΕ (Μακεδονίας Θράκης) Δημήτρης Τσαλικάκης τόνισε ότι κοινός στόχος όλων είναι η εκπαίδευση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού πολιτών ώστε να είναι έτοιμοι να συμβάλουν σε πιθανό καρδιακό περιστατικό στο μέλλον.

Συνολική επένδυση και χρηματοδότηση από την ΕΕ

Η συνολική επένδυση για το έργο «Heart Safe Cities» είναι 1.231.161 EUR, με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της ΕΕ να συνεισφέρει 1.046.487 EUR μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΜΠΒ CBC Ελλάδα-Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» για την προγραμματική περίοδο 2014-2020. Η επένδυση αυτή εμπίπτει στον τομέα προτεραιότητας «Ανάπτυξη και στήριξη της τοπικής οικονομίας».

Το Πρόγραμμα Interreg για τη διασυνοριακή συνεργασία Ελλάδας – Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας χρηματοδοτεί δράσεις σε πέντε Περιφερειακές Ενότητες από την Ελλάδα (Θεσσαλονίκη, Πέλλα, Κιλκίς, Σέρρες και Φλώρινα) και τέσσερις Περιφέρειες από την Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας: Pelagonia, Vardar, Southeast and Southwestκαι έχει επίσημο τίτλο Διασυνοριακή Συνεργασία Interreg IPA CBC​ Ελλάδα – Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας 2014-2020

 Προσαρμογή στις συνθήκες της πανδημίας

Το έργο δυστυχώς δεν έμεινε ανεπηρέαστο από την εκδήλωση και διάδοση της πανδημίας του κορωνοϊού. Στις αρχές του 2020 ήταν σε πλήρη εξέλιξη τα σεμινάρια εκπαίδευσης πολιτών στη βασική υποστήριξη ζωής αλλά και των εκπαιδευτών. Τα προγράμματα φυσικής παρουσίας ανεστάλησαν, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των υγειονομικών αρχών, οπότε οι συντελεστές του έργου αποφάσισαν να κάνουν πιο ενεργή τη δραστήρια, ούτως ή άλλως, διαδικτυακή τους παρουσία. Μέσα από την ιστοσελίδα του έργου και τα κανάλια του στα socialmedia, μοιράζονται με το κοινό πολύτιμες συμβουλές υγείας, ιδίως της καρδιακής, και επίκαιρα ή σημαντικά επιστημονικά ή πρακτικής φύσης δημοσιεύματα για την φροντίδα της καρδιάς. Και φυσικά συμμετέχουν δραστήρια με αντίστοιχα posts και δημοσιεύματα στη μάχη ενημέρωσης για την προστασία από τον κορωνοϊό.

Μια ακόμη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δράση του έργου, με ιδιαίτερη ίσως σημασία για το μέλλον είναι η πρόταση για τη δημιουργία ενός Δικτύου Συνεργασίας «Heart Safe Cities Network», με πρώτα μέλη τους εταίρους του έργου φυσικά, με σκοπό τη μεταλαμπάδευση των εμπειριών τους σε άλλους δήμους και φορείς, την εμβάθυνση της συνεργασία και τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων μετά τη λήξη του έργου.