Αφιέρωμα στο Ναό Αγίας Τριάδος στο ομώνυμο χωριό του Αλμυρού

Γράφει ο Τριαντάφυλλος Σπανός, θεολόγος του Γυμνασίου –Λυκείου Σούρπης.

Συνεργάσθηκαν στην ερευνητική ομάδα οι Μαριάννα Τριανταφυλλοπούλου, Βασιλική  Βογιατζή. Η έρευνα παρουσιάσθηκε στο 5^ο Συνέδριο Αλμυριώτικων ιστορικών σπουδών.

Το ιστορικό του ναού της Αγ. Τριάδος, στο ομώνυμο χωριό που βρίσκεται στη περιοχή του Αλμυρού Μαγνησίας, διακρίνεται σε δύο περιόδους: α) στον πρώτο ναό που κτίσθηκε το 1876 -1878 επί Τουρκοκρατίας και γκρεμίσθηκε  90 χρόνια μετά, το 1966-70 και β) στον δεύτερο ναό στη σημερινή του θέση στη πλατεία του χωριού, που ανεγέρθηκε το 1972 , δίπλα  από τον παλαιό ναό.

Ο οικισμός της Αγ. Τριάδος αρχικά ονομάζονταν Καλύβια Σούρπης και είχε δημιουργηθεί από κατοίκους της διπλανής Σούρπης γύρω στο 1863. Ήταν απελπισμένοι κάτοικοι που είχαν περάσει τα ελληνοτουρκικά σύνορα ,πέραν του χειμάρρου Σαλαμπριά ή Σουρπιώτικου και δημιούργησαν τον πρόχειρο οικισμό τους, για να μπορούν να καλλιεργούν τα χωράφια τους, που ανήκαν ως γνωστόν από το 1832 στη τουρκική επικράτεια.

Το 1876 λοιπόν στο χωριό Καλύβια οι Τούρκοι και ο Καιμακάμης του Αλμυρού προσπαθούν να εγκαταστήσουν εποίκους Μουσουλμάνους,150 συγκεκριμένα οικογένειες Κιρκασίων, με στόχο να αλλοιώσουν τη χριστιανική και ελληνική φυσιογνωμία του χωριού.

Διαμαρτύρεται έντονα ο τότε Δήμαρχος Πτελεατών  Γενναίος Σκούρας, που κατορθώνει να εκδιώξει τους εποίκους και να τους στείλει στο γειτονικό Κουρφάλι (σημ. Κρόκιο). Τότε είναι που αποφασίζουν οι Έλληνες κάτοικοι στα Καλύβια να κτίσουν χριστιανικό ναό στον τόπο τους και να δηλώσουν έτσι την χριστιανική ταυτότητα του χωριού τους, που παραμένει βέβαια πάντα στο τουρκικό κράτος. Τον ναό τους τον αφιερώνουν στην Τριαδική Θεότητα της θρησκείας μας, σε ανάμνηση του ερειπωμένου ομώνυμου Βυζαντινού μοναστηριού (12ος αιώνας), που βρισκόνταν στις κοντινές Νηές Σούρπης.

Οι Τούρκοι ωστόσο τον Μάιο του 1878, σε αντίποινα  για την Θεσσαλική επανάσταση, που είχε ήδη ξεκινήσει από τον Γενάρη στα μέρη του Αλμυρού για την απελευθέρωση της Θεσσαλικής γης, επιτίθενται σε παραμεθόρια χωριά, στα  Κελέρια κοντά στη Κάτω Μονή Ξενιάς και στα Καλύβια Σούρπης, καταστρέφοντας τον ναό στο κέντρο του χωριού, τις εικόνες του, το τέμπλο, βεβηλώνουν μάλιστα και την Αγ. Τράπεζα.

Το 1891 ο Νικόλαος Γιαννόπουλος, ο ιδρυτής της Φιλαρχαίου Αλμυρού, καταγράφει στα «Φθιωτικά» του την κατάσταση στο εξαθλιωμένο χωριό Καλύβια Σούρπης: 250 κάτοικοι, όλοι χριστιανοί και από τις λεηλασίες του 1878, που είχαν δημιουργήσει πολλά προβλήματα  που παρέμειναν για πολλά χρόνια, τα σπίτια ήταν καμένα και οι κάτοικοι ζούσαν σε ξύλινες σκηνές, εκτός από λίγους».

Οι κάτοικοι στο χωριό εκείνα τα χρόνια είναι πάντα γύρω στους διακόσιους (1881-233, 1896-233, 1907 -256), το δε χωριό, οικισμός του Δήμου Πλατάνου μετονομάζεται σε Αγ. Τριάδα το 1905, με το Β.Δ. 6ης Μαΐου 1905.

Να σημειωθεί εδώ ότι η πλέον παλαιά εικόνα που διατηρείται στο σημερινό ναό και προέρχεται φυσικά από τον πρώτο ναό της Αγ. Τριάδος είναι του έτους 1879 και απεικονίζει τον Χριστό ως Μέγα Αρχιερέα,  βρίσκεται δε στην Ωραία Πύλη στο ιερό του ναού.

Από τον πρώτο ναό βρίσκονται επίσης στο σημερινό ναό: α) οκτώ μικρές εικόνες Αγίων και οκτώ μεγάλες, επάνω στο τέμπλο β) εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου του 1912, αγιογραφημένη από τον Αγιορείτη μοναχό Ανανία (ο συγκεκριμένος  μοναχός την ίδια χρονιά έχει αγιογραφήσει και τον Αγ. Γεώργιο Σούρπης) γ) εικόνα του Αγ. Χαραλάμπους του 1897, αγιογραφημένη από τον Μιχαήλ Βενέζη.

Ο πρώτος ναός ήταν μικρότερος από τον σημερινό, περίπου η έκτασή του υπολογίζεται στο χώρο από το σημερινό εκκλησάκι –εικονοστάσι στο διπλανό πάρκο, όπου ήταν το ιερό και η Αγ. Τράπεζα του ναού, έως το Ηρώο πεσόντων στη πλατεία. Δίπλα του μάλιστα στεγάζονταν  το Δημοτικό σχολείο του χωριού, (Γραμματείο αρρένων Καλύβια Σούρπης, Δήμου Πλατάνου, με 27 μαθητές άρρενες το 1901).

Το σχολείο ήταν  Γραμματείο ή Γραμματοδιδασκαλείο και ο δε δάσκαλος  ονομάζονταν γραμματιστής.

Το 1966 που αποφασίσθηκε να γκρεμισθεί ήταν ήδη πολύ φθαρμένος, παρόλα αυτά διατηρήθηκε ως το 1972, όταν εγκαινιάσθηκε ο σημερινός ναός.

Στη βόρεια πόρτα του σημερινού ναού, κάτω από σκαλοπάτι, όπως μας αφηγήθηκε ο άξιος εφημέριος π. Γεώργιος Γεωργιάδης, υπήρχε η χρονολογία, σε άσπρη πλάκα, έτος 1906, προφανώς αυτή η πλάκα διέσωζε την ριζική ανακαίνιση του πρώτου ναού, αφού οι καταστροφές στις προηγούμενες δεκαετίες (από την Θεσσαλική επανάσταση του 1878 και μετά) σίγουρα θα είχαν ερειπώσει την μικρή εκκλησιά.

Δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα στην αρχή, το 1966, για το κτίσιμο του νέου ναού και για κάποια χρόνια ο νέος ναός παρέμεινε «γιαπί».

Οι Αγιοτριαδίτες βοηθούσαν οικονομικά, αλλά παράλληλα έγινε και έρανος στα γύρω χωριά, Αχίλλειο- Πτελεό, μέχρι το  Σέσκλο έφθασε η ερανική επιτροπή και ο κόσμος τους έδινε κυρίως λάδι, που το πουλούσαν μετά οι επίτροποι και έτσι συγκέντρωναν χρήματα. Τελικά στις 1 Ιουλίου του 1972 έγιναν τα εγκαίνια του ναού από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Ηλία και όπως αναφέρει η επιγραφή στην είσοδο: Δωρητές υπήρξαν η Εθνική Κυβέρνηση (50 χιλιάδες δραχμές), ο Χρήστος Δροσόπουλος (50 χιλ. δρχ), ήταν Αγιοτριαδίτης που είχε επιχείρηση στη Λάρισα με αρδευτικά είδη και πομώνες, ο Δήμος Δημοκωστούλας, Σουρπιώτης  συμβολαιογράφος στην Αθήνα και δύο ανώνυμοι περαστικοί διαβάτες, που ήταν τελικά δύο κάτοικοι του χωριού.

Το διάστημα 1966-1972 οι κάτοικοι λειτουργούνταν στο παλαιό ναό, που δεν είχε ακόμη γκρεμισθεί. Σε ανάμνηση του πρώτου ναού κτίσθηκε ένα πέτρινο εκκλησάκι στο χώρο που βρισκόνταν η Αγ.Τράπεζα. Ο ιερέας δε π. Ιωάννης Παπατριανταφύλλου ζήτησε από τους κατοίκους να ανάβουν πάντα το καντηλάκι στο εκκλησάκι, για να θυμούνται τον πρώτο τους ναό.
Γύρω από το εκκλησάκι αυτό ο ιερέας π. Ιωάννης Τσίποτας δημιούργησε έναν όμορφο κήπο με τριανταφυλλιές, δηλαδή στο χώρο που σήμερα είναι το μικρό πάρκο.

Τα λείψανα του Αγ. Χαραλάμπους, που υπήρχαν στη παλαιά Αγ.Τράπεζα, έγιναν το Εγκαίνιο στην Αγ. Τράπεζα του νέου ναού και καθιερώθηκε από τότε να γιορτάζεται στις 10 Φεβρουαρίου η μνήμη του Αγίου με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο χωριό.

Το 1973 έγινε και το τέμπλο του ναού από τον Πτελεάτη Βαγγέλη Ξηρομερίτη.

Να σημειωθεί ότι ο νέος ναός της Αγ. Τριάδος  ανεγέρθηκε στο ρυθμό της ορθογώνιας Βασιλικής.

Ιερείς του ναού υπήρξαν οι π. Δημήτριος Ζαρίφης, π. Ιωάννης Παπατριανταφύλλου, π. Κων/νος Πλαινός, π. Κων/νος Σερμέτης, π. Κων/νος Πετράκης, π. Ιωάννης Τσίποτας, π. Δημήτριος Σπαθής και ο νυν εφημέριος π. Γεώργιος Γεωργιάδης.

Στον πρώτο ναό ιερέας υπήρξε τον 19ο αιώνα, μετά το 1876 δηλαδή, ο π. Ιωάννης Γεωργιάδης, που αναφέρεται μαζί με τον Περικλή Ζαρίφη ως κτήτορες του ναού.
Στις αρχές του 20^ου αιώνα  ιερέας ήταν ο π. Χρήστος Παπαευαγγέλου ή παπά Χρηστάκος όπως τον φώναζαν οι ντόπιοι, αφού ήταν μικρόσωμος, πολύ αγαπητός στον κόσμο που έλεγε «παπά Χρηστάκος μας βάπτισε, παπά Χρηστάκος θα μας θάψει». Ο ιερέας αυτός ήταν πολλά χρόνια εφημέριος σε Σούρπη- Αγ.Τριάδα, μια ενιαία ενορία ως το 1911, όταν έγινε τελικά  ξεχωριστή ενορία η Αγ. Τριάδα. Μετά ιερέας,στο πρώτο πάντα ναό, υπήρξε ο Αγιοτριαδίτης π. Ιωάννης Γκόλτσης, η εφημερία του στο ναό τα έτη 1929-1947 και 1950 -1960   και ο επίσης Αγιοτριαδίτης π. Δημήτριος Ζαρίφης. Επίτροποι τώρα στο νέο ναό από το 1972 και μετά ήταν οι: Δημήτρης Κολώνης, Γιάννης Κατσάνος, Χρήστος Καράγγελος, Γιάννης Σταματίου και οι Μιχάλης Δροσόπουλος, Γιάννης Θεοδώρου, Δημήτρης Ντούκας, Θανάσης Βογιατζής.

Ιεροψάλτες του ναού ήταν: αρχικά ο Πολύδωρος Χαλάτσης, μετά ο Αγιοτριαδίτης Κων/νος Ζαρίφης 1994, αδελφός του ιερέα, ακολούθως  ο Δημήτρης Χρόνης ως το 2008 και από το 2009 η Βασιλική Χαρτοφίλη. Λαμπαδάριος του ναού η Γερακίνα Μακανίκα. Παντοτινό χαρακτηριστικό του ναού η φωλιά των πελαργών επάνω από το καμπαναριό, από τέλος Μαρτίου έως τέλος Αυγούστου.

Θερμότατες ευχαριστίες για την συγγραφή της έρευνας: στον εφημέριο π. Γεώργιο Γεωργιάδη, για τις πολύτιμες πληροφορίες που άοκνα έδωσε  και με ιδιαίτερο ζήλο (στην ερευνητική ομάδα) και στον παλαιό επίτροπο Γιάννη Σταματίου.

Επίσης στον θεολόγο και ιεροψάλτη Γιάννη Γκόλτση και στον ιερέα π. Δημήτριο Ζαρίφη.

Βιβλιογραφία-Πηγές:1) Ιστορία-φυσιογνωμία της Σούρπης, Τριαντάφυλλος Σπανός 2005,2) Θεσσαλικό ημερολόγιο, τ.44, 2003, 3) Εφημ.Ευνομία Λαμίας, φ.18 Μαίου 1878, 4) Γιώργος Κοντομήτρος: Η Δημοτική εκπαίδευση στη Μαγνησία την αυγή του 20^ου αιώνα, Αρχείο Θεσσαλικών μελετών,τ.18,2010, 5) Μαθητική εργασία Θεμιστοκλή Κων/νου 1995, στηριγμένη σε αφηγήσεις γερόντων του τόπου, αρχείο Τρ. Σπανού  6) Αφήγηση Λευτέρη Πριάγγελου στον Τρ. Σπανό το 1998