Το έθιμο της αποκαθήλωσης στο λόφο Γολγοθά στη Κάτω Μονή Ξενιάς – γράφει ο Τρ. Σπανός

Γράφει ο Τριαντάφυλλος Σπανός, Θεολόγος

Όλα ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Δημητριάδος Δαμασκηνός Χατζόπουλος (1957 -1968, η αρχιερατεία του στη Μητρόπολη μας) ανήγειρε στη κορυφή του λόφου Γολγοθά, που βρίσκεται 500 μ. νότια της μονής της Κάτω Παναγίας Ξενιάς, τρεις υπερμεγέθεις  τσιμεντένιους σταυρούς.
Για όσους δεν γνωρίζουν ο μακαριστός Δαμασκηνός ήταν μια ηρωική μορφή της Εκκλησίας μας, αφού για την αντιστασιακή του δράση, ως νεαρός ιερέας, στα μαρτυρικά χρόνια της Κατοχής, συνελήφθη το 1943 και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από όπου ευτυχώς γύρισε ζωντανός.

Μάλιστα όταν επισκέπτονταν τον τόπο μου την Σούρπη, κυρίως στο πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής, πάντα έβρισκε χρόνο να συνομιλήσει με συγκρατούμενο του, συμπατριώτη μου, στο γερμανικό κολαστήριο. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον ηρωικό ιερομόναχο της Άνω Μονής Ξενιάς, π. Ευσέβιο Μαντζώρα, από τον Αλμυρό, που συνελήφθη για την αντιστασιακή του δράση στο μοναστήρι, βασανίσθηκε αγρίως και έζησε και αυτός στα φοβερά και τρομερά στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί.

Επάνω σε αυτούς τους σταυρούς λοιπόν ο τότε Μητροπολίτης ανήρτησε τα ζωγραφισμένα, σε στέρεα λαμαρίνα, σώματα του Ιησού Χριστού και των δύο ληστών (του Γυσμά και του Δυσμά, όπως επικράτησε στη θρησκευτική παράδοση να λέγονται).

Παράλληλα με την διαμόρφωση του χώρου, καθιέρωσε να τελείται επιτόπου η ακολουθία της Αποκαθήλωσης στις 3 μ.μ. κάθε Μεγ. Παρασκευή, την ώρα δηλαδή που ξεψύχησε ο Ιησούς. Η Ακολουθία τελoύνταν  από τον εκάστοτε Μητροπολίτη, σαν ένα είδος αναπαράστασης.

Στην τελετή αυτή το σώμα του Ιησού μεταφέρεται σε απόσταση 1 χλμ σε διαμορφωμένο τάφο –σπηλιά, «μνημείον λελατομημένον», στους πρόποδες του βουνού, επάνω ακριβώς από την παλαιά μονή, που γκρεμίσθηκε το 1980, από τον σεισμό 6,4 R.

Στην πόρτα του μνημείου υπάρχει ζωγραφισμένος άγγελος, που πληροφορεί  μόνιμα τους επισκέπτες ότι: «ουκ έστιν ώδε, αλλά ηγέρθη», τα λόγια δηλαδή που είπε στις Μυροφόρες μαθήτριες, «όρθρου βαθέος» ,το ξημέρωμα της Κυριακής, που επισκέφθηκαν τον τάφο του Ιησού.

Μέσα στη σπηλιά υπάρχει καντηλάκι και η φράση σε μάρμαρο Ιησούς Χριστός νικά. Ο λόφος  αυτός είχε ονομασθεί από παλιά ως Γολγοθάς και στην κορυφή  του υπήρχε εικονοστάσι με ακοίμητο κανδήλι. Όλα αυτά τα ιστορικά για τον λόφο Γολγοθά και το έθιμο τα πληροφορούμαστε από την έρευνα της Δέσποινας Δημοσθ. Κωστούλα το 1983,όταν και κυκλοφόρησε η έκδοση της μονής με τίτλο «Έκφραση Ιεράς Μονής Κάτω Ξενιάς», που περιέχει την καταγραφή της ιστορίας του αγαπημένου μας μοναστηριού.

Η συμπατριώτισσα μου, Σουρπιώτισσα φιλόλογος και ερευνήτρια της τοπικής μας ιστορίας, Κα Δέσποινα επί πολλά χρόνια συγκέντρωνε ακάματα το υλικό για την Κάτω Μονή Ξενιάς και το αξιοποίησε με τις δύο εκδόσεις του συγκεκριμένου βιβλίου 1983 και 1987.

 Ένα βιβλίο που φυσικά υπάρχει και σήμερα στο μικρό βιβλιοπωλείο της μονής, δίπλα στο αρχονταρίκι. Στην Έκφραση  διαβάζουμε ότι την ίδια χρονιά που «ξεκινά» ο Γολγοθάς με την σημερινή του μορφή (και αυτό ίσως δεν είναι τυχαίο), φυτεύεται στην αυλή της μονής, εμπρός στο δεξιό πύργο και το δένδρο, από όπου οι Ρωμαίοι στρατιώτες έφτιαξαν  το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού, την ώρα του Σταυρικού του Πάθους. Το έφερε κάποιος μοναχός που είχε επισκεφθεί τους Αγ. Τόπους και το φύτεψε στην αυλή της μονής, όπου υπάρχει και σήμερα αγκαθωτό.

Το έθιμο της Αποκαθήλωσης την Μεγ. Παρασκευή φέρνει στο μοναστήρι πλήθος προσκυνητών, φέτος βέβαια δεν θα προσέλθουν λόγω της επιδημίας. Αποτελεί  την  δεύτερη πιο συχνή  αφορμή για να επισκεφθούμε την Παναγία μας  Ξενιά, μετά φυσικά  τις 23 Αυγούστου, που γιορτάζει η μονή στα Εννιάμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Είθε του χρόνου γεροί και δυνατοί να βρεθούμε πάλι ,ταπεινοί προσκυνητές, στη Κάτω Ξενιά και σε κλίμα κατάνυξης να παρακολουθήσουμε το έθιμο της  αναπαράστασης της Αποκαθήλωσης του Ιησού.

ΚΑΛΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ.

TΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΣΠΑΝΟΣ, θεολόγος

Ακολουθούν βίντεο με παλαιότερες τελετές απόκαθήλωσης: