Χρ. Καραζούπης: Ν.4555/2018 «Κλεισθένης Ι» ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Γράφει ο Χρήστος Καραζούπης
Οικονομολόγος – Πρόεδρος  της Εθελοντικής Περιβαλλοντικής Ομάδας Αλμυρού «Εν Δράσει»,
τ. Δ/ντής Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών Δήμου Αλμυρού

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η πιο κοντινή στον πολίτη εξουσία, συνδυάζει την αιρετή εξουσία με την εκτελεστική, για θέματα που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη και την αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων του τόπου.

Είναι προφανές ότι μια σημαντική μεταρρύθμιση όπως ο Ν.4555/2018 «Κλεισθένης Ι», η οποία άρει στρεβλώσεις και ανατρέπει δεδομένα δεκαετιών, θα δημιουργούσε αντιδράσεις, σε όλα τα επίπεδα.

Το βασικό χαρακτηριστικό της μεταρρύθμισης, είναι η εισαγωγή της απλής αναλογικής, η οποία και δέχτηκε την μεγαλύτερη κριτική, ότι δήθεν θα πριμοδοτηθεί η συναλλαγή, η διαπλοκή και η ομηρία του δημάρχου από τη μειοψηφία. Ως βασικό επιχείρημα κατά της απλής αναλογικής προέβαλαν αυτό της αδύναμης κυβερνησιμότητας των ΟΤΑ. Δηλαδή στην Ευρώπη που η τοπική αυτοδιοίκηση εκλέγεται με απλή αναλογική, είναι μια προβληματική κατάσταση;

Οι αντιδράσεις πηγάζουν από την μικροπολιτική της αντίληψη, ότι για ένα ισχυρό δήμαρχο-κεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης θα πρέπει να παραβιάζεται η βασική αρχή της δημοκρατίας, αυτή της αντιπροσωπευτικότητας.

Η απλή αναλογική έρχεται να αποτυπώσει τους πραγματικούς συσχετισμούς και να δώσει στην τοπική αυτοδιοίκηση τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει, να είναι δηλαδή αντιπροσωπευτική, διαφανής, ανοιχτή και πλουραλιστική.

Εξ’ άλλου, εκτός της περίπτωσης κατά την οποία ο δήμαρχος και η πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου εκλέγονται από τη πρώτη Κυριακή όταν ψηφιστούν από το 50 συν 1% των δημοτών, σ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις πρέπει να γίνουν συνεργασίες και να σχηματισθούν πλειοψηφίες στο Δημοτικό Συμβούλιο και ο Δήμαρχος πρέπει να διορίσει σε θέσεις ευθύνης (αντιδήμαρχο κλπ) από τους υπόλοιπους συνδυασμούς, με τον νόμο όμως να προβλέπει ότι, ο διορισμός αντιδημάρχου από άλλες παρατάξεις απαιτεί ρητά τη συγκατάθεση της παράταξης από της οποία διορίζεται ο αντιδήμαρχος, περιορίζοντας έτσι την όποια συναλλαγή μπορούσε να γίνει.

Ένας δήμαρχος, με το υφιστάμενο σύστημα, μπορεί να αποφασίζει χωρίς θεσμικά αντίβαρα, τα δημοτικά συμβούλια δεν έχουν πραγματικές αρμοδιότητες και τελικά το γραφείο του δημάρχου αποτελεί τον πυρήνα της λήψης αποφάσεων. Με τον “Κλεισθένη” αυτό αλλάζει. Ο κάθε δήμαρχος καλείται να αναζητεί συναινέσεις, να δημιουργεί συνθήκες συνεννόησης και ταυτόχρονα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τις υπόλοιπες δυνάμεις που εκπροσωπούνται δημοκρατικά στο συμβούλιο.

Ταυτόχρονα, το πλαίσιο των συγκλίσεων και συνεργασιών που δημιουργείται θα συμβάλλει στην επίλυση των πολύ σημαντικών και πολύπλευρων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες, καθότι τα προβλήματα είναι κοινά για όλους και θέλουν επίλυση απ’ όλους.                                                                 

Ας δούμε όμως τις βασικές διατάξεις και τα χαρακτηριστικά αυτού του Νόμου:                                                   

Η καθιέρωση της απλής αναλογικής για την εκλογή των δημοτικών συμβούλων
Για κοινότητες έως 300 κατοίκων η εκλογή του προέδρου γίνεται από ενιαίο ψηφοδέλτιο κατά αλφαβητική σειρά και πρόεδρος εκλέγεται ο πλειοψηφών σύμβουλος.
Προβλέπονται ξεχωριστές κάλπες για τις κοινότητες άνω των 300 κατοίκων με διακριτούς συνδυασμούς καθώς και μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων (ποσοστό από τους αναπτυξιακούς ΚΑΠ) για την εκτέλεση μικρών παρεμβάσεων από την ίδια την κοινότητα.
Η υπαγωγή στις ανταποδοτικές υπηρεσίες της υπηρεσίας πρασίνου.
Η καθιέρωση των τοπικών δημοψηφισμάτων
Η υποχρεωτικότητα της επιτροπής διαβούλευσης,
Η δυνατότητα ίδρυσης εταιρειών ειδικού σκοπού στον τομέα της Κοινής Ωφέλεια όπως η ενέργεια, η αφαλάτωση και άλλες συναφείς δραστηριότητες.

Η ελάφρυνση των δημοτικών συμβουλίων στο να συζητούν ζητήματα ρουτίνας και η επίλυσή τους από τις αρμόδιες επιτροπές. Η δυνατότητα σύναψης προγραμματικών συμβάσεων με δημόσιους φορείς, ώστε να ξεπερνούμε την τεχνική ανεπάρκεια κάποιων δήμων.

Η κατηγοριοποίηση των Δήμων σε έξι κατηγορίες βάση των χαρακτηριστικών τους (νησιωτικός, ορεινός, αστικός) δίνει τη δυνατότητα σχεδιασμού και εφαρμογής στοχευόμενων πολιτικών σε δικαιότερη βάση ενώ εισάγει μια πιο δίκαιη διοικητική και δημοσιονομική μεταχείριση των ΟΤΑ πρώτου βαθμού.

Ενισχύεται η ενδοδημοτική αποκέντρωση μέσω της στήριξης των κοινοτήτων ουσιαστικά και χρηματοδοτικά.

Η συνταγματική πρόβλεψη της εποπτείας των ΟΤΑ θα ασκείται μόνο ως προς τον έλεγχο νομιμότητας και όχι της σκοπιμότητας, η οποία θα αποτελεί ζήτημα λογοδοσίας των δημοτικών συμβουλίων προς τους πολίτες. Για τον έλεγχο νομιμότητας συγκροτείται Επόπτης ΟΤΑ ως αποκεντρωμένη υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών.
Καθορίζονται τα κριτήρια και η διαδικασία κατανομής των εσόδων που εγγράφονται στον προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων και στον τακτικό προϋπολογισμό με κοινή υπουργική απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και Οικονομικών μετά από πρόταση της ΚΕΔΕ.
Κριτήρια κατανομής αποτελούν το μήκος δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, του δημοτικού και αγροτικού δικτύου αλλά και κριτήρια εδαφικών χαρακτηριστικών, των παρεχόμενων κοινωνικών υπηρεσιών, περιβαλλοντικά  χαρακτηριστικά, κλιματολογικές συνθήκες, βασικές υποδομές, ποσοστά ανεργίας πληθυσμιακές διακυμάνσεις κλπ.                                                                                              Η αρμοδιότητα για τα ρέματα (καθαρισμός και αστυνόμευση) μεταφέρεται πλήρως στις περιφέρειες.
Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου επιτρέπεται η εκμίσθωση με δημοπρασία δημοτικών ακινήτων με μειωμένο μίσθωμα για χρονικό διάστημα μέχρι 25 έτη, υπό τον όρο να αναλάβει το σύνολο η μέρος της δαπάνης ανακαίνισης η ανακατασκευής του ακινήτου.

Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν η χρήση δημοτικών ακινήτων σε φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του ν. 4430/2016 που ασκούν δραστηριότητα στον οικείο δήμο.
Σήμερα, ενόψει των δημοτικών εκλογών του Μαΐου του 2019 ακούγονται και διαρρέουν  πολλά ονόματα υποψηφίων δημάρχων (το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι έχουν φυσικά όλοι) οι περισσότεροι όμως των οποίων έχουν αφετηρία, όχι την επίλυση των προβλημάτων του τόπου μας μέσα από την εφαρμογή του νόμου, του οποίου μερικές βασικές διατάξεις παρουσίασα παραπάνω, αλλά την εξασφάλιση ενός ποσοστού, μέσω της κομματικής ταυτότητας, ενός μηχανισμού που τυχόν διαθέτουν, μίας ασυγκράτητης φιλοδοξίας ή προβάλλοντας μόνο το νεαρό της ηλικίας, χωρίς να έχουν την ιδιότητα του ενεργού πολίτη, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για πίεση στην επόμενη δημοτική αρχή. Αλλάζουν «κουστούμια», παρουσιάζουν νέα εικόνα, επαναδιατυπώνουν υποσχέσεις, ώστε να πείσουν την κοινή γνώμη, πως μόνο αυτοί μπορούν, αναζητώντας ταυτόχρονα άμεσες ή έμμεσες κομματικές στηρίξεις. Στόχος, μέσω της παραπλάνησης είναι να εγκλωβίσουν την κοινή γνώμη στο σενάριο της υποστήριξης τους,  επαναφέροντας  όμως έτσι ξανά στην επιφάνεια το ερώτημα αν είναι δυνατόν να δημιουργείς το νέο με παλαιά, δοκιμασμένα και αποτυχημένα υλικά.
Η απλή αναλογική θέτει έτσι άμεσα το ερώτημα για το ποιες δυνάμεις θα κληθούν, από τους δημότες – με την ψήφο τους – να εφαρμόσουν το νέο σύστημα διοίκησης των Δήμων, απαιτώντας για την υλοποίηση του οράματος να υπάρξουν συγκλίσεις και συνεργασίες.
Έτσι, ο προγραμματικός λόγος θα πρέπει να εκτιμάει τις δυνατότητες που υπάρχουν, να διερευνά και να υλοποιεί τις πραγματικές ανάγκες των δημοτών με γνώμονα πάντα το συμφέρον του τόπου μας.

Οι νέες διατάξεις θέλουν  το κατάλληλο δυναμικό για την εφαρμογή τους, αλλά και ανθρώπους προσηλωμένους στην εργασία, στη συνεργασία, στον εθελοντισμό, στην αγάπη για το τόπο τους, σε ανθρώπους οι οποίοι μπορούν και θέλουν να προσφέρουν. Η τριανταπεντάχρονη πορεία μου στα κοινά, με ανάλογη προσφορά στην υπηρεσία των συμπολιτών μου, η αγάπη και η γνώση για τον τόπο μας, με παράλληλη εμπειρία στη διοίκηση, μου επιτρέπουν να υπηρετήσω τα συμφέροντα του τόπου μου και των δημοτών, συνεργατικά και δημοκρατικά, προκρίνοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας. Η επιλογή είναι – στην κυριολεξία – στο νου και το χέρι των δημοτών.