Έθιμα και παραδόσεις των Χριστουγέννων – Νοσταλγικό Αφιέρωμα για τα Χριστούγεννα των Μικρασιατών στον Αλμυρό

Η ελληνική παράδοση είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Η περίοδος των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων, αφορά ένα δωδεκαήμερο με δεκάδες έθιμα, που παντρεύουν τις χριστιανικές παραδόσεις με τα αρχαιοελληνικά ήθη.

Πολλά από τα έθιμα αντικατοπτρίζουν τις αγωνίες των ανθρώπων της υπαίθρου, των γεωργών και των κτηνοτρόφων, ενώ φαίνεται η αγωνία του ώστε να μη λείψει τίποτε από τα νοικοκυριά τους. Από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη και από τα Επτάνησα μέχρι τη Μικρά Ασία οι παραδόσεις ποικίλουν.

Στα πλαίσια των νοσταλγικών αφιερωμάτων, ήρθαμε σε επαφή με την κα Τριανταφυλλιά Κασσανδρινού, Μικρασιάτισσα στην καταγωγή. Η κα Τριανταφυλλιά γεννήθηκε στον Αλμυρό, από μικρασιάτες γονείς. Επικοινωνήσαμε μαζί της και μας διηγήθηκε ορισμένες παραδόσεις που έμαθε από την οικογένειά της και μέχρι σήμερα προσπαθεί να τις τηρεί και να τις μεταλαμπαδεύσει στα εγγόνια της.

«Όπως όλοι γνωρίζουμε, πριν από τα Χριστούγεννα ξεκινά η τεσσαρακονθήμερος νηστεία, κατά την οποία οι πιστοί νηστεύουν το κρέας και τα γαλακτοκομικά τρώγοντας όμως ψάρι μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με την εκκλησία μας, όλοι οι πιστοί καταναλώσουμε κρέας στις 14 Νοεμβρίου, δηλαδή στη γιορτή του Αγ. Φιλίππου. Από την επόμενη κιόλας μέρα, ξεκινά το σαρανταλείτουργο. Ο πρωινός εκκλησιασμός των πιστών που κατά την διάρκεια της λειτουργίας μνημονεύονται τα ονόματα των πιστών για καλή υγεία και των κεκοιμημένων για αιώνια ανάπαυση.

Φυσικά αυτή η περίοδος αποτελούσε πάντα την εποχή προετοιμασίας, για να γιορτάσουμε την γέννηση του Χριστού μας και να υποδεχθούμε και το νέο έτος.

Από την προπαραμονή των Χριστουγέννων, οι νοικοκυρές ξεκινούσαν την προετοιμασία για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μετά από 40 μέρες νηστεία, το πρώτο φαγητό που ετοίμαζαν ήταν η κοτόσουπα. Έπρεπε βλέπετε τα στομάχια μας να προετοιμαστούν για την χοιρινή τηγανιά που ακολουθεί το μεσημέρι των Χριστουγέννων.

Σύμφωνα με την παράδοση, από την προπαραμονή των Χριστουγέννων πρέπει να θυμιατίζουμε τους χώρους του σπιτιού μας. Σύμφωνα με τις γιαγιάδες μας ο “κουτσός γερο- καλικάντζαρος” έρχεται με σκοπό να μας “μαγαρίσει” τη σούπα μας. Τη διαδικασία αυτή, την επαναλαμβάναμε όλο το δωδεκαήμερο και μέχρι να περάσει ο παπάς για ν’ αγιάσει το σπίτι μετά τα Φώτα.

Τα παιδιά το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων, έβγαιναν στους δρόμους ψάλλοντας τα κάλαντα. Τα κάλαντα της Μικράς Ασίας έχουν διαφορετικούς στοίχους από αυτά που ψέλνουν τα παιδιά μας εδώ.

Χριστούγεννα Πρωτοχρονιά, πρώτη γιορτή του χρόνου
Για βγείτε, δέτε, μάθετε, που ο Χριστός γεννάται.
Γεννάται κι ανατρέφεται  με μέλι και με γάλα
Το μέλι τρώγουν οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες…

Τότε βέβαια οι νοικοκυρές πρόσφεραν στα παιδιά κυρίως γλυκά και φρούτα.

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι ήταν πάντα γεμάτο. Το χοιρινό κρέας αποτελούσε το κύριο γεύμα. Πολλές νοικοκυρές μαγείρευαν και χοιρινό με σέλινο, τουρσιά και σαρμάδες, ενώ τα μελομακάρονα είχαν την τιμητική τους.

Την Πρωτοχρονιά κόβαμε την πίτα. Ο νοικοκύρης του σπιτιού έκανε το σταυρό του, σταύρωνε με  το μαχαίρι τρείς φορές την πίτα και έκοβε τόσα κομμάτια όσα ΄και τα μέλη της οικογένειας. Το πρώτο κομμάτι ήταν του Χριστού, μετά της Παναγίας, του Αη Βασίλη, του σπιτιού και του φτωχού. Από τότε υπήρχε το φλουρί στη βασιλόπιτα και με αυτό δοκίμαζαν όλοι την τύχη τους. Σε όποιον έπεφτε το φλουρί, αυτός θα ήταν ο τυχερός κι ευνοούμενος της νέας χρονιάς.

Ελπίζω τα παιδιά και τα εγγόνια μας να συνεχίσουν να τηρούν τις παραδόσεις μας. Είναι ο μόνος τρόπος για να μείνει η οικογένεια ενωμένη και να καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται. Καλές γιορτές εύχομαι σε όλο τον κόσμο με υγεία!».