Θεός τιμωρός; – Έκδοση 11-2-2017

Γράφει ο π. Γεώργιος  Γεωργιάδης

Στήν ερμηνεία τής Αγίας Γραφής πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Δέν αρκεί να γνωρίζουμε καλά αρχαία ελληνικά. Πρέπει να έχουμε πληροφορηθεί και τό τί σήμαινε η κάθε λέξη κατά τήν εποχή που γράφτηκε. Λέξεις όπως «οργιάζειν, μαγεύειν, δαίμων, αμαρτάνω, δούλος, λατρεύω, τιμωρώ» κλπ, είχαν κατά πολύ διαφορετικές έννοιες από αυτές που νομίζουμε σήμερα. Θα ασχοληθούμε μόνον με τήν τελευταία.

Στήν Καινή Διαθήκη συναντάμε δύο φορές τό απαρέμφατον «τιμωρείν», και μία φορά τό ουσιαστικό «τιμωρία» :

1. «… τούς εκείσε όντας δεδεμένους εις Ιερουσαλήμ ίνα τιμωρηθώσιν»  (Πράξεις, ΚΒ΄, 5)
2. «… και κατά πάσας τάς συναγωγάς πολλάκις τιμωρών αυτούς ηνάγκαζον βλασφημείν …»  (Πράξεις, ΚΣΤ΄, 11).
3. «… πόσω δοκείτε χείρονος αξιωθήσεται τιμωρίας ο τόν υιόν τού Θεού καταπατήσας …»  (Εβραίους, Ι΄, 29).

Μιά δεύτερη ματιά αυτών τών χωρίων, αφήνει (ει μή τι άλλο) έντονη τήν υποψία οτι δέν εννοεί «τιμωρία» όπως τό εννοούμε σήμερα, αλλά ενημέρωση, διαφώτιση, κατήχηση. Η αλήθεια όμως παράλληλα είναι, οτι εδώ και ~ 2000 χρόνια οι ανωτέρω 7 λέξεις είχαν σιγά-σιγά αρχίζει να προσλαμβάνουν τήν έννοια που έχουν σήμερα. Όχι όμως απόλυτα! Εδώ επιβάλλεται να αναφέρουμε τί λένε τα ελληνο-ελληνικά λεξικά γιά ορισμένες λέξεις, προκειμένου να αντιληφθούμε ορθώς  τί εννοούσαν οι αρχαίοι (και πρωτοχριστιανοί) λέγοντες «τιμωρία». Άκρως διαφωτιστική είναι η γνώση τών δύο ρημάτων «τίω & τίνω».

1. Τίω : Σημαίνει εκτιμώ, σέβομαι, ορίζω τήν τιμή ενός πράγματος. Η μετοχή παρακειμένου «τετιμημένος» σημαίνει ευυπόληπτος, σεβαστός.
2. Τίνω : Σημαίνει ανταποδίδω, εκδικούμαι.
3. Βλασφημώ ← βλάπτω τήν φήμην. Δηλ. φέρνω επιχειρήματα γιά να συκοφαντήσω.
4. Δίκη : Ήταν η συνήθεια, η έξις, η τάξις, η αρμονία. Ήταν ο κανόνας, ο τρόπος, το έθιμο. Οι πυθαγόρειοι εκάλουν «δίκην» τόν αριθμόν «3». Γιά τήν σημερινή «δίκη» οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τό «θέμις».
5. Εκδικούμαι : Σήμαινε βοηθώ κάποιον που αδικείται, υπερασπίζω. Επίσης, κρίνω ή εκδικάζω μιάν υπόθεση.

Εκδικητής επομένως είναι ο υπερασπιστής, ο προστάτης. Ήταν δηλ. ο Ser → Sir, ο Ήρας → Ήρως, Knight.

6. Τιμωράω-τιμωρώ : Σημαίνει βοηθώ, υπερασπίζω ή/και εκδικούμαι κάποιον (δηλ. τόν βοηθώ). Ας προσέξουμε:

Το επίθετο «τιμωρός» έχει ωμέγα διότι είναι συναίρεση τού «τιμάορος» (και «τιμάωρ»), σύνθετη λέξη από τό ουσιαστικό «τιμή» και τό ρήμα «ορώ». Επομένως τιμωρός είναι εκείνος που παρατηρεί ή εκτιμά τήν αξία κάποιου. Είναι δηλ. φύλακας, προστάτης, ο οποίος επιβλέπει, προσέχει, επιτηρεί, διαφυλάσσει. Το «ούρος» σημαίνει φύλαξ, φρουρός, προστάτης (Ιλιάς, Θ΄, 80) και φυσικά σχετίζεται με τήν μετοχή «ορών/ορώσα/ορών» [ομόριζο τού «ορώ» είναι και το «ώρα» (με ψιλή), που σήμαινε «μέριμνα, φροντίδα»]. Όλα αυτά σημαίνουν οτι «τιμωρός» ήταν εκείνος που προστάτευε τήν τιμή, και η λέξη χρησιμοποιούταν γιά να δηλώσει τόν βοηθό, τόν επίκουρο, και μάλιστα εκείνον που βοηθά τόν αδικημένο να ανταποδώσει τήν αδικία (= να αποκαταστήσει τήν υπόληψή του). Συνεπαγωγικά «τιμωρός» είναι ο εκδικητής. Συναφείς σημασίες τού ρήματος είναι βοηθώ, συντρέχω κάποιον, παρέχω ιατρική βοήθεια, περιθάλπω. Η ερμηνεία «ζητώ να πάρω εκδίκηση», απορρέει από τήν ανταπόδοση τού κακού (δίχως ίχνους υπεραποδόσεως).

Με λίγα λόγια, τα επίθετα «εκδικητής & τιμωρός» ταυτίζονται με εκείνο που εννοούμε σήμερα λέγοντες  «φύλαξ άγγελος». Το άλλο ουσιαστικό «τιμώρημα» σημαίνει κι αυτό «βοήθεια, συνδρομή». Το σημερινό «τιμωρώ» τό έκφραζαν οι αρχαίοι με τά ρήματα τίνω & κολάζω.

Όλα αυτά συνάδουν, οτι ακόμη κι όταν σε αρχαία κείμενα αναφέρεται ο Θεός ως «τιμωρός», η έννοια είναι οτι ο Θεός είναι σύμβουλος, προστάτης, κατευθυντής (όπως λέμε τήν Παναγία «Οδηγήτρια»). Ακόμη και στήν παρεξηγημένη λέξη «εκδικητής», σημαίνει εκείνον που δέν παροτρύνει τόν αδικημένο να προβεί σε ανταποδώσεις μεγαλύτερες εκείνων τών δεινών που υπέστη. Γι’ αυτό στό Δευτερονόμιον (ΙΘ΄, 21) υπάρχει η φράση «… Θα ανταποδίδετε ζωή αντί ζωής, οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χέρι αντί χεριού και πόδι αντί ποδιού.». Με άλλα λόγια, εάν κάποιος σού έβγαλε ένα δόντι, σού επιτρέπεται κι εσύ να τού αφαιρέσεις μέχρι ένα δόντι, αλλά όχι περισσότερα.

Στήν Παλαιά Διαθήκη το ρήμα «τιμωρώ» τό βρίσκουμε κάπου 12 φορές, ενώ το ουσιαστικό «τιμωρία» κάπου 20. Αληθεύει οτι συνήθως έχει τήν περίπου σημερινή σημασία. Μιά όμως προσεκτικότερη ματιά φανερώνει οτι τούτο συμβαίνει στά βιβλία τών Μακκαβαίων, στόν Ιερεμία (570 π.Χ.) και στό Δανιήλ (560 π.Χ.). Αυτά τά βιβλία μεταφράστηκαν πολύ αργότερα από τήν μετάφραση τών Εβδομήκοντα που έγινε περί τό 200 π.Χ., οπότε οι μεταχριστιανικοί μεταφραστές ζούσαν σε μιάν άλλην ελληνική γλώσσα, χρονικά εξελιγμένη με διαφοροποιηθείσες έννοιες πολλών λέξεων, με ό,τι συνεπάγει αυτό. Γιά παράδειγμα η μετάφραση τού Θεοδοτίωνος έγινε περί τό 160 μ.Χ. και η Εκκλησία έκρινε οτι έπρεπε να προτιμηθεί έναντι κάποιων μεταφράσεων τών Εβδομήκοντα (π.χ. στό «Δανιήλ»). Απεναντίας στά εδάφια :

Κριταί  Ε΄, 14

Παροιμίαι, ΚΒ΄, 3

Σοφία Σολομώντος, ΙΒ΄, 20

Εζεκίας, Ε΄, 17, και αλλού,

αφήνεται έντονη η υποψία οτι το «τιμωρείν» εκεί στήν πραγματικότητα σημαίνει κάτι σάν «παιδαγωγείν». Ομοίως δηλαδή με τά 3 χωρία τής Κ.Δ. που παραθέσαμε στήν αρχή.

Ο Θεός είναι πράγματι Τιμωρός, κι έτσι «οφείλει» να είναι! Τούτο βέβαια σημαίνει οτι «ορά τήν τιμή» τού κάθε ανθρώπου, και ως αδιάλειπτος βοηθός και συμπαραστάτης αρωγεί τόν ίδιον και τίς σχέσεις του με τούς άλλους ανθρώπους. Ούτως ο Θεός είναι ο γνήσιος εκδικητής, ήτοι συμπαραστάτης & διεκπεραιωτής όπου υπάρχει κάποια διαταραχή σ’ αυτές τίς σχέσεις. Ως πραγματικός εκδικητής βούλεται να κυριαρχήσει το συνετόν, το ορθόν, το δίκαιον, το αγαστόν, άνευ ρεβανσισμού.

Ο Θεός δέν είναι ένας Δικαστής ο οποίος έχει γνώσεις τών χιλιάδων ανθρωποποιήτων (και μή) νόμων οι οποίοι αδημονούν να φέρουν δικαιοσύνη και ισορροπία σ’ αυτόν τόν ακόμη πιό περίπλοκο κόσμο. Αρκούν ο ενστερνισμός τής αγάπης τής υπομονής και τής συγχωρήσεως, γιά να επιφέρουν όσα αδυνατούν να καλύψουν οι νομικοί τόμοι όλου τού κόσμου.