Η πτώση του ελικοπτέρου – έκδοση 13-2-2016

γράφει ο π. Γεώργιος Γεωργιάδης

Πρίν τά ξημερώματα τής Πέμπτης 11/2/2016, ένα ελικόπτερο Agusta-Bell 212 ASW τού πολεμικού ναυτικού έπεσε στήν νησίδα Κύναρο τού δήμου Λέρου.

Η Λέρος έγινε φραγκική τό 1204, ενώ τήν κατέλαβαν οι τούρκοι τό 1522. Με τόν ιταλοτουρκικό πόλεμο η Λέρος και όλα τα Δωδεκάνησα περιήλθαν στήν Ιταλία τόν Μάϊο τού 1912. Με τήν συνθήκη τής Λωζάνης τού 1923 η Τουρκία παραιτήθηκε παντός δικαιώματός της επ’ αυτών, ενώ τό 1932 οι δύο χώρες συμφώνησαν επακριβώς γιά τά μεταξύ τους σύνορα θέτουσαι 51 σημεία επί μιάς τεθλασμένης γραμμής που δείκνυε τά θαλάσσια σύνορά τους. Ο Ιωσήφ Στάλιν-Τζουγκασβίλι στά πλαίσια αποζημιώσεων τών ηττημένων (Ιταλία) χωρών, είπε: «Οι έλληνες πολέμησαν, ενώ οι τούρκοι δέν πολέμησαν. Επομένως τα Δωδεκάνησα πάνε στήν Ελλάδα». Με τόν ελληνικό νόμο 518 τής 3^ης/1^ου/1948 τα Δωδεκάνησα αυτά απετέλεσαν νομό τής ελληνικής επικράτειας, χωρίς να αλλοιωθεί η ιταλοτουρκική συμφωνία τού 1932 επί τών 51 points τής τεθλασμένης. Στό νησί Λέρος υπάγονται ως δήμος και τρείς νησίδες: Φαρμακονήσι, Λέβιθα, Κύναρος. Είναι λίγο περίεργο που η Κύναρος υπήχθη στόν δήμο Λέρου καθότι απέχει 50 χλμ δυτικά της, ενώ η Αμοργός που βρίσκεται ακόμη δυτικότερα απέχει μόνον 20 χλμ από τήν Κύναρο. Έντεκα χλμ ανατολικά τής Κυνάρου είναι η κάπως μεγαλύτερη νησίδα Λέβιθα.

Παραδόξως η μικρούλα Λέρος (53 km²) διαθέτει αεροδρόμιο, ενώ η Αμοργός (117 km²) και η Κάλυμνος (111 km²), όχι! Είναι μικρό με μήκος διαδρόμου 1012 m και πλάτος 29 m (πρός σύγκριση, το αεροδρόμιο Λαμίας έχει διαστάσεις 1100Χ50 m). Ο διάδρομός του λέγεται «32/14», αλλά ειδικά όποιος έρχεται από Ν.Α. (→321°) έχει διαθέσιμη απόσταση προσγειώσεως (LDA) μόνον 842 m.

Λέγοντες «Υφαλοκρηπίδα» (Shelf), εννοείται εκείνη η υποθαλάσσια περιοχή η οποία δέν έχει βάθος άνω τών 200 μέτρων. Εφόσον δέν υπεισέρχεται στήν «αιγιαλίτιδα ζώνη» άλλης χώρας, η Συνθήκη τής Γενεύης (1958) και η Σύμβαση τού ΟΗΕ (1982) ορίζουν οτι το παράκτιο κράτος μπορεί να ασκεί σ’ αυτήν κυριαρχικά δικαιώματα.

Λέγοντες «Αιγιαλίτιδα ζώνη» (mer territoriale) λογίζεται η θαλάσσια περιοχή που απέχει λιγότερο από 12 ναυτικά μίλια τής χέρσου. Βέβαια, καί γιά τήν υφαλοκρηπίδα, καί γιά τήν Α/Ζ, πρέπει να γραφούν δεκάδες σελίδες γιά τίς περαιτέρω ερμηνείες της κι εξαιρέσεις, πράγμα που δέν θα κάνουμε.

Τί είναι «ναυτικό μίλι»; Ο κύκλος αποτελείται από (360° Χ 60΄=) 21.600 λεπτά μοίρας. Αφού ο γήινος ισημερινός έχει περίμετρο 40.075.020 m ακριβώς, διαιρούντες βρίσκουμε πως το «ν.μ.» έχει μήκος 1855,325 m.

Η Τουρκία μετά τό 1974 διατείνεται οτι το Αιγαίο είναι ιδιάζουσα περιοχή, αλλά η Ελλάδα δέν συμφωνεί λέγουσα οτι τα 2800 νησιά τού Αιγαίου αποτελούν το πολύ σημαντικό ποσοστό τών 17% τού ελληνικού εδάφους. Επομένως κακώς κρατά από τόν Α.Ν. 230/1936 ως θαλάσσια Α/Ζ τά 6 μόνον ν.μ. (11.132 m) κι οτι θα πρέπει να τά επεκτείνει στά 12 ν.μ. (22.264 m). Ίσως η Τουρκία με άλλες καταστάσεις να μήν είχε αντίρρηση, αλλά το Αιγαίο είναι κατάσπαρτο από απροσμέτρητο αριθμό βραχονησίδων (rocks), κι εφ’ όσον η Ελλάς εμμένει στήν θέση της οτι καί οι βραχονησίδες έχουν Α/Ζ, τότε όλο το Αιγαίο ελληνοποιείται. Ναί μέν υπάρχει η πρόβλεψη περί «αβλαβούς διελεύσεως» (“innocent passage”) μέσα από τήν Α/Ζ ξένων χωρών, αλλά εκεί ακριβώς εγείρονται ποικίλα ερωτηματικά. Τα ξένα υποβρύχια πρέπει να ναυσιπλοούν στήν επιφάνεια και να επιδεικνύουν τήν σημαία τους. Η Τουρκία διεμήνυσε οτι ενδεχόμενη επέκταση τών ελληνικών χωρικών υδάτων από τά 6 ν.μ. στά 12, θα αποτελέσει «αιτία πολέμου».

Τό 1931 η Ελλάδα όρισε Α/Ζ γιά τήν αεροπλοΐα τά 10 ναυτικά μίλια. Το 1944 με τήν Διάσκεψη τού Σικάγου ιδρύθηκε η ICAO (International Civil Aviation Organization). Αυτός τό 1958 καθόρισε επακριβώς τά όρια τής «Περιοχής Πληροφοριών Πτήσεως» (FIR, “flight information region”), και η ευθύνη ανατέθηκε στήν ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ). Μετά τό 1974 η Τουρκία παραβιάζει συχνά τήν εναέρια Α/Ζ μεταξύ 6 και 10 ν.μ., αμφισβητούσα τόν νόμο τού 1931 ο οποίος βασιζόταν στήν συνθήκη τής Βαρσοβίας (1929). Τούτο αυτομάτως σημαίνει οτι παραβιάζει καί τόν FIR Αθηνών.

Η προχθεσινή διαφορά με τά παλιά, ποιά είναι; Τα Ίμια (1996) ναί μέν είναι ελληνικά βάσει τής ιταλοτουρκικής συμφωνίας συνόρων τού 1932, αλλά («τουλάχιστον») υπάγονται στήν τουρκική υφαλοκρηπίδα (όπως φυσικά και όλα σχεδόν τα νησιά από Λήμνο μέχρι Κώ. Όμως η νησίδα Κύναρος, όχι μόνον απέχει 80 χλμ (= 43 ν.μ.) από τήν εγγύτερη τουρκική ακτή, αλλ’ επιπλέον (τόσο η Κύναρος όσο καί η νησίδα Λέβιθα) περιτριγυρίζονται από βάθη σαφώς μεγαλύτερα τών 200 m. Διακρίνουμε δηλαδή οτι οι τουρκικές απαιτήσεις αρχίζουν πιά να επεκτείνονται πέραν τού ψευδο-επιχειρήματος περί «υφαλοκρηπίδας» της, και σιγά-σιγά αρχίζει να έχει βλέψεις ακόμη καί γιά τίς Κυκλάδες. Η απόσταση Σμύρνης-Κέρκυρας είναι 650 χλμ., και η Τουρκία με πετρελαιοφόρα αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού KC-135 Stratotanker θα μπορούσε να αιφνιδιάσει ακόμη και τήν δυτικότατη Ελλάδα. Αιφνιδιασμός όμως γίνεται και από υποβρύχια. Τό 1979 η Ελλάδα άρχισε να παραλαμβάνει τά πρώτα ανθυποβρυχιακά (ASW) ελικόπτερα Augusta-Bell. Τα αρχικά σημαίνουν “Antisubmarine Warfare”. Διαθέτουν So.Na.R. (sound navigation & ranging), ο κινητήρας τους έχει ισχύ 1875 ίππων, κενό ζυγίζει 3420 κιλά με μέγιστο βάρος απογειώσεως 5000 κιλά. Μπορεί να μεταφέρει 2 τορπίλες, ή βόμβες βυθού, ή πυραύλους αέρος-επιφανείας. Υπήχθησαν στήν ΔΕΝ (Διοίκηση Ελικοπτέρων Ναυτικού). Όμως οι αποστολές τής ναυτικής αεροπορίας είναι από τίς πιό δύσκολες. Εδώ το αβαντάζ τό έχει πάντα ο κυνηγούμενος (υποβρύχιο) ενώ στήν μειονεκτική θέση βρίσκεται ο θηρευτής (ελικόπτερο). Το AFCS (αυτόματο σύστημα ελέγχου πτήσεως) βοηθά μέν σημαντικά, αλλά μένουν πολλά άλλα που πρέπει να γίνουν. Αιωρούμενο το ελικόπτερο μόλις 20 m πάνω από τήν επιφάνεια και ποντίζοντας τό σόναρ κατά δεκάδες μέτρα, πολλά μπορούν να συμβούν κατ’ αυτήν τήν νύκτα εκπαιδεύσεως, αφού διάφορα θαλάσσια ρεύματα ενδέχεται να συμπαρασύρουν (μέσω τού σύρματος) τό ελικόπτερο. Οι ριπές ανέμου δέν είναι λιγότερο επικίνδυνες σ’ αυτήν τήν ευαίσθητη κατάσταση. Η δε προσνήωση στό υποτυπώδες «ελικοδρόμιο» μιάς φρεγάτας, δέν είναι ευκολότερη ενός Tomcat σε αεροπλανοφόρο. Το προσωπικό γιά να θεωρείται αξιόμαχο, πρέπει να έχει τουλάχιστον από 30 ώρες επιχειρησιακής εκπαιδεύσεως (όχι απλής πτήσεως) ανά εξάμηνο.

Ίσως είμαστε κυνικοί, αλλά όσο υπάρχουν αεροπλάνα πάντα θα υπάρχουν ατυχήματα. Δυστυχώς δέν είμαστε στήν ευλογημένη κατάσταση άλλων χωρών (Βέλγιο, Σουηδία) που συνορεύουν με καλούς γειτόνους. Και παρά τίς θεωρίες που διαγγέλλονται διάφοροι εξωπραγματικοί θεωρητικοί, δυστυχώς είμαστε στήν δυσάρεστη κατάσταση να περιορίζουμε τήν ευημερία μας προκειμένου να μπορούμε να δρούμε αποτρεπτικά.