Η άνοιξη ή ο χειμώνας των εφήβων;

«Σκοπός της παιδείας είναι να μας βοηθήσει να δώσουμε νόημα στη ζωή μας, να ερμηνεύσουμε το παρελθόν και να γίνουμε άφοβοι και ανοιχτοί στο μέλλον». (Ε.Έσσε)

Δυστυχώς, παρά τις κατά καιρούς δομικές αλλαγές και την πρόοδο που συντελέστηκε στα εκπαιδευτικά μας πράγματα, τα τελευταία χρόνια, αποτελεί κοινό τόπο ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα (και η ελληνική παιδεία) νοσεί βαρύτατα. Κι αυτό αποδεικνύεται από την αδυναμία της εκπαίδευσης να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σήμερα· από την αναντιστοιχία της με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, αλλά, και από τον «κυρίαρχο» εξετασιοκεντρικό / γνωσιοκεντρικό χαρακτήρα της.

Δυστυχώς, η γνώση σήμερα αντιμετωπίζεται χρησιμοθηρικά. Καλλιεργείται ο ανταγωνισμός και η βαθμοθηρία. Παραμελείται η κριτική και η προσωπική αναζήτηση της γνώσης. «Επιβάλλεται» η στείρα απομνημόνευση και το Λύκειο αποτελεί τον «προθάλαμο» των ΑΕΙ, ενώ θα ’πρεπε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της άνοιξης του πνεύματος του ανθρώπου.

Δεν έχει μόνο η φύση την ωραιότερη εποχή της, την άνοιξη. Και το πνεύμα του ανθρώπου έχει τη δική του· την έχει στα χρόνια της εφηβείας και γενικότερα της νεότητας, όταν ανθίζουν όλα χωρίς να καρποφορούν. Η εφηβεία είναι η περίοδος που επιτρέπει να ταλαντευόμαστε, να διαλέγουμε –σήμερα το ένα και αύριο το άλλο- να ζούμε την απόλυτη ελευθερία εκλογής και αλλαγής ιδεών.

Δυστυχώς, η σημερινή παιδεία αντί να εκπαιδεύει τους νέους στο δημιουργικό διάλογο, στην αποφυγή του ρατσισμού και του φανατισμού. Αντί να διαμορφώνει ελεύθερους, υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες με δημοκρατικό ήθος, καλλιεργεί τη μονομέρεια και το άγχος.

Οι έφηβοι εκτός από τις ποικίλες αγωνίες και τη συναισθηματική φόρτιση εξαιτίας της ίδιας της εφηβείας και των ιδιαίτερων δυσκολιών (προσωπική, οικογενειακή ζωή) έχουν να αντιμετωπίσουν και το άγχος της σχολικής επιτυχίας και της πορείας τους μετά το σχολείο. Ο φόβος της αποτυχίας (και γι’αυτούς που διαβάζουν και γι’αυτούς  που δε διαβάζουν) η ανασφάλεια της σχολικής ζωής, το άγνωστο και αβέβαιο μέλλον επιβαρύνει τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών και επηρεάζει τη συμπεριφορά τους. Η επιτυχία ενός έφηβου στις εξετάσεις, οι υψηλές επιδόσεις του και η είσοδος στο πανεπιστήμιο είναι σίγουρα ένα ικανοποιητικό γεγονός στο βαθμό που συμβαδίζει με τις επιλογές και τις επιθυμίες του. Είναι όμως υπερβολή να θεωρείται ως η βασική προϋπόθεση μιας ευτυχισμένης ενήλικης ζωής.

Δυστυχώς, όταν η τεχνική εκπαίδευση στη χώρα μας είναι ανεπαρκής και δεν καλύπτει τις εκπαιδευτικές ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, όταν η Δευτεροβάθμια γενική εκπαίδευση επενδύει στην παπαγαλία με σκοπό να σε «βάλει» στο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο έχει στόχο να δώσει το «χαρτί» αδιαφορώντας αν το θέμα που θα σπουδάσεις σε ενδιαφέρει ή όχι, η μόρφωση γίνεται κουραστική και είναι αιτία καταπίεσης και άγχους.

«Όταν όμως το άγχος μπαίνει στο μυαλό του ανθρώπου τότε η μάθηση βγαίνει από το παράθυρο» (Α. Tomatis)

Τι απαιτείται λοιπόν σήμερα; Σήμερα που, εκτός των άλλων, απαξιώνεται η γνώση και η μόρφωση.

Απαιτείται μια παιδεία που θα επενδύει στα ταλέντα και στις ικανότητες των μαθητών. Απαιτείται να αλλάξει προσανατολισμό το σχολείο και να επενδύσει στο «στοιχείο» των μαθητών με σκοπό να τους κάνει πρώτα ευτυχισμένους. Απαιτείται ο εκπαιδευτικός να επιτρέψει στον αυθεντικό –και ξεχασμένο- ρόλο του σωκρατικού δασκάλου· του δασκάλου που θα δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να κρίνουν , να σκέφτονται, να οραματίζονται. Του δασκάλου που δε θα θεωρεί τον εαυτό του αυθεντία, αλλά επίκεντρο της γνώσης· του δασκάλου που θα εμπνέει τους μαθητές του και θα τους οδηγεί στην αναζήτηση της γνώσης.

Γι’αυτό, αν δεν θέλουμε να είναι τα παιδιά μας «τούβλα στον τοίχο που ανεβαίνει» (Pink Floyd, 1979) είναι ανάγκη να φροντίσουμε για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος ειδικά και της παιδείας γενικά. Να φροντίσουμε όμως ουσιαστικά και όχι επιδερμικά, γιατί η παιδεία είναι το βασικό στοιχείο στον αγώνα για τη διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι το μέσο, για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας και το λαό μας να ανακαλύψουν ξανά την ταυτότητα τους και ως εκ τούτου να αυξήσουν τον αυτοσεβασμό τους. «Η μόρφωση μας είναι το διαβατήριο για το μέλλον, ώστε το αύριο να ανήκει στον κόσμο που σήμερα προετοιμάζεται γι’ αυτό».

Καλή επιτυχία παιδιά

Και να θυμάστε ότι ο δρόμος της

γνώσης είναι ανηφορικός και δύσβατος.

Χρειάζεται κόπος πολύς και συνεχής…

 Γκάτση Βάσω

Φροντιστήριο Πρίσμα