Αρχίζει νέος γύρος υποβρύχιων ερευνών στις ενάλιες αρχαιότητες της περιοχής μας

Μετά από την πληροφορία, ότι από το I.εν.Α.ε. (Ινστιτούτο Ενάλιων Αρχαιολογικών Ερευνών) θα έρθει ομάδα δυτών Αρχαιολόγων για να συνεχίσει τις έρευνες στον Οικισμό στο Μετόχι, και στα ναυάγια Κικύνθου και άκρας Περικλή, επικοινωνήσαμε με το Ινστιτούτο, το οποίο επαλήθευσε, ότι κατά το διάστημα 22 Μαΐου έως τα μέσα Ιουνίου, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου και Αντιπροέδρου κ. Ηλία Σπουνδύλη θα συνεχιστούν οι υποβρύχιες έρευνες στις Δυτικές Ακτές του Νότιου Παγασητικού Κόλπου.

Δημοσιεύουμε ένα χρονικό των μέχρι τώρα ερευνών στην περιοχή μας όπως δημοσιεύεται στη σελίδα του Ι.εν.Α.ε.:

Στις δέκα ερευνητικές αποστολές που έχουν πραγματοποιηθεί από το Ι.ΕΝ.Α.Ε., υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Ηλία Σπονδύλη, κατά τα έτη 2000 και 2003-2012, έχουν εντοπιστεί περί τα 14 αρχαία ναυάγια, στην πλειονότητα Βυζαντινής εποχής.

Κατά την πρώτη αποστολή ερευνήθηκε μία εκτεταμένη περιοχή στην οποία εντοπίστηκαν αρχικά 8 ναυάγια, εκ των οποίων το ένα (Ναυάγιο 7) κρίθηκε περισσότερο ενδιαφέρον για περαιτέρω συστηματική έρευνα: βρίσκεται στο Ακρωτήριο Τηλέγραφος, 5 ναυτικά μίλια νότια της Αμαλιάπολης, και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., δηλαδή στην Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο.
Κατά την αποστολή του 2003 η υποβρύχια έρευνα επικεντρώθηκε στην τοπογραφική αποτύπωση του ναυαγίου, και στη δειγματοληπτική ανέλκυση αμφορέων. Κατά τις ερευνητικές περιόδους του 2004 και 2005 διενεργήθηκε ανασκαφή σε βασικά σημεία του φορτίου, από την οποία προέκυψαν σημαντικά στοιχεία. Μεταξύ άλλων, επιβεβαιώθηκε η τυπολογία των αμφορέων του φορτίου. Το πλοίο μετέφερε συνολικά οχτώ τύπους αμφορέων, οι δύο εκ των οποίων είναι ιδιαίτερα σπάνιοι, ενώ ένας παρέμενε, μέχρι την ανακάλυψη του ναυαγίου, άγνωστος.

Κατά τις ερευνητικές περιόδους του 2006 και 2007 συνεχίστηκαν οι ανασκαφικές εργασίες στο ναυάγιο 7, ώστε να καταστεί σαφέστερη η εκτίμηση της έκτασης του φορτίου του ναυαγίου. Κατά την τελευταία ανασκαφική περίοδο του 2008, η ανασκαφή και οι υπόλοιπες εργασίες τεκμηρίωσης του ναυαγίου (σκαριφήματα, σχέδια, φωτογραφίες κλπ.) ολοκληρώθηκαν.
Κατέστη απολύτως σαφής η στρωματογραφία του χώρου, έγινε δηλαδή σαφής η αλληλουχία των γεγονότων στο βυθό μετά το συμβάν του ναυαγίου και επιβεβαιώθηκε ότι στην έκταση που ερευνήθηκε δεν υπάρχει ένδειξη από το σκάφος ή τη ναυτική σκευή την στερεώς συνδεδεμένη με αυτό.

Στη νησίδα Κίκυνθο, στην είσοδο του κόλπου της Αμαλιάπολης, ανακαλύφθηκε βυζαντινό ναυάγιο (12ος-13ος αι. μ.Χ.) με 5 τουλάχιστον τύπους πίθων, το οποίο αποτυπώθηκε με την χρήση ηλεκτρονικών, φωτογραμμετρικών και συμβατικών μεθόδων και ανελκύστηκαν χαρακτηριστικά ευρήματα.

Στην θαλάσσια περιοχή του ακρωτηρίου Γλάρος εντοπίστηκαν δύο ναυάγια των Ελληνιστικών χρόνων, τα οποία σημειώνονται από λίγα θραύσματα αμφορέων και από ένα μολύβδινο στύπο άγκυρας. Εντοπίστηκαν επίσης δύο βυζαντινά ναυάγια που χαρακτηρίζονται από αμφορείς αντιστοίχων χρόνων και από έναν εντυπωσιακό αριθμό σιδερένιων αγκυρών, ακέραιων αλλά και τμηματικά σωζόμενων, του Τύπου Υ κυρίως.
Στην άκρα Καβούλια, στο Τρίκερι, εντοπίστηκαν λείψανα ναυαγίου βυζαντινών χρόνων, που επιφανειακώς απαρτίζεται από περιορισμένο αριθμό θραυσμάτων αμφορέων συνοδευόμενα από μικρή άγκυρα Τύπου Τ.
Στο ακρωτήρι Πριόνια εντοπίστηκε ναυάγιο των νεωτέρων χρόνων με εφυαλωμένη κεραμεική. Φωτογραφήθηκαν λεπτομερώς ορισμένα χαρακτηριστικά αγγεία.
Συμπεράσματα – Σημασία των ευρημάτων
Μετά από δέκα επιτυχείς ερευνητικές περιόδους έχουν έλθει στο φως σημαντικά στοιχεία για τη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο κατά τους πρώτους βυζαντινούς αιώνες:
– το ναυάγιο 7 ανήκει στον 4ο αιώνα μ.Χ., σε μία εποχή δηλαδή που η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μετεξελίσσεται σε αυτό που πολύ αργότερα ονομάστηκε Βυζαντινή αυτοκρατορία. Το ναυάγιο 7 είναι το πρώτο ναυάγιο αυτής της εποχής που ερευνάται στον ελληνικό χώρο.
– η μελέτη της προέλευσης των αμφορέων του ναυαγίου 7 θα καταδείξει τη διαδρομή του πλοίου, δίνοντας νέα στοιχεία για τη ναυτική και την εμπορική δραστηριότητα στο Αιγαίο.
– η ναυτική αίσθηση που μας δημιουργήθηκε είναι ότι, τόσο τα βυζαντινά όσο και τα πρωϊμότερα ναυάγια, κατά μήκος αυτής της ακτογραμμής, σηματοδοτούν μία πορεία είσπλου στον Παγασητικό Κόλπο εμφόρτων σκαφών ικανής χωρητικότητας.
Η τάξη μεγέθους, εκτιμώμενη από το φορτίο αμφορέων ενός εκάστου, πρέπει να κυμαίνεται στους 50 τόνους τουλάχιστον, δηλαδή πρόκειται για πλωτά μέσα που διενεργούν θαλάσσιο εμπόριο μεγάλων σχετικώς αποστάσεων.
– κάθε ένα από τα ναυάγια που έχουν εντοπιστεί, αξίζει να ερευνηθεί χωριστά, διότι μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες που θα φωτίσουν σημαντικές πλευρές της Πρωτοβυζαντινής ιστορίας. Επιπλέον, θα αναδείξουν το σημαντικό ρόλο που έπαιξαν τα λιμάνια του Παγασητικού Κόλπου στις πολιτισμικές και εμπορικές ανταλλαγές την εποχή αυτή, η οποία σηματοδοτεί το τέλος του αρχαίου κόσμου.

Στη θέση Μετόχι στον Όρμο Νηές ανακαλύφθηκε καταποντισμένος οικισμός της Μέσης Εποχής του Χαλκού (19ος-17ος αι. π.Χ.). Κατά την ερευνητική περίοδο του 2009 πέραν του αρχικώς εντοπισμένου κιβωτιόσχημου τάφου, εντοπίστηκαν περίπου δέκα ακόμη τάφοι ή σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και ταφικοί περίβολοι. Εντοπίστηκαν επίσης αρχιτεκτονικά θεμέλια κτιρίων.
Επίσης, το 2009 εντοπίστηκε ένας ακόμη καταποντισμένος οικισμός της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, δυτικά του Όρμου των Νηών (5 χλμ περίπου από τον μυχό του όρμου). Τέλος, ακριβώς στον μυχό του Όρμου, στη δυτική πλευρά, εντοπίστηκε μια εγκατάσταση πρώιμων ελληνιστικών, ύστερων κλασικών χρόνων. Πιθανότατα πρόκειται για μεμονωμένη αγροικία.

Κατά το 2010, συνεχίστηκε η σχεδιαστική αποτύπωση των επιφανειακών ευρημάτων του προϊστορικού καταποντισμένου οικισμού στη θέση Μετόχι, ενώ το 2011 διενεργήθηκε ανασκαφή από δεκαμελή περίπου ομάδα, η οποία επιχειρούσε σε ημερήσια βάση, για περίπου δύο εβδομάδες. Η ανασκαφική διερεύνηση ενός τάφου μας απασχόλησε κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εκ παραλλήλου έγινε και μία διερευνητική τομή, διαστάσεων 2×3 μ., σε περιοχή όπου επιφανειακά δεν υπήρχε κανένα ορατό εύρημα, για να λάβουμε μια πρώτη ιδέα της στρωματογραφίας του χώρου. Από τον κιβωτιόσχημο τάφο ανελκύστηκε σκελετικό υλικό νηπίου, πράγμα που ενισχύει την πιθανότητα ότι, όλοι οι κιβωτιόσχημοι, ακόμη και αυτοί που δεν φέρουν καλυπτήρια πλάκα, να είναι μάλλον αδιατάρακτοι. Το σώμα του νεκρού ήταν τοποθετημένο σε συνεσταλμένη (εμβρυακή) στάση, με κλίση στο δεξιό πλευρό. Στον χώρο μεταξύ των μηρών – λαγόνων και αναδιπλωμένων κνημών, είχε τοποθετηθεί μικρό χονδροειδές κύπελο, προφανώς ως κτέρισμα.

Η έρευνα και ανάδειξη των σημαντικότατων εναλίων ευρημάτων του Παγασητικού θα συμβάλει με νέα στοιχεία στη διεθνή ιστοριογραφία και στη διαμόρφωση του αρχαιολογικού γίγνεσθαι στην Ανατολική Μεσόγειο.