Η κρίση του νομικού μας πολιτισμού

Από το νομικό κ. Γεώργιο Σύρο λάβαμε και δημοσιεύουμε την παρακάτω επιστολή:

Με αφορμή τις πρωτοφανείς και πρωτόγνωρες για τα παγκόσμια δεδομένα πολιτικές και νομικές εξελίξεις, γίνεται κατανοητό πως λαμβάνει σάρκα και οστά άλλο ένα είδος κρίσης το οποίο βέβαια αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γενικευμένης κρίσης. Αυτή είναι η κρίση του νομικού μας πολιτισμού. Αφαιρώντας την πρακτική εφαρμογή της νομικής επιστήμης, ο τομέας που απαξιώνεται είναι η Θεωρία, το υπόβαθρο της, η θεμελιώδης αρχή που (πρέπει να) καθορίζει και διαπνέει, έπειτα, την έννοια του Δικαίου. Αυτή είναι η Ηθική, μέρος του Πολιτισμού.

Ο Πολιτισμός είναι ακριβώς η αντανάκλαση της ηθικής υπόστασης, των βιοψυχικών γνωρισμάτων ενός Λαού, του φυλετικού εκείνου ομοιογενούς συνόλου. Όταν αυτό το σύνολο συνειδητοποιεί την διαφορετικότητά του προάγεται σε Έθνος. Από αυτήν τη στιγμή και μετά είναι έτοιμο αυτό το σύνολο να δημιουργήσει και να εκδηλώσει Πολιτισμό. Ο πολιτισμός ως το διανοητικό εκείνο επίτευγμα λειτουργεί ως  αντικατοπτρισμός της φυλετικής ψυχής, των Εθνικών αναζητήσεων. Είναι ζήτημα εθνικό και γι’ αυτό ο Πολιτισμός αποτελεί την πνευματική ταυτότητα ενός Λαού. Ο Πολιτισμός ως η δυναμική εκείνη έκφραση της εθνοφυλετικής ταυτότητας, διαιρείται σε επιμέρους θέματα, ένα εκ των οποίων είναι και το Δίκαιο. Υπηρετώντας έναν σημαντικό σκοπό, το Δίκαιο καλείται να οργανώσει τις ανθρώπινες κοινωνίες, να καθυποτάξει τα πρωτόγονα ένστικτα του ανθρώπου και τέλος να διασφαλίσει την δημόσια τάξη με στόχο την πορεία της κοινωνίας προς την Πρόοδο, τη Δημιουργία και την Ανάπτυξη. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένας Λαός την Ηθική, καθορίζει και τη φύση του Δικαίου.

Η Ηθική θεωρία αποτελεί ένα από τα λαμπρά επιτεύγματα της ελληνικής διανοήσεως, και βρίσκεται σε μια αδιάρρηκτη ενότητα με τη φιλοσοφία του δικαίου. Για τον μεγάλο Σταγειρίτη, η Δικαιοσύνη είναι μια υψίστης σημασίας ηθική Αρχή.  Είναι δε ταυτόσημη προς το κοινό καλό, εξωραΐζοντας το καλό του συνόλου μέσα από την αντιδιαστολή του με το προσωπικό συμφέρον. « Το Ορθόν ληπτέον ίσως. Το δ’ ίσως ορθόν προς το της πόλεως όλης συμφέρον και προς το κοινόν το των πολιτών», αναφέρει στα Πολιτικά (Ι 283b). Το καλό της κοινότητας τίθεται υπεράνω όλων των ατομικιστικών ενστίκτων.

O ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής είναι η ηθική αρχή του Δικαίου. Γίνεται αντιληπτό πως η αρχαιοελληνική διανόηση θεωρούσε εξαιρετικώς σημαντικό τον εντοπισμό και την ανάλυση των Ηθικών Αρχών που χαρακτηρίζουν την φιλοσοφία του δικαίου, όσο αντίθετες και αντικρουόμενες απόψεις και αν είχαν διατυπωθεί. Ακόμη και ο Πρωταγόρας ,ως σοφιστής,  κλήθηκε να βρει την σχέση μεταξύ θετικού δικαίου και ηθικής. Παρ’ ότι οι σοφιστές είχαν εισαγάγει την επαναστατική θεωρία της σχετικότητας των ηθικών αξιών, άρα και την άμετρη υποκειμενικότητα στην επιλογή του τι είναι ηθικό και τι όχι, συνεισέφεραν στην προαγωγή του πνευματικού αγώνα δια μέσου των φιλοσοφικών συγκρούσεων, και ως εκ τούτου στην γρηγορότερη και αμεσότερη προσέγγιση της Αλήθειας. Και μόνο η έντονη αντιπαράθεση « νομίμου « και «δικαίου», με άλλα λόγια του θετικού δικαίου και  Ηθικής, ενίσχυε την ρητορική τέχνη, με αποτέλεσμα το ρεύμα των αντισοφιστών και γενικώς των θεωρητικών και εραστών της Ηθικής θεωρίας να αντιπαρατάξει ένα ισχυρό ιδεολογικό – φιλοσοφικό οπλοστάσιο. Είναι πρόδηλο πως  η αρχαιοελληνική διανόηση διατεινόταν πως ο αγώνας για το αγαθό της Δικαιοσύνης, περνά μέσα από το καθαρτήριο πυρ των Ηθικών Αξιών. Και καθώς, – κατά την πλατωνική αντίληψη –  η Γνώμη προϋποθέτει Γνώση, έτσι και η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας των Ηθικών Αρχών στο Δίκαιο και την απονομή του, προϋποθέτει ενδελεχή έρευνα και ουσιαστική τριβή με την Φιλοσοφία του Δικαίου και των απορρεουσών Αρχών αυτής.

Αυτός ακριβώς ο άξονας που όχι μόνο ταυτίζεται με το Δίκαιο αλλά αποτελεί και το φιλοσοφικό του υπόβαθρο, κατέληξε μια διακοσμητική, δυστυχώς θεωρία, η οποία δεν τυγχάνει ιδιαίτερης βαρύτητας στα Νομικά Τμήματα. Η Φιλοσοφία του Δικαίου, η νομική φιλοσοφία και η Ηθική περιορίζονται να διδάσκονται σε μαθήματα κατ’ επιλογής, με άμεση συνέπεια να μην τύχει να διδαχθούν ποτέ τις θεμελιώδεις Αρχές της Ηθικής θεωρίας και Φιλοσοφίας  φοιτητές οι οποίοι δεν θα επιλέξουν τα ομώνυμα μαθήματα! Αδιανόητο.

Οι τρέχουσες πρωτοφανείς δικαστικές εξελίξεις μαρτυρούν  μια παράλυση του νομικού πολιτισμού, τον οποίο έχει σαρώσει η διαπλοκή. Έγκριτοι νομικοί διατρανώνουν την αντίθεσή τους ως προς την απαράδεκτη και αντισυνταγματική αντιμετώπιση που υφίσταται η τρίτη πολιτική δύναμη, η Χρυσή Αυγή, καθιστώντας έτσι προφανή την ανυπαρξία ηθικής νομικής συνείδησης, καθώς ο συγκεκριμένος κύκλος των δικαστικών έχει διολισθήσει σε ένα πεδίο παρανομικής  συμπεριφοράς. Η συνταγματική εκτροπή, η κατάλυση του πολιτεύματος, και η χειραγώγηση της δικαιοσύνης με τον πιο απροκάλυπτο και προκλητικό τρόπο καταμαρτυρούν την κατάπτωση των ηθικών αρχών του εννοιολογικού  συστήματος της νομικής επιστήμης. Η ελλειπής επαφή των φοιτητών της Νομικής επιστήμης με το φιλοσοφικό υπόβαθρο αυτής, με τη Φιλοσοφία του Δικαίου, δημιουργεί αναμφισβήτητα ένα κενό στην αξιολόγηση τέτοιων δικαστικών εγκλημάτων, δεν εκδηλώνονται επισήμως οι ηθικές ενστάσεις που οπωσδήποτε προκύπτουν, και δυστυχώς υπάρχει μια προκλητική αδιαφορία απέναντι στην καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καθίσταται επιτακτική η ανάγκη της αληθινής και ουσιαστικής εμβάθυνσης στην Φιλοσοφία του Δικαίου, στην Ηθική και συνεπώς σε ηθικές διαστάσεις και Αρχές, οι οποίες πρέπει να αποτελούν τον οδηγό στην συγκρότηση δικαίου, στην αντίληψη  και στην απονομή της Δικαιοσύνης. Διότι ό,τι είναι Ηθικόν είναι και νόμιμον.

Γεώργιος Σύρος, νομικός»