Η Γυναίκα στην Ιστορία – έκδοση 8/3/2014

Στην καθημερινή διαδρομή του χρόνου καθορίστηκαν κάποιες ημερομηνίες για να τιμώνται πρόσωπα ή γεγονότα. Έτσι η 8^η Μαρτίου είναι αφιερωμένη στη γυναίκα. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να καταγράψω κάποιες σκέψεις για τη γυναίκα στην ιστορία.

Οι πρώτες κοινωνίες ήταν μητριαρχικές. Οι άνθρωποι ζούσαν στις σπηλιές και οι άνδρες ασχολούνταν με το κυνήγι, ενώ οι γυναίκες είχαν τη φροντίδα της οικογένειας. Η γυναίκα έμεινε σταθερά στη σπηλιά, που ήταν το σπίτι, και ο άνδρας μετανάστευε ακολουθώντας την πορεία των ζώων. Ίσως και να μην γύριζε στην ίδια σπηλιά, αλλά εύρισκε στέγη σε άλλη ομάδα. Η παραμονή του με την ομάδα ήταν προσωρινή. Ζευγάρωνε, ζούσε για λίγο καιρό εκεί και πάλι άλλαζε τόπο ακολουθώντας την μετακίνηση των ζώων. Η γυναίκα έμενε μόνιμα με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Ήταν ο πυρήνας της οικογένειας. Η πατρότητα ήταν άγνωστη. Στην Οδύσσεια του Ομήρου ακούμε τον Τηλέμαχο να λέει, όταν τον ρώτησε η Αθηνά ποιος είναι ο πατέρας του. «Η μάνα μου λέει πως είμαι παιδί του Οδυσσέα, αλλά ποιος μπορεί να πει με σιγουριά ποιος είναι ο γονιός του;»

Στην ομηρική κοινωνία, όταν ο Οδυσσέας ναυαγός στο νησί των Φαιάκων συναντάει τη Ναυσικά και της ζητάει βοήθεια, αυτή τον συμβουλεύει να πάει στο παλάτι των γονιών της και να πέσει στα γόνατα της μάνας της, της βασίλισσας Αρήτης, γιατί εκείνη θα τον βοηθήσει. Αυτό δείχνει τη ξεχωριστή θέση της γυναίκας.

Όταν όμως οι κοινωνίες έγιναν γεωργικές και άρχισε η μόνιμη εγκατάσταση, τότε μεταβλήθηκαν σε πατριαρχικές, δηλαδή αρχηγός της οικογένειας γίνεται ο πατέρας. Αλλά κάθε βήμα προόδου οφείλεται στη γυναίκα. Αυτή υπήρξε δημιουργός της βιοτεχνίας. Η κεραμική, η ύφανση, το μαλλί, η καλαθοπλεχτική, η ανταλλαγή αγαθών είναι γυναικεία επινόηση.

 Η Γη είναι γυναίκα, αυτή γεννάει.

Και ας δούμε πως εξελίχτηκε η κοινωνία στους διάφορους λαούς.

Στην Αθήνα της κλασικής εποχής επικρατεἰ απόλυτη πατριαρχία. Οι γυναίκες παραμένουν κλεισμένες στο γυναικωνίτη και μόνο οι εταίρες και οι «αυλητρίδες» συμμετέχουν στα συμπόσια. Ούτε στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν μπορούσαν να θαυμάσουν τα παιδιά τους. Σ’ αυτές έχει αφιερώσει ο ποιητής Λ. Μαβίλης το θαυμάσιο ποίημά του, «Καλλιπάτειρα». Και στο θέατρο παρακολουθούσαν από τις τελευταίες σειρές κρυμμένες μέσα στα δένδρα. Ακόμη και τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν άνδρες. Αυτή ήταν η δημοκρατική Αθήνα, παρόλο που ο Πλάτων λέει ότι οι γυναίκες παίρνουν την ίδια μόρφωση με τους άνδρες. Ο ρήτορας Δημοσθένης λέει «τις εταίρες τις έχουμε για την ικανοποίηση του πνεύματος, τις παλλακίδες για τις αισθήσεις μας και τις συζύγους για να γεννούν τα παιδιά μας».

Στη Σπάρτη αντίθετα η γυναίκα έχει ρόλο μεγαλύτερο, ήταν η μάνα του πολεμιστή, γυμνάζονταν επίσης μαζί με τα αγόρια: υπάρχει ύμνος του ποιητή Πίνδαρου αφιερωμένος στη Σπαρτιάτισσα Κυνίσκα, που πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες και νίκησε σε αρματοδρομία.

Στους Εβραίους επίσης επικρατούσε απόλυτη πατριαρχία. Ο Πατριάρχης Αβραάμ κοντά στη νόμιμη γυναίκα του Σάρα έχει και την ερωμένη του. Στην αρχαία Ρώμη ο αρχηγός της οικογένειας ονομαζόταν «πάτερ φαμίλιας» και είχε απόλυτη εξουσία επί των γυναικών, στην Κίνα η γυναίκα λάτρευε τον άνδρα και στις Ινδίες, όταν ο άνδρας της πέθαινε, θαβόταν ζωντανή μαζί του.

Έπρεπε να έλθει ο Χριστιανισμός για να κηρύξει την ισότητα των δύο φύλων. Ο Χριστός κήρυξε ότι δεν υπάρχει άρρεν και θήλυ, ούτε δούλος και ελεύθερος, όλοι είμαστε ίσοι. Έκανε τις γυναίκες μαθήτριές Του και σ΄αυτές πρώτα παρουσιάστηκε μετά την Ανάστασή Του. Αλλά ο Απόστολος Παύλος πάλι κάνει διακρίσεις, γιατί προέρχεται από την Ιουδαϊκή κοινωνία, και ενώ στην προς Εφεσίους επιστολή, που διαβάζεται στο μυστήριο του γάμου λέει: οι άνδρες να αγαπούν τις γυναίκες, όπως ο Χριστός αγάπησε την εκκλησία, αλλά η γυναίκα «ίνα φοβήται τον άνδρα», δηλαδή δεν μεταχειρίζεται την ίδια λέξη.

Στο Μωαμεθανισμό η γυναίκα ήταν αξιοθρήνητη με την πολυγαμία.

Και όμως παρά την επικρατούσα κατάσταση υπήρξαν γυναίκες που ξεχώρισαν, όπως η Ασπασία, σύντροφος του Περικλή, αλλά ήταν εταίρα, η Κλεοπάτρα, η βασίλισσα της Αιγύπτου, οι Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Αναφέρονται δύο μαθήτριες του Πλάτωνα, η Αξιοθέα και η Λασθένεια, που φόρεσαν ανδρικά ρούχα και σύχναζαν στη φιλοσοφική σχολή του. Και η Ιππαρχία, η πρώτη χίπισσα, ήταν κυνικός φιλόσοφος και ακολούθησε το φίλο της Κράτη, που τη μύησε στη φιλοσοφία του κυνισμού, δηλαδή ολιγάρκεια, σκληραγωγία, απόρριψη της θρησκείας, της λατρείας των προγόνων και του πολιτισμού.

Και στην Παλαιά Διαθήκη, υπήρξαν γυναίκες που διακρίθηκαν για τη δράση τους, όπως η Ρουθ, η Ιουδήθ και η Σουσάννα, αλλά αυτές ήταν εξαιρέσεις του κανόνα.

Κατά τα νεότερα χρόνια η κατάσταση δεν διαφοροποιείται πολύ.

Η Γαλλική και η Βιομηχανική επανάσταση δημιούργησε καινούργια κατάσταση. Οι γυναίκες γίνονται εργάτριες στη βιομηχανία, τηλεφωνήτριες, δασκάλες και νοσοκόμες. Αυτά ήταν τα πρώτα γυναικεία επαγγέλματα. Δημιούργησε όμως και τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα. Ο Φεμινισμός προέρχεται από τη λατινική λέξη femina που σημαίνει γυναίκα και είναι κίνημα που υποστηρίζει τα δικαιώματα των γυναικών στην εργασία και στην κοινωνία. Οι πρώτες επαναστάτριες στη Γαλλία και την Αγγλία, ονομάζονταν σουφραζέτες από τη λέξη sufraze που σημαίνει ψήφος, γιατί ζητούσαν ψήφο στις εκλογές. Στην Αγγλία το 1869 δόθηκε ψήφος στη γυναίκα για τα δημοτικά συμβούλια μόνο και το 1918 μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οριστικά δόθηκε ψήφος για όλες τις εκλογές.

Στην Ελλάδα, ενώ οι γυναίκες αγωνίστηκαν στην επανάσταση του 1821, μετά την ίδρυση του ελεύθερου κράτους έπρεπε να γυρίσουν στα παραδοσιακά τους έργα. Η πρώτη φεμινίστρια ήταν η Καλλιρρόη Παρρέν, που ίδρυσε το Λύκειο Ελληνίδων, ενώ μέχρι τότε όλοι οι γυναικείοι σύλλογοι ήταν μόνο φιλανθρωπικοί. Η Ελληνίδα απέκτησε ψήφο το 1952 και το 1956 εκλέχτηκαν οι πρώτες βουλευτίνες, η Λίνα Τσαλδάρη από την ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου από την Αριστερά. Την πρώτη φοιτήτρια της Ιατρικής, Αγγελική Παναγιωτάκου, το 1886 , οι φοιτητές και οι καθηγητές την υποδέχτηκαν με την κραυγή «σκούπα και φαράσι».

Αλλά ας δούμε ποια ήταν η πολιτική του κράτους για τη μόρφωση των γυναικών. Όπως είναι γνωστό από τα επίσημα ιστορικά αρχεία από τη σύσταση του Ελληνικού κράτους το δημόσιο σύστημα παιδείας απευθύνεται στα αγόρια με σκοπό να γίνουν τέλειοι πολίτες. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Αγία Φιλοθέη είναι η πρώτη, που ίδρυσε στην Αθήνα σχολείο για κορίτσια το 1568, αλλά αυτό δεν άρεσε στους γονείς και τα μαθήματα σταμάτησαν. Όταν πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους ήταν το Ναύπλιο η Γαλλίδα φιλέλλην Σαρλότ Βολμεράνς το 1831 λειτούργησε σχολείο για κορίτσια, που λίγα χρόνια αργότερα μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Η προσπάθεια ναυάγησε όταν η Σαρλότ Βολμεράνς έφυγε στο Παρίσι.

Επίσης, το 1831 ιδρύθηκε στην Αθήνα η σχολή Χιλλ, που ήταν το πρώτο

Παρθεναγωγείο. Αυτές όμως ήταν μεμονωμένες προσπάθειες, ενώ γενικευμένη ήταν η άποψη ότι τα γράμματα ήταν μόνο για τους άνδρες. Αλλά παράλληλη ήταν και η γονική νοοτροπία, το αγόρι έπρεπε να μάθει γράμματα, ενώ το κορίτσι ήταν μόνο για το «νοικοκυριό».

Μ’ αυτή την επικρατούσα αντίληψη οι γυναίκες της μεγαλύτερης ηλικίας είναι αυτές που έχασαν το τρένο του σχολείου, γιατί τα νεανικά τους χρόνια συνέπεσαν με τον πόλεμο του 1940, την κατοχή, την έλλειψη σχολείων. Ευτυχώς όλες αυτές οι νοοτροπίες ανήκουν στο παρελθόν. Η μόρφωση είναι αγαθό για όλους, άνδρες και γυναίκες.

Και σαν κατακλείδα θα προσθέσω ότι δεν χρειάζεται ειδική ημέρα για να τιμάται η γυναίκα, γιατί η προσφορά της στην οικογένεια κα την κοινωνία είναι διαρκής.

Γεωργία Κρητικού – Κωσταγιάννη

 τηλ. 22670 41277