«Όσιοι» και «οσιομάρτυρες» της Παναγίας Κισσιώτισσας

Βίκτωρ Κων. Κοντονάτσιος

 Το Μοναστήρι της Παναγίας Κισσιώτισσας συμπληρώνει φέτος 1366 χρόνια συνεχούς ύπαρξης. Στα χρόνια αυτά εγκαταβίωσαν σ’ αυτό χιλιάδες μοναχοί, τόσο στο κυρίως μοναστήρι όσο και στα πολλά γύρω ασκηταρειά, «κελιά» και σκήτες, όπως η «Σκήτη Ταξιαρχών», η «Σκήτη των Εισοδίων της Θεοτόκου», η σκήτη «Άγιος Αθανάσιος», η σκήτη των «Αγίων Πάντων», «Άγιος Ονούφριος», «Τίμιος Σταυρός», «Αγία Παρασκευή», «Προφήτης Ηλίας». Πολύ λίγων από αυτούς γνωρίζουμε τα ονόματα και κυρίως βιογραφικά τους στοιχεία.

Ερωτήθηκα κάποτε εάν στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού υπάρχουν τοπικοί άγιοι, όσιοι ή οσιομάρτυρες. Απάντησα ότι, από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχουν και μ’ αυτή μου την απάντηση εννοούσα ότι δεν έχουμε «επισήμους» αγίους, οσίους ή οσιομάρτυρες, που να έχουν, δηλαδή, αναγνωρισθεί και ανακηρυχθεί ως τέτοιοι με επίσημη συνοδική απόφαση της Εκκλησίας μας.

Στο σημείωμά μου τούτο, ως μία συνέχεια και συμπλήρωση της παραπάνω απάντησής μου, θα αναφέρω κάποια στοιχεία τα οποία, κατά τη γνώμη μου, είναι στοιχεία που μπορούν να θεμελιώσουν την άποψη ότι στο Μοναστήρι της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου», στο μοναστήρι της δικής μας Όρθρης, το γνωστό ως Μοναστήρι της Παναγίας Κισσιώτισσας, υπήρξαν, και μάλιστα πολλοί, «άγιοι», «όσιοι» και «οσιομάρτυρες». Τοποθετώ τις λέξεις άγιοι, όσιοι και οσιομάρτυρες σε εισαγωγικά για να επισημάνω ακριβώς αυτό ότι, δηλαδή, αυτοί οι δικοί μας «άγιοι», «όσιοι» και «οσιομάρτυρες» δεν έχουν αναγνωρισθεί και ανακηρυχθεί από την επίσημη εκκλησία μας ως τέτοιοι.

Πολλοί όμως είναι οι άγιοι, οι όσιοι και οι οσιομάρτυρες που «αναγνωρίστηκαν» και «ανακηρύχτηκαν» ως τέτοιοι πρώτα από το λαό και κατόπιν ήρθε η επίσημη Εκκλησία μας, η οποία ερεύνησε προσεκτικά, διαπίστωσε και επιβεβαίωσε την αλήθεια των όσων λέγονταν από το λαό, και τους ανακήρυξε με συνοδική απόφασή της.

Υπάρχουν και πάρα πολλοί άγιοι, όσιοι και οσιομάρτυρες που παρέμειναν και παραμένουν άγνωστοι και «ων Κύριος τα ονόματα οίδεν». Τέτοιοι θα υπάρχουν οπωσδήποτε και μεταξύ των μοναχών της Παναγίας Κισσιώτισσας.

Πέραν όμως από την παραπάνω δυνητική θεωρητικά υπόθεση θα αναφέρω και κάποια συγκεκριμένα και βεβαιωμένα από τα ιστορικά δεδομένα και γεγονότα παραδείγματα.

Δεκάδες μοναχών της «Παναγίας Κισσιώτισσας» βασανίστηκαν σκληρά και στο τέλος έχασαν τη ζωή τους, σκοτώθηκαν ή και κάηκαν ζωντανοί, κάπου γύρω στα 1210, μετά τη διάλυση του Βυζαντινού Κράτους από τους Σταυροφόρους, επειδή αρνήθηκαν να επιτρέψουν στον απεσταλμένο του Πάπα καθολικό καρδινάλιο Πελάγιο να λειτουργήσει στο Μοναστήρι τους και να λάβουν μέρος και οι ίδιοι σε μη ορθόδοξη λειτουργία. Δεν είναι αυτοί «μάρτυρες» της πίστης μας και της ορθοδοξίας;

Και ήταν αυτοί εξακόσιοι στον αριθμό. Γιατί δεν θα μπορούσαμε να έχουμε. Εμείς οι κάτοικοι της περιοχής του Αλμυρού τουλάχιστον, μία ημέρα του έτους αφιερωμένη στη «Μνήμη των εξακοσίων μαρτύρων των εν τη Ιερά Μονή της Παναγίας Κισσιωτίσσης μαρτυρησάντων εν έτει 1210 εκτελεσθέντων υπό του καρδιναλίου Πελαγίου»; Δεν είναι κοντά στο Θεό όλοι αυτοί τώρα;

Εάν όλοι οι άλλοι «γνωστοί» και «επώνυμοι» άγιοι μπορούν να πρεσβεύουν «υπέρ των ψυχών ημών», όταν τους παρακαλούμε, είναι βέβαιο ότι και οι 600 αυτοί δικοί μας «οσιομάρτυρες», οι 600 οσιομάρτυρες της Παναγίας Κισσιώτισσας, συνεχίζουν και εκεί ψηλά να δέονται «υπέρ της σωτηρίας ημών».

Ένας ηγούμενος της Μονής της Παναγίας Κισσιώτισσας, του οποίου δυστυχώς δεν διασώθηκε το όνομά του, συνελήφθη από τους Τούρκους και αφού βασανίστηκε σκληρά, γκρεμίστηκε ζωντανός στην απύθμενη «Γκριζανότρυπα» στον Πήλιουρα της Όρθρης, μόνο και μόνο γιατί ήταν ηγούμενος χριστιανικού μοναστηριού και στήριζε την πίστη των κατοίκων της περιοχής του, εμποδίζοντας τον εξισλαμισμό τους, αρνούμενος να σταματήσει το έργο του. Αν δεν είναι αυτός ένας τοπικός «οσιομάρτυρας» της πίστης μας, τι είναι τότε;

Προσωπικά είμαι βέβαιος ότι και αυτού τις δεήσεις «υπέρ της βοηθείας, ευημερίας και ημετέρας σωτηρίας» μπορούμε να τις επικαλούμαστε όταν επισκεπτόμαστε τη Μονή της Κισσιώτισσας. Είναι και αυτός ένας δικός μας «οσιομάρτυρας», άγνωστος μεν σε μας ονομαστικά, του οποίου όμως το όνομα «Κύριος οίδεν» και του οποίου τας δεήσεις εισακούσει.

Τον Απρίλιο του 1778 μερικοί καλόγεροι της Παναγίας Κισσιώτισσας, έχοντας μαζί τους την εικόνα της Παναγίας, ξεκίνησαν για την περιοχή της Λαμίας, ύστερα από πρόσκληση των κατοίκων των χωριών εκείνων, με σκοπό την τέλεση λιτανειών και δεήσεων. Στο δρόμο τους όμως αρβανίτες ληστές επιτέθηκαν στους καλογέρους με σκοπό ν’ αρπάξουν την εικόνα της Παναγίας και να ζητήσουν κατόπιν λύτρα για την επιστροφή της. Οι συνοδοί καλόγεροι αντιστάθηκαν ηρωικά και πάλεψαν με τους ληστές υπερασπιζόμενοι τα ιερά και τα όσια, την εφέστιο εικόνα του Μοναστηριού τους. Οι ληστές σκότωσαν και κατακρεούργησαν τον καλόγερο που κρατούσε σφιχτά στην αγκαλιά του την εικόνα και έτσι την πήραν. Ήταν κι αυτός ο μοναχός της Παναγίας Κισσιώτισσας ένας ακόμα δικός μας «οσιομάρτυρας» της πίστης μας.

Αλλά εάν μέχρι τώρα μιλήσαμε μόνο για ανώνυμους «οσιομάρτυρες» της Μονής της Παναγίας Κισσιώτισσας, από τους οποίους πολλοί ασφαλώς ήταν μακρινοί πρόγονοι κάποιων από εμάς, και «ων Κύριος τα ονόματα οίδεν», υπάρχουν και επώνυμοι «οσιομάρτυρες».

Ένας χειρόγραφος δερματόδετος κώδικας της Μονής της Παναγίας Κισσιώτισσας γράφηκε από ένα ιεροδιάκονο μοναχό της που λεγόταν Ιωάσαφ, όπως βεβαιώνει ο ίδιος στον κώδικά του με την «ενθύμηση» που μας άφησε: «Η μεν χειρ η γράψασα σήπεται τάφω γραφή δε μένει εις χρόνους πληρεστάτους. Θεού το δώρον και Ιωάσαφ πόνος και εντυγχάνει καμού του ταπεινού Ιωάσαφ ιεροδιακόνου και οι αναγινώσκοντες μνήσθητέ μοι διά τον Κύριον». Ο κώδικας αυτός, που τιτλοφορείται «Αρχιερατικόν» βρίσκεται σήμερα, κακώς και απαραδέκτως, στη Μονή της Παναγίας Ξενιάς.

Το όνομα του Ιωάσαφ αναφερόταν στα παλιά μοναχολόγια του Μοναστηριού της Παναγίας Κισσιώτισσας, όπως μας βεβαιώνει ο Ευστάθιος Καλτσέτας στην «Αχιλληίδα» του, που το είδε γραμμένο. Ο ιεροδιάκονος μοναχός Ιωάσαφ αργότερα έγινε επίσκοπος Σκιάθου. Ως επίσκοπος Σκιάθου πρωτοστάτησε στην ανέγερση του ναού του Αγίου Νικολάου στο νησάκι της Μιντζέλας κατά το 1763 ή ίσως το 1805. Το όνομά του αναγραφόταν σε αντιμήνσιο που βρισκόταν στην εκκλησία αυτή. Ήταν ένα πολυτιμότατο κειμήλιο που προσφέρθηκε στο «Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών». Δεν γνωρίζω πού βρίσκεται σήμερα το αντιμήνσιο αυτό.

Ο μοναχός της Κισσιώτισσας Ιωάσαφ, επίσκοπος Σκιάθου, συνελήφθη, βασανίστηκε για να υποχρεωθεί ν’ αρνηθεί την πίστη του. Δεν υπέκυψε στα βασανιστήρια και τελικά καρφώθηκε ζωντανός και κρεμάστηκε (= σουβλίστηκε) στα σιδερένια «τσιγκέλια» που είχε στήσει ο Βελή πασάς στο «Τσιγκέλι» του Αλμυρού. Ποια αντίρρηση θα μπορούσε να υπάρχει αν τον Ιωάσαφ της Παναγίας Κισσιώτισσας τον αποκαλούσαμε ο «οσιομάρτυς μοναχός Ιωάσαφ ο εν τη παραλία του Αλμυρού τη επονομαζομένη «Τσιγγέλιον» αθλήσας» και τον μνημονεύαμε και τον παρακαλούσαμε να μεσιτεύει «υπέρ ημών»;

Οι καλόγεροι του Μοναστηριού της Κισσιώτισσας ισχυρίζονταν ακόμα, όπως μας βεβαιώνει πάλι ο Ευστάθιος Καλτσέτας, ότι ο Άγιος Νικόλαος ο Νέος, ο γνωστός ως Άγιος Νικόλαος Βουνένης, υπηρέτησε ως μοναχός του Μοναστηριού τους.

Τέλος, προσωπικά, νομίζω ότι, εμείς τουλάχιστον οι Αλμυριώτες, πρέπει να θεωρούμε ως «μάρτυρα» της πίστης μας και τον Αλμυριώτη «μπάρμπα Δήμο». Ο Αλμυριώτης «μπάρμπα Δήμος» ήταν εκείνος που, βλέποντας ότι οι ντόπιοι Τούρκοι του Αλμυρού δεν άφηναν με κανένα τρόπο να χτίσουμε χριστιανική εκκλησία στον Αλμυρό, ταξίδεψε μέχρι την Κωνσταντινούπολη και σε πείσμα των ντόπιων Τούρκων, έφερε την άδεια να χτίσουμε τον Άγιο Νικόλαο στα 1802. Σε αντίποινα των φανατισμένων Τούρκων του Αλμυρού, την άλλη μέρα, νύχτα το πρωί, οι Αλμυριώτες βρήκαν τον μπάρμπα Δήμο κρεμασμένο από το πλατάνι στην κεντρική πλατεία του Αλμυρού.

Δεν ξέρω αν είναι ή δεν είναι «άγιοι» όλοι οι παραπάνω. Εκείνο που αισθάνομαι βαθιά μέσα μου και δεν διστάζω να το ομολογήσω είναι ότι, όταν επισκέπτομαι και προσεύχομαι στο Μοναστήρι της Παναγίας Κισσιώτισσας, νιώθω να με τριγυρίζουν, να με προστατεύουν και να συμπροσεύχονται μαζί μου όλοι οι παραπάνω, οι «άγιοι» 600 μοναχοί της Παναγίας Κισσιώτισσας που μαρτύρησαν επί καρδιναλίου Πελαγίου, ο «άγιος» ηγούμενός της που γκρεμίστηκε ζωντανός στην «Γκριζανότρυπα» της Όρθρης, ο «άγιος» μοναχός της που μαρτύρησε το 1778 κρατώντας σφιχτά την εικόνα της Παναγίας στην αγκαλιά του, ο «άγιος» Ιωάσαφ που σουβλίστηκε στα τσιγγέλια του «Τσιγγελιού» και όλως ιδιαίτερα ο «άγιος» Μπάρμπα Δήμος.