Απελευθέρωση του Αλμυρού – οι πρώτες μέρες της Επανάστασης του 1878

του Κώστα Γκουντάρα

Υπάρχουν στην ιστορία των Εθνών στιγμές είτε ευχάριστες είτε δυσάρεστες που συγκινούν τις καρδιές των ανθρώπων και ιδιαίτερα των αγνών πατριωτών, οι οποίοι με ανάλογα αισθήματα αναπολούν αυτά. Και όταν η ανάμνηση των γεγονότων ανάγεται σε ευτυχή για το Έθνος συμβάντα τότε η αναπόλησή τους μεταβάλλεται σε εθνική γιορτή και σύσσωμο το Έθνος αγάλλεται.

Η απελευθέρωση της περιοχής μας, στις 17 Αυγ 1881, στα πλαίσια της απελευθέρωσης της Θεσσαλίας από τους Τούρκους και βέβαια πρέπει να γιορτάζεται σαν εθνική γιορτή, γιατί η απελευθέρωση αυτής δεν ήταν μόνο η εκπλήρωση μέρους εθνικών πόθων, για τους οποίους τόσοι αγώνες και τόσες θυσίες έγιναν, αλλά και διότι αυτή έδωσε την δύναμη στο Έθνος να εξορμήσει σε μεταγενεστέρους ιερούς αγώνες από τους οποίους προήλθε η προσάρτηση και άλλων ελληνικότατων τμημάτων στην μητέρα Πατρίδα. Στο προσήκον αυτό περιβάλλον και με αισθήματα αγάπης προς τη γενέτειρα περιοχή αναπολούμε τη λαμπρή ιστορία της, η οποία από τα βάθη των αιώνων κατέληξε στο σημαντικό έτος του 1881 και γινόμαστε ταυτοχρόνως προσκυνητές της ιερής μνήμης όλων των μεγάλων ανδρών αυτής. Aλιεύοντας στοιχεία που αφορούν τη συγκεκριμένη περιοχή μας, περιοχή του Αλμυρού, καταγράφοντας γεγονότα και αναφέροντας πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος φοβούμαι μήπως αδικήσω αυτά και την προσφορά τους. Και ενώ συμπληρώνονται ήδη 132 χρόνια από την ημέρα που απελευθερώθηκε η περιοχή μας από τον τούρκικο ζυγό καλό θα ήταν να δούμε τα γεγονότα τις πρώτες εκείνες ημέρες του ξεσηκωμού του 1878.

Τη στιγμή που κυμάτιζε στις χιονισμένες κορφές του Πηλίου η σημαία της Επανάστασης, στην επαρχία Αλμυρού η επαναστατική οργάνωση που είχε ολοκληρωθεί είχε αρχίσει να αποδίδει και τους «αγλαούς» της καρπούς. Ενθουσιώδεις πατριώτες, οι περισσότεροι των οποίων ήταν παιδιά αγωνιστών οι οποίοι έδρασαν σε προηγούμενους αγώνες, αγκάλιασαν την ιδέα η οποία τότε ενθουσίασε όλο το πανελλήνιο. Μεταξύ αυτών ο Οικονομίδης Πατσούρας και ο τότε αρχιποιμένας, πολύ σημαντικό πρόσωπο και με μεγάλη επιρροή Δήμος Κωστούλας. Επίσης πρώτοι συμμετείχαν και οι ορεσίβιοι, αλλά γενναίοι και έμπειροι στα όπλα Ιωάννης Ζήκος και Βασίλης Σούρκος, ο λιποτάκτης δεκανέας Δημήτριος Λαμπρινάκης, τολμηρός νέος 20 ετών, οι αδελφοί Τσουμπέτα και ολίγοι άλλοι βλαχοποιμένες. Στις 13 Ιανουαρίου 1878 φθάνει στη Στυλίδα επαναστατικό Σώμα αποτελούμενο από 60 άνδρες, επικεφαλής των οποίων ήταν ο λοχίας Λακιώτης, από την Αλεξάνδρεια, ο εθελοντής του ιππικού Γ. Γούσιος νέος με καλή εκπαίδευση και δοκιμασμένης γενναιότητας και ο Ζακυνθινός εθελοντής του ιππικού και με μεγάλη μόρφωση Ιωάννης Αναστασάκης. Το απόσπασμα, όμως, αυτό λόγω έλλειψης μέσων συντήρησης διαλύθηκε. Οι περισσότεροι άνδρες αυτού ενώθηκαν με τους άνδρες του Ιωάννη Ζήκου. Την ενεργή, όμως, επαναστατική ώθηση στην επαρχία Αλμυρού έδωσαν τα μέλη της παλαιάς αρματολίτικης οικογένειας Βελέντσα, αδέρφια Θρασύβουλος και Αχιλλέας και ο τότε υπολοχαγός του πεζικού Νικόλαος Αξελός, αρχηγός επαναστατικού Σώματος αποτελούμενο από 60 άνδρες. Στις 15 Ιανουαρίου ο Αξελός πήγε στο κοντινό της Σούρπης χωριό Άγιος Ιωάννης, όπου ενώθηκε με τον Ιωάννη Βελέντσα. Την ίδια μέρα φθάνει και ο Γεώργιος Σκούρας, ο Φ. Αθανασίου, ο γιατρός Δροσόπουλος, ο Δήμος Κωστούλας και ο Βασίλης Ζούρκος. Στις 16 Ιανουαρίου τα Σώματα Νικολάου Αξελού, Ιωάννη Βελέντσα, Δήμου Κωστούλα και άλλων μετέβησαν στη Βρύνενα όπου μετέβη και ο πολιτικός αρχηγός της επαρχίας Αλμυρού Δημήτριος Οικονομίδης. Στον εκεί λόφο και εν μέσω πολλών ιερέων και φρενίτιδας ενθουσιασμού ύψωσαν τη σημαίας της επανάστασης. Χιλιάδες πυροβολισμοί και ζητωκραυγές ενθουσιώδεις, δάκρυα χαράς, επιφωνήσεις ελπίδων και θάρρους, ρίγη συγκινήσεων επακολούθησαν το κυμάτισμα της γαλανόλευκης. Οι κάτοικοι του χωριού με δάκρυα στα μάτια ατένιζαν τη σημαία και με προεξάρχοντες τους Α. Ταλιαδούρο, Β. Κρικελά και άλλων ανεφώνουν.

Ζήτω η Ελευθερία! Ζήτω η Ένωση. Θάνατος στους τυράννους.

Ο Ιερομόναχος Αγαθάγγελος Τσακμόπουλος τέλεσε τη Δοξολογία μετά το τέλος της οποίας εκφωνήθηκαν πατριωτικοί λόγοι και επίσημα πλέον κηρύχθηκε η κατάλληλη στιγμή για τη συντριβή των δεσμών της δουλείας. Την επομένη συγκροτήθηκε πολεμικό συμβούλιο των Σωματαρχών. Σ’ αυτό επρόκειτο να ανταλλαγούν σκέψεις και να ληφθούν αποφάσεις για τον τρόπο δράσεις των επαναστατικών Σωμάτων. Ο Νικόλαος Αξελός πρότεινε με έφοδο να καταληφθεί το Μοναστήρι της Ξενιάς(σ.σ. κάτω). Στην ανάγκη θα χρησιμοποιούσαν και δυναμίτη. Στο Μοναστήρι τότε βρίσκονταν οχυρωμένοι περίπου τριάντα (30) Τούρκοι. Η πρόταση, όμως, του Αξελού δεν εγκρίθηκε. Ο Οικονομίδης αντέδρασε. Έφερε σαν επιχείρημα ότι είναι άδικο να καταστραφεί η ωραία Μονή και να χαθούν και οι Μοναχοί που ζούσαν σ’ αυτή. Ένεκα των διαφορών αυτών τα επαναστατικά Σώματα την επομένη περιορίσθηκαν μόνο σε παρακολουθήσεις. Εξέτασαν τα γύρω, της Μονής Ξενιάς και το μεσημέρι επέστρεψαν στη Βρύνενα. Εκεί ήταν 80 περίπου επαναστάτες υπό τους Ι. Ζήκο, Σ. Λαμπρυνάκο, Γ. Γούσιο, Λακκιώτη και Δ. Μάργαρη. Τελέστηκε Δοξολογία, ζητωκραυγές αντήχησαν, πυροβολισμοί ρίχθηκαν και οι άνδρες αναπαύθηκαν για να αποκτήσουν δυνάμεις για νέες δράσεις. Με ενθουσιασμό και αγωνία περίμεναν στον Αλμυρό τα επαναστατικά Σώματα την έναρξη των εχθροπραξιών. Η στιγμή δεν άργησε να έλθει. Την 1^η μμ της 17^ης Ιανουαρίου ακούστηκαν φωνές από γυναικόπαιδα: Οι Γκέκηδες! Οι Γκέκηδες! Οι λέξεις αυτές ήταν το σύνθημα του γενικού συναγερμού. Οι επαναστάτες μανιασμένοι πολεμικά έτρεξαν και κατέλαβαν τις θέσεις τους, που είχαν εκ των προτέρων ορισθεί. Ο Ι. Ζήκος οδήγησε το Σώμα του στην κορυφή του βουνού πάνω από τη Βρύνενα. Αργά το απόγευμα φάνηκε από μακριά να έρχεται τρεχάτος ένας χωρικός. Ο Ζήκος τον σταμάτησε. –Που πηγαίνεις το ρωτά; -Να ειδοποιήσω, απάντησε, τους Βρυνιώτες ότι, αν δεν διώξουν τους επαναστάτες, θα κάψουν το χωριό. –Να γυρίσεις πίσω και να πεις στους Γκέκηδες να έλθουν οι ίδιοι να μας διώξουν.

Ο χωρικός δεν ήθελε να γυρίσει πίσω, γιατί φοβόταν την μανία των Γκέκηδων. Πήγε στη Βρύνενα και ανέφερε ότι 300 Γκέκηδες με ένα ορεινό πολυβόλο κατέλαβαν τη Μονή Ξενιάς. Εν τω μεταξύ τα Σώματα είχαν παραταχθεί σε μάχη. Οι άνδρες του Ζήκου μαζί με τους άνδρες των: Σ. Λαμπρυνάκη, Γ. Γούσιου, Λακκιώτη και άλλων εθελοντών από Αίγυπτο πιάσανε το κέντρο απέναντι του Μοναστηριού. Ο πηλιορείτης Ν. Αξελός έπιασε έναν ανώμαλο δρόμο. Οι: Ι. Βελέντσας, Δήμος Κωστούλας, Ζούρκος και Πάλλας είχαν καταλάβει το λόφο της Αγίας Παρασκευής. Ενώ έτσι είχαν παραταχθεί οι επαναστάτες, στις 11 π.μ. νέος Τουρκικός στρατός από 500-600 Γκέκηδες ξεκίνησε από τον Αλμυρό και επιτέθηκε στον Ι. Βελέντσα που βρίσκονταν στο λόφο της Αγίας Παρασκευής. Χωρίς να δειλιάσουν ο Βελέντσας και οι άνδρες του επιτέθηκαν κατά των αντιπάλων τους. Η μάχη ήταν πεισματώδεις. Οι Τούρκοι ενισχυμένοι με το πυροβόλο επιτίθεντο με μανία κατά των ολιγάριθμων επαναστατών. Η ευστοχία, όμως, των ανδρών του Ι. Βελέντσα δεν τους άφηνε να προχωρήσουν. Ο ίδιος πήγαινε παντού, έδινε θάρρος, εμψύχωνε και σκόπευε. Κάθε σφαίρα κι ένας εχθρός νεκρός. Σιγά-σιγά, όμως, οι περισσότεροι Τούρκοι προχωρούσαν και άρχισαν να περικυκλώνουν τους Έλληνες. Αγώνας μέχρις εσχάτων αναμένονταν. Ευτυχώς που ένας ξύπνιος χωρικός πήγε στο Ζήκο και ανέφερε τη δύσκολη θέση του Βελέντσα. Και ενώ οι Τούρκοι κάνουν έφοδο κατά του Βελέντσα φάνηκαν οι άνδρες του Ζήκου και σταμάτησαν τους Τούρκους. Σπεύδουν και οι άνδρες του Αξελού και την κρίσιμη εκείνη στιγμή οι Τούρκοι αρχίζουν να υποχωρούν. Εφ’ όπλου λόγχης οι Έλληνες επιτίθενται κατά των Τούρκων. Η συμπλοκή ήταν άγρια. Στήθος με στήθος εμάχοντο οι συμπλεκόμενοι. Κατά τη δύση του ήλιου οι Τούρκοι υποχωρούν στο Μοναστήρι. Η μανία τους ήταν τέτοια που ο γιος του αρχηγού των Γκέκηδων Αβδουραχμάν-αγάς έβγαλε το ξίφος για να σκοτώσει τον Ηγούμενο της Μονής.

Αλλά ο Ταγματάρχης Αλμυρού παρακάλεσε αυτόν λέγοντας ότι οι αθώοι γέροντες δεν έχουν σχέση με τα γεγονότα. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν 4 επαναστάτες. Ο Κρητικός, ψυχογιός του Ζήκου, ο Σ. Καλαφατάκης, Ι. Καραβίδας και ο Μήτρος Αλβανόβλαχος. Τραυματίστηκαν δε: ο Ι. Παπανικολάου, ο Δήμος Δήμου, ο Δ. Αρβανίτης και ο Τ. Νικολάου. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν μεγαλύτερες. Σκοτώθηκαν και πληγώθηκαν περί τους 70 από τους οποίους οι περισσότεροι βαθμοφόροι. Το απόγευμα της ίδιας μέρας ο Δήμαρχος Γ. Σκούρας, ο γιατρός Δροσόπουλος και ο Δήμος Κωστούλας με 30 άνδρες επανήλθαν στη Βρύνενα, όπου έγινε πολεμικό συμβούλιο, για την περαιτέρω οργάνωση του αγώνα.