Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΟΚΚΩΤΩΝ

Γράφει η Χρυσούλα Δ. Κοντογεωργάκη-Τσαμανή

(Ομιλία στους Κοκκωτούς, Πέμπτη, 4 Ιουλίου 2013)

Η εκδήλωση μνήμης του Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού – Μορφωτικού Συλλόγου Κοκκωτών  «Η ΟΘΡΥΣ»  καθιερώνεται πλέον ως το μεγάλο πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς για τους Κοκκωτούς και έχει πολλά να προσφέρει στη διατήρηση της ιστορίας,  του πολιτισμού και της παράδοσης. Φέτος έγινε  προσπάθεια να ζωντανέψει η ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Κοκκωτών. Ενός σχολείου που, κατά μία αξιοσημείωτη συγκυρία,  πριν από 10 ακριβώς χρόνια, το 2003, καταργήθηκε μετά από  δυόμισυ αιώνες λειτουργίας. Η ημέρα αυτή θα πρέπει να γραφεί με μελανά γράμματα στην εκπαιδευτική ιστορία των Κοκκωτών.  Επί 253 χρόνια το σχολείο των Κοκκωτών υπήρξε φωτεινός φάρος για τα Ελληνόπουλα και της γύρω περιοχής.

Οι Κοκκωτοί φαίνεται πως ήταν από τα πρώτα χωριά της επαρχίας Αλμυρού στα οποία λειτούργησε σχολείο, και αυτό πρέπει να οφείλεται σε 3 βασικά παράγοντες : 1^ον ήταν πλούσιο και ακμάζον χωριό, 2^ον ως ορεινό και δύσβατο, ήταν  μακριά από τις βιαιοπραγίες των Τούρκων και  3^ον βρίσκεται  κοντά στην Ιερά Μονή της Παναγίας Ξενιάς, η οποία  υπήρξε το λίκνο της ελληνικής παιδείας κατά την Τουρκοκρατία.

Το σχολείο των Κοκκωτών εικάζεται  πως  ιδρύθηκε στην εποχή της Τουρκοκρατίας, γύρω στα 1750.  Από τα 1860 ήταν κοινοτικό  και στεγαζόταν σε εκκλησιαστικό οίκημα του Ναού του χωριού, της Αγίας Παρασκευής, μέχρι το 1926. Το 1926 με δαπάνες της Κοινότητος ανεγέρθηκε στο κέντρο της κοινότητας το σημερινό κτίριο. Λειτουργούσε με πολλούς μαθητές και ήταν ανέκαθεν τόσο  καλά οργανωμένο, που στα 1900 εντυπωσίασε όχι μόνον τον επιθεωρητή των Δημοτικών Σχολείων αλλά και δημοσιογράφο Βολιώτικης εφημερίδας, ο οποίος δημοσίευσε σχετική επαινετική ανταπόκριση.

Ως το 1940 το σχολείο ήταν πλήρως εξοπλισμένο με εποπτικά μέσα, βιβλιοθήκη, Μουσείο κλπ . Αναστατώθηκε όμως η σχολική ζωή κατά τη δεκαετία του 40-50, όπως και η ζωή όλου του χωριού. Αρχικά με τον πόλεμο και την Κατοχή  και στη συνέχεια με τον εμφύλιο, που ήταν τραγικότερος σε συνέπειες και θύματα από την ιταλο-γερμανική  κατοχή.   Τότε οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τρομαγμένοι από τις αγριότητες και τις βιαιοπραγίες,  το σχολείο έπαθε τεράστιες  ζημιές και το Αρχείο του καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι μαθητές γράφτηκαν σε γειτονικά σχολεία. Όταν τελείωσε ο εμφύλιος άρχισαν οι κάτοικοι να επιστρέφουν στα σπίτια τους, – έχουμε τον λεγόμενο επαναπατρισμό –  να ξαναρχίζουν τις ασχολίες τους και να βρίσκουν τον ομαλό ρυθμό στη ζωή τους.

Η λειτουργία του σχολείου ξανάρχισε μετά το 1950-51 με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό. Λειτουργούσε πρωί-απόγευμα. Βιβλία δεν διέθεταν οι μαθητές, εκτός από το Αναγνωστικό. Τα υπόλοιπα μαθήματα οι μαθητές έπρεπε να τα γράφουν στο τετράδιό τους. Η αυστηρότητα, όπως και σε όλα τα σχολεία της εποχής, ήταν μεγάλη. Η πιο συνηθισμένη τιμωρία ήταν να στέκεται ο μαθητής όρθιος στον τοίχο με την πλάτη στους συμμαθητές του. Οι αυστηρότεροι δάσκαλοι βέβαια έδερναν κιόλας, όπως επέβαλε το ισχύον, γραπτό ή άγραφο, παιδαγωγικό σύστημα.

Ο δάσκαλος έμενε στο σχολείο. Κοιμόταν στο γραφείο, που ήταν ένας μικρός χώρος μέσα στο σχολείο,  και τη σίτισή  του είχαν αναλάβει οι οικογένειες των μαθητών. Κάθε μέρα τον φίλευε μία οικογένεια, σύμφωνα με σχετικό πρόγραμμα που κατήρτιζε η κοινότητα.

Το Δημοτικό Σχολείο Κοκκωτών λειτουργούσε στην αρχή ως μονοθέσιο, αλλά το 1962 αναβαθμίσθηκε σε 2/θέσιο  και για λίγα χρόνια  υπηρετούσαν δύο δάσκαλοι. Από το 1963 ξεκίνησαν ενέργειες για επέκταση του κτιρίου, αφού είχε μεν προαχθεί σε διθέσιο αλλά υπήρχε μόνο μία αίθουσα διδασκαλίας. Οι  προσπάθειες όμως δεν ευοδώθηκαν και περιορίσθηκαν στην επισκευή του ήδη υπάρχοντος.

Η συνεργασία Σχολείου και Εκκλησίας υπήρξε όλα τα χρόνια αγαθή και δημιουργική. Οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να εκκλησιάζονται κάθε Κυριακή, να εξομολογούνται και να κοινωνούν. Η Εκκλησία   είχε δωρίσει στο σχολείο οικόπεδο 1.000 τ.μ. που χρησιμοποιήθηκε ως σχολικός κήπος και όπου οι μαθητές  καλλιεργούσαν καλλωπιστικά άνθη, εποχιακά λαχανικά, και διάφορα φυτά.

Το έργο των δασκάλων και των μαθητών δεν περιοριζόταν  βέβαια στο ωράριο του σχολείου. Κατηχητικά, εκκλησιασμός, ομιλίες, και εθνικές εορτές ήταν στα καθήκοντά τους.

Οι δύο μεγάλες  εθνικές γιορτές της 28^ης Οκτωβρίου και 25^ης Μαρτίου, πραγματοποιούνταν με κάθε δυνατή επισημότητα, όπως  και η γιορτή της Μητέρας, στις 2 Φεβρουαρίου, με συμμετοχή στη θεία λειτουργία, δοξολογία, κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο των Πεσόντων,  και μετά στην πλατεία απαγγελία ποιημάτων και πανηγυρικό της ημέρας από τον δάσκαλο. Το απόγευμα στο προαύλιο του σχολείου γινόταν γιορτή με ποιήματα και κάποια επίκαιρη θεατρική παράσταση, όπου παρευρίσκονταν όλοι οι κάτοικοι του χωριού.

Όπως και σε ολόκληρη τη χώρα λειτούργησαν προπολεμικά και μετά από το 1951, τα μαθητικά συσσίτια, ως συμπληρωματική διατροφή για τα Ελληνόπουλα.

Στους Κοκκωτούς  μεταπολεμικά λειτούργησε και  Νυκτερινή Σχολή  κατά τους χειμερινούς μήνας, για την καταπολέμηση της αγραμματοσύνης. Αυτό ονομάσθηκε Νυκτερινόν Σχολείον Αναλφαβήτων. Στο Νυκτερινό  παρακολούθησαν τα μαθήματα αρκετά άτομα ηλικίας 16-40 ετών και στο τέλος των μαθημάτων ο δάσκαλος έγραφε στην έκθεση λειτουργίας πως «όλοι είχαν μάθει να βάζουν την υπογραφή τους και να συλλαβίζουν τις λέξεις».

Στη δεκαετία 1960-70 λειτουργούσε ακόμη και Κέντρο Επιμόρφωσης Ενηλίκων, όπου φοιτούσαν και εξωσχολικοί, συγκεντρώνονταν στο σχολείο και είχαν διάφορες δραστηριότητες σε μία εποχή που οι νέοι δεν είχαν καμία άλλη διέξοδο δημιουργίας και ψυχαγωγίας.

Παρ’ όλο που οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν κτηνοτρόφοι και απασχολούσαν τα παιδιά τους για να τους βοηθούν, η φοίτησή τους καταγράφεται ανελλιπής, με ελάχιστες απουσίες και η υγεία τους αναφέρεται ως πολύ ικανοποιητική. Ο αριθμός των φοιτώντων μαθητών προπολεμικά ανέρχονταν στους 70 περίπου, όπως και μέχρι το 1980.  Από το 1979-80 ο αριθμός μειούται συνεχώς, ώσπου το 2003 κλείνει οριστικά.  Την τελευταία χρονιά, το 2002-2003, φοίτησαν μόνον 4 μαθητές.

ΕΥΧΗ

  Αυτός ο τόπος των Κοκκωτών να ξαναβρεί τη ζωντάνια, την πρόοδο και την άνθηση , αναπτύσσοντας  τις πολλές δυνατότητές του, και – το κυριώτερον –  σ’ αυτό το όμορφο σχολικό κτίριο  να ξανακουστούν  οι παιδικές φωνές των μαθητών και το κουδούνι  του να χτυπήσει  σύντομα ξανά!

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Σε  όσους βοήθησαν με πληροφορίες και φωτογραφίες.

Στους δασκάλους : Χρήστο Γώγο και τη σύζυγό του Αρετή Φώτη, Σεραφείμ Παπαδόπουλο και τη σύζυγό του Γεωργία Ξυνού, Παντελή Γιαννίτση, Θανάση Αρίδη,   Ρούλα Καπράλου, Χρυσούλα Βανικιώτου, Γιώργο Μυλωνά. Επίσης στον παληό μαθητή του σχολείου Βασίλη Τσιαμανή.

(Σχετικό δημοσίευμα με φωτογραφίες και video: κλικ στο http://e-almyros.gr/2013/07/06/12715/).